Aktar mill-Papa Ġwanni Pawlu II ...

PELLEGRINAĠĠ APOSTOLIKU FIL-POLONJA
(2-10 ta’ ĠUNJU 1979)

QUDDIESA

OMELIJA TAL-QDUSIJA TIEGĦU ĠWANNI PAWLU II

Katidral ta’ Gniezno, 3 ta’ Ġunju 1979

Eminentissmu u wisq maħbub Primat tal-Polonja!
Għeżież Ħuti Arċisqfijiet u Isqfijiet Pollakki. 

1. Insellem fikom ilkoll lill-poplu ta’ Alla, li jgħix f’Art Twelidi: Saċerdoti, Familji, Reliġjużi, Laiċi! Insellem lill-Polonja mgħammda iktar minn elf sena ilu! Insellem lill-Polonja imdaħħla fil-misteri tal-ħajja divina permezz tas-sagramenti tal-Magħmudija u tal-Griżma. Insellem lill-Knisja fuq l-art tal-antenati tiegħi, fil-komunjoni u l-għaqda ġerarkika mas-Suċċessur ta’ San Pietru. Insellem lill-Knisja fil-Polonja li, sa mill-bidu, kienet iggwidata mill-qaddisin Isqfijiet u Martri Wojciech (Adalberto) u Stanislaw, magħqudin mar-Reġina tal-Polonja, is-Sinjura tagħna ta’ Jasna Gora (Chiaromonte – Czestochowa): ġejt fostkom bħala pellegrin tal-Ġublew il-kbir, insellem lilkom ilkoll, Ħuti Irġiel u Nisa għeżież, bil-bewsa fraterna tal-paċi. 

2. Hekk hu, wasal mill-ġdid jum il-Pentekoste, u aħna ninsabu b’mod spiritwali fiċ-ċenaklu ta’ Ġerusalem, u fl-istess ħin ninsabu hawn preżenti: f’dan iċ-ċenaklu tal-millenju Pollakk tagħna, li fih dejjem tkellimna bl-istess qawwa d-data misterjuża ta’ dak il-Bidu, li minnu nibdew ngħoddu s-snin tal-istorja ta’ Art Twelidna u tal-Knisja, imdaħħla fiha. L-istorja tal-Polonja dejjem fidila. Hekk hu, fil-jum tal-Pentekoste, fiċ-ċenaklu ta’ Ġerusalem, titwettaq l-wegħda ssiġillata bid-demm tal-Feddej fuq il-Kalvarju: “Irċievu l-Ispirtu Santu; lil min taħfrulu dnubietu jkunu maħfura u lil min ma taħfruhomlux ma jkunux maħfura” (Ġw 20,22-23). Il-Knisja titwieled propju mill-qawwa ta’ dan il-kliem.  Titwieled mill-qawwa ta’ dan in-nifs. Imħejjiha mill-ħajja kollha ta’ Kristu, hija titwieled b’mod definittiv meta l-Appostli rċivew mingħand Kristu d-don tal-Pentekoste, meta rċivew mingħandu l-Ispirtu Santu. L-inżul tiegħu jindika l-bidu tal-Knisja, li tul il-ġenerazzjonijiet kollha trid tintroduċi l-umanità – l-individwi u n-nazzjonijiet – fl-għaqda tal-Ġisem Mistiku ta’ Kristu. L-inżul tal-Ispirtu Santu jfisser il-bidu u l-kontinwità ta’ dan il-misteru. Il-kontinwità hija nfatti r-ritorn kostanti għall-bidu. 

U hekk hu nisimgħu kif, fiċ-ċenaklu ta’ Ġerusalem, l-Appostli mimlijin bl-Ispirtu Santu “bdew jitkellmu bil-lingwi l-oħra kif l-Ispirtu tahom il-qawwa biex jesprimu ruħhom” (At 2,4). Il-lingwi differenti saru tagħhom, saru l-lingwi propji tagħhom, grazzi għall-azzjoni misterjuża tal-Ispirtu Santu li “jonfoħ fejn irid” (Ġw 3,8) u jġedded “il-wiċċ tal-art” (Sal 104,30). U għalkemm l-Awtur tal-“Atti” ma jelenkax fost il-lingwi, li f’dak il-jum l-Appostli bdew jitkellmu, il-lingwa tagħna, kellu jasal żmien li fih is-Suċċessuri tal-Appostli taċ-ċenaklu kellhom jaslu li jibdew jitkellmu l-lingwa tal-antenati tagħna u jħabbru l-Vanġelu lill-Poplu, li biss f’din il-lingwa setgħu jifhmuh u jaċcettawh. 

3. Sinifikattivi huma l-ismijiet tal-Kastelli tal-Piast, li fihom seħħet t-translazzjoni storika tal-Ispirtu u fl-istess ħin inxtegħlet il-fjakkola tal-Vanġelu fuq art l-antenati tagħna. Il-lingwa tal-Appostli għall-ewwel darba kisbet, bħallikieku kienet traduzzjoni ġdida, ħoss li il-poplu li kien jgħix għal għonq il-Varta u l-Vistula fehem u li aħna għadna nifħmu sallum.

Infatti, il-kastelli li magħhom huwa marbut il-bidu tal-fidi fuq l-art tal-Pollakki, antenati tagħna, huma dawk ta’ Poznan – fejn sa mill-iktar żminijiet antiki, u jiġifieri wara sentejn mill-magħmudija ta’ Mieszko, kien jgħammar l-Isqof – dak ta’ Gniezmo – fejn fis-sena 1000 seħħ l-att il-kbir ta’ karattru ekkleżjastiku u statali-. Ħdejn ir-relikwi ta’ San Wojciech (Sant’Adalberto), iltaqgħu l-mibgħuta tal-Papa Silvestru II ta’ Ruma mal-Imperatur Ruman Ottone III u mal-ewwel re Pollakk(li dak iż-żmien kien għadu prinċep) Boleslao Chrobry (il-Qalbieni), iben u suċcessur ta’ Mieszko, waqqfu l-ewwel metropolija Pollakka u b’dan il-mod qiegħdu l-bażi tal-ordni ġerarkiku għall-istorja kollha tal-Polonja. Fl-istruttura ta’ din il-metropolija, aħna nsibu, fis-sena 1000, is-sedji episkopali ta’ Krakovja, Qroclaw u Kolobrzeg, marbutin f’otganizzazzjoni ekkeżjastika unika.

Kull darba li niġu hawn, f’dan il-post, hemma bżonn li naraw iċ-ċenaklu ta’ Pentekoste miftuħ mill-ġdid. U jeħtieg li nisimghu l-lingwaġġ ta’ missirijietna li fih bdiet tidwi l-aħbar tal-“opri kbar ta’ Alla” (At 2,11). U huwa wkoll hawn li l-Knisja fil-Polonja fl-1966 intonat l-ewwel “Te Deum” tagħha ta’ ringrazzjament għall-millenju tal-Magħmudija, li għalih kelli x-xorti li nieħu sehem bħala l-metropolita ta’ Krakovja. Ippermettu li llum, bħala l-ewwel Papa tad-demm Pollakk, inkanta għal darb’oħra flimkien magħkom dan it-“Te Deum” tal-millenju. Bla qies u tal-għaġeb huma d-digrieti tal-Mulej li jippjanaw it-toroq li jwasslu, minn Silvestru II sa Ġwanni Pawlu II, f’dan il-post! 

4. Wara tant sekli reġa nfetaħ mil-ġdid iċ-ċenaklu ta’ Ġerusalem u bi stagħġib ma kinux biss il-popli tal-Mesopotamja u tal-Ġudea, tal-Egittu u tal-Asja li stagħġbu, jew dawk li ġew minn Ruma imma l-popli Slavi u l-popli l-oħrajn li jgħixu f’din ix-caqliba tal-Ewropa, li semgħu lill-Appostli ta’ Ġesù Kristu jitkellmu l-lingwa tagħhom u rrakkontawlhom bil-lingwa tagħhom “l-opri kbar ta’ Alla”. Meta storikament l-ewwel sultan tal-Polonja ried jintroduċi fiha l-Kristjaneżmu u jgħaqqadha mas-Sede ta’ San Pietru, huwa dar b’mod speċjali lejn il-popli ġirien, u ħa b’martu lil Bobrawa, bint il-Prinċep Ċek Boleslao, li billi kienet nisranija, saret parrina ta’ żewġha u tas-sudditi kollha tiegħu. Flimkien magħha ġew fil-Polonja missjunarji, li kienu minn diversi nazzjonijiet tal-Ewropa, l-Irlanda, l-Italja, il-Ġermanja, bħall-Isqof Qaddis u martri, San Bruno ta’ Querfurt. Fit-tifkira tal-Knisja, fuq l-artijiet ta’ Boleslao, impressjona b’mod inċiżiv San Wojciech (Sant’Adalberto), iben u ragħaj tan-nazzjon ġar Ċek. Hija magħrufa l-istorja tiegħu waqt il-perijodu li fih kien Isqof ta’ Praga, huma magħrufa l-pellegrinaġġi tiegħu f’Ruma u b’mod speċjali il-waqfa tiegħu fil-qorti ta’ Gniezno, li kellha tħejjih għall-aħħar vjaġġ tiegħu missjunarju fit-Tramuntana. Fl-inħawi tal-Baħar Baltiku dan-l-Isqof eżiljat, dan il-missjunarju nstankabbli sar dik iż-żerriegħa li taqà fl-art fejn tmut biex tagħti ħafna frott (cf.Ġw 12,24). Ix-xhieda tal-martirju, ix-xhieda tad-demm ssiġillat b’mod speċjali l-magħmudija li elf sena ilu rċivew missirijietna. Il-fdalijiet immartirizzati tal-Appostlu (Adalberto) tefgħu s-sisien tal-Kristjaneżmu tal-art kollha Pollakka. U għalhekk, huwa sewwa li nara quddiem għajnejja din il-kitba, din il-kitba miktuba bil-lingwa fraterna, bil-lingwa ta’Sant’Adalberto: “Ftakar, Santità, f’uliedek Ċeki”. Fiż-żminijiet l-imgħoddija, dawn il-lingwi slavi hekk qrib ta’ xulxin, kienu jidwu b’mod iktar simili. Il-lingwistika turi, kif kienu twieldu mill-istess għerq slav, mill-għerq komuni tal-Kristjaneżmu, mill-għerq ta’ Sant’Adalberto. “Ftakar, Santità, f’uliedek iċ-Ċeki”. Ma jistax dan il-Papa, li jġib l-eredità ta’ Adalberto, jinsa lil dawn l-ulied. U aħna lkoll, għeżież Ħuti Irġiel u Nisa, li nġibu fina l-istess eredità ta’ Adalberto, ma nistgħux ninsew lil dawn ħutna!

5. Meta llum fl-anniversarju tal-inżul tal-Ispirtu Santu fis-sena tal-Mulej 1979, inmorru lura għal dawk iż-żminijiet inizjali, ma nistgħux ma nħossux qrib il-lingwa ta’ missirijietna wkoll lingwi oħra slavi girien, li magħhom allura beda jitkellem iċ-ċenaklu miftuħ b’mod wiesà fuq l-istorja.

B’mod speċjali ma jistax ma jħossx dawn il-lingwi l-ewwel Papa Slav fl-istorja tal-Knisja. Forsi propju mħabba f’dan Kristu għażlu, forsi minħabba f’hekk l-Ispirtu Santu mexxieh, sabiex huwa jintroduċi fil-komunjoni tal-Knisja l-fehim tal-kliem u tal-lingwi li għadhom jidwu barranija fil-widna mdorrija għall-ħsejjes Rumani, Ġermaniċi, Anglosassoni, Ċelti. Ma jridx jewwilla Kristu li l-Ispirtu Santu jagħmel li l-Knisja Omm fi tmiem it-tieni millenju tal-Kristjaneżmu tbaxxi b’fehim amoruż, b’sensibiltà singolari, lejn il-ħsejjes ta’ dak il-lingwaġġ uman, li jitħabblu f’xulxin fil-għerq komuni, fl-etimoloġija komuni, u li – minkejja n-noti differenti (saħansitra fl-ortigrafija) – idoqqu b’mod reċiproku viċini u familjari? Ma jridx jewwilla Kristu, ma jiddisponix l-Ispirtu Santu, li dan il-Papa – li jġorr f’ruħu stampata b’mod profond l-istorja tan-nazzjon tiegħu sa mill-istess bidu tiegħu, u wkoll l-istorja tal-popli aħwa u ġirien – juri u jikkonferma, b’mod speċjali, fl-epoka tagħna l-preżenza tagħhom fil-Knisja u l-kontribut speċjali tagħhom għall-istorja tal-Kristjaneżmu? Mhuwiex jewwilla pjan providenzjali li huwa jqanqal l-iżviluppi li propju hawn, f’din il-parti tal-Ewropa, għarfet l-arkitettura għanja tat-tenpju tal-Ispirtu Santu? 

Ma riedx forsi Kristu, ma jiddisponix forsi l-Ispirtu Santu, li dan il-Papa Pollakk, Papa Slav propju issa jimmanifesta l-għaqda spiritwali tal-Ewropa nisranija? Nafu li din l-għaqda nisranija tal-Ewropa hija magħmula minn żewġ tradizzjonijiet kbar: tal-Punent u tal-Lvant. Aħna l-Pollakki, li għażilna matul il-millenju kollu is-sehem fit-Tradizzjoni tal-Punent, l-istess bħal ħutna Litwani, dejjem irrispettajna matul il-millenju tagħna t-tradizzjonijiet insara tal-Lvant L-artijiet tagħna kienu ospitali għal dawn it-tradizzjonijiet meraviljużi li għandhom oriġni f’Ruma l-ġdida, f’Kostantinopli, imma wkoll nixtiequ b’mod sensazzjonali nitolbu lil dawn ħutna, li jesprimu t-tradizzjoni tal-Kristjaneżmu tal-Lvant, li jiftakru l-kliem tal-Appostlu: “fidi waħda, magħmudija waħda, Alla wieħed Missier kulħadd, Missier Sidna Ġesù Keistu”, li jiftakru dan kollu li issa, fl-epoka tar-riċerka tal-għaqda l-ġdida tal-insara, fl-epoka tal-ekumeniżmu l-ġdid, jikkoperaw magħna f’din l-opra kbira li fiha hemm preżenti l-Ispirtu Santu. Iva, Kristu jrid, l-Ispirtu Santu jiddisponi, li dak li qiegħed ngħid jien ikun migħud propju hawn, issa, fi Gniezno, fl-art tal-Piast, fil-Polonja, ħdejn ir-relikwi ta’ San Wojciech (Sant’Adalberto) u ta’ San Stanislaw, quddiem x-xbiha tal-Verġni-Omm Alla, Sinjura ta’ Chiaromonte u Omm il-Knisja. 

Jinħtieġ li fl-okkażjoni tal-Magħmudija tal-Polonja tkun imfakkra l-kristjanilizzazzjoni tas-Slavi, tal-Kroati u tas-Sloveni, li fosthom ħadmu l-missjunarji, diġa madwar is-sena 650, waqt li wasslu it-twettiq tal-evanġelizzazzjoni fil-parti l-kbira lejn is-sena 800; tal-Bulgari, li l-prinċep tagħhom Borys I irċieva l-Magħmudija fis-sena 864 jew 865; tal-Moravi u s-Slovakki, li ħdejhom waslu l-missjunarji qabel is-sena 850, segwiti mill-Qaddisin Ċirillu u Metodju, li waslu fil-Moravja l-kbira biex jikkonsolidaw il-fidi tal-komunitajiet żgħażagħ; taċ-Ċeki,  li l-prinċep tagħhom Borivoi kien mgħammed minn San Metodju. Fl-isfera tat-tidwil evanġeliku ta’ San Metodju u tad-dixxipli tiegħu sabu ruħhom ukoll il-Vislani u l-Islavi li kienu jgħixu fis-Serbia. Jeħtieġ li niftakru wkoll il-Magħmudija tar-Russja f’Kiev, fl-1988. Hemm bżonn fl-aħħarnett niftakru l-kristjanizzazzjoni tal-Islavi li jgħixu tul ix-xmara Elba: l-Obotriti, il-Wieleti u sd-Serbi Lusaziani. Il-kristjanizzazzjoni tal-Ewropa twettqet għal kollox bil-magħmudija tal-Litwanja fis-snin 1386 u 1387. 

Il-Papa Ġwanni Pawlu II – Slav, iben in-nazzjon Pollakk – iħoss kemm huma mgħaddsa b’mod profond fl-art tal-istorja l-għeruq li minnhom huwa stess jieħu l-otiġni, kemm sekli għandha wara spallejha din il-kelma tal-Ispirtu Santu li huwa stess ixandar mill-Għolja Vatikana ta’ San Pietru u hawn, fi Gniezno, mill-għolja ta’ Lech u fi Krakovja mill-għoli tal-Wawel. 

Dan il-Papa – xhud ta’ Kristu, maħbub tas-Salib u tal-Qawmien mill-Imwiet –jiġi llum f’dan il-post biex jagħti xhieda lil Kristu ħaj fir-ruħ ta’ art twelidu, lil Kristu ħaj fl-erwieħ tan-nazzjonijiet li minn żmien ilu laqgħuh bħala “t-triq, il-verita u l-ħajja” (Ġw 14,6). Huwa jiġi biex jitkellem quddiem il-Knisja kollha, quddiem l-Ewropa u d-dinja, dwar dawk in-nazzjonijiet u popolazzjonijiet spiss minsija. Jiġi biex jgħajjat “b’leħen għoli”. Jiġi biex jindika t-toroq li b’diversi modi jwasslu lura lejn iċ-ċenaklu tal-Pentekoste, lejn is-Salib u l-Qawmien mill-Imwiet. Jiġi biex iħaddan lil dawn il-popli kollha – flimkien mal-propju Nazzjon – u biex jagħfashom ma’ qalb il-Knisja, mal-qalb ta’ Omm il-Knisja, li fiha jqiegħed fiduċja bla limiti. 

6. Minn hawn u ftit ieħor tintemm hawn, fi Gniezno, iż-żjara tas-Sagra Ikona. Ix-xbiha ta’Sidtna ta’ Jasna Gora, ix-xbiha tal-Omm tesprimi b’mod singolari l-preżenza tagħha fil-misteru ta’ Kristu u tal-Knisja li tgħix sa minn bosta sekli fl-art Pollakka. Din ix-xbiha, li sa minn iktar minn għoxrin sena żżur l-knejjes singli, id-dijoċesijiet, il-parroċċi f’din l-art, ittemm minn hawn u ftit ieħor iż-żjara tagħha fi Gniezno, sede antika tal-Primati, u tmur Jasna Gora biex tibda l-pellegrinaġġ tagħha fid-dijoċesi ta’  Czestochowa. Huwa tassew b’ferħ kbir li nistà nwettaq dan l-istadju tal-pellegrinaġġ tiegħi flimkien ma’ Marija, u flimkien magħha nsib ruħi għal għonq l-itinerarju storiku l-kbir li spiss wettaqt, minn Gniezno għal Krakovja, minn ġo Jasna Gora, minn San Wojciech (Sant’Adalberto) għal San Stanislaw, permezz tal-“Verġni Omm Alla, minn Alla mfawra bil-glorja, Marija”. 

Itinerarju prinċipali tal-istorja spiritwali tagħna li fuqu jimxu l-Pollakki kollha, dawk tal-Punent u dawk tal-Lvant, kif ukoll dawk barra minn Art Twelidna fid-diversi nazzjonijiet, fid-diversi kontinenti li nittama li qegħdin jisimgħuni… Ikun diffiċli għalija li naħseb li kwalunkwè widna Pollakka u Slava fi kwalunkwè rokna tal-globu, ma setgħetx tismà l-kelma tal-Papa Pollakk u Slav. Għeżież tiegħi, nittama li qegħdin tisimgħuni, nittama liqegħdin tisimgħuni, għaliex qegħdin ngħixu fl-epoka tat-tant imxandra libertà tal-bdil tal-informazzjoni, tal-bdil tal-ġid kulturali u aħna hawn nilħqu l-għeruq ta’ dan il-ġid. Hekk, Ħuti Itġiel u Nisa, ninsabu fuq l-itinerarju ewlieni tal-istorja spiritwali tagħna.

Dan huwa fl-istess ħin wieħed mill-itinerarji ewlenin tal-istorja tal-Islavi kollha, u wieħed mill-itinerarji ewlenin tal-istorja tal-Ewropa. F’dawn il-jiem għall-ewwel darba se jmur bħala pellegrin għal għonq dan l-itinerarju dan il-Papa, l-Isqof ta’ Ruma, is-Suċċessur ta’ Pietru, l-ewwel fost dawk li ħarġu miċ-ċenaklu tal-Pentekoste ta’ Ġerusalem, waqt li kantaw: “Mulej, Alla tiegħi, kemm inti kbir! Imlibbes bil-majjestà u bil-glorja, imdawwar bid-dawl bħallikieku b’mant… Kemm huma kbar, Mulej, l-opri tiegħek! Agħmilt kollox bil-għaqal, l-art hija mimlija bil-krejaturi tiegħek…Toħloqhom meta tibgħat l-Ispirtu tiegħek u ġgedded il-wiċċ tal-art” (Sal 104,1-2.24.30). Hekk se jkanta magħkom, għeżież Konnazzjonali, dan il-Papa, demm minn demmkom, għadam minn għadamkom, u magħkom se jgħajjat: “Il-glorja tal-Mulej hija għal dejjem; jifraħ il-Mulej bl-opri tiegħu… Il-glorja tal-Mulej hija għal dejjem. għalih ikun aċċettabbli l-kant tiegħi” (Sal 104,31.34). Inmorru flimkien fuq din it-triq tal-istorja tagħna, il-Jasna Gora, lejn il-Wawel, lejn San Stanislaw. Inmorru waqt li naħsbu fl-imgħoddi, imma b’ruħna mifruxa lejn il-futur… Ma nerġgħux lura lejn l-imgħoddi! Se nmorru lejn il-futur! “Irċievu l-Ispirtu Santu” (Ġw 20,22)! Amen. 

Miġjub mit-Taljan għall-Malti minn Emanuel Zarb