Aktar mill-Papa Ġwanni Pawlu II
...
|
QUDDIESA
GĦALL-INAWGURAZZJONI TAS-SENA AKKADEMIKA
TAL-UINIVERSDITAJIET {PONTIFIĊJI RUMANI
OMELIJA
TA’ ĠWANNI PAWLU II
Bażilika ta’
San Pietru – It-Tnejn, 15 ta’ Ottubru 1979
1. Huwa għalija
mottiv ta’ ferħ sinċier li nsib ruħi hawn, illum, biex nippresiedi din
il-Liturġija Ewkaristika sollenni, li tara miġburin madwar l-altar ta’ Kristu,
flimkien mas-Sinjur Kardinal Prefett tas-Sagra Kongregazzjoni għall-Edukazzjoni
Kattolika u mar-Retturi tal-Universitajiet u Atenej Pontifiċji Rumani, l-Għalliema,
l-istudenti u l-istaff awżiljarju ta’ tali Ċentri ta’ studju.
Ninsabu hawn
miġbura, għeżież uliedi, għal okkażjoni b’mod partikolari sinifikattiva: aħna
feħsiebna ninawguraw b’mod uffiċjali b’din iċ-Ċelebrazzjoni is-Sena Akkademika
1979-1980. Irridu ninawgurawha taħt għajnejn Alla. Inħossu li huwa ġust li
nagħmlu hekk. X’inhi, infatti, sena ġdida ta’ studju jekk mhux it-tkomplija ta’
axxensjoni ideali li, minn mogħdijiet spiss weqfin u mżerżqa, iwasslu
lir-riċerkatur dejjem iktar fil-għoli. Għal għonq ll-ġnub ta’ muntanja
misterjuża u affaxxinanti, li hija l-verità? Ix-xogħol iebes tal-mixja jkun
impatti mis-sbuħija tal-veduiti dejjem iktar suġgestivi, li jinfetħu quddiem
il-ħarsa mistagħġba.
It-tlugħ, iżda,
mhux mingħajr riskji: hemm passaġġi diffiċli u rfid insidjuż, ikun hemm
il-periklu ta’ ċpar mhux mistenni, ikun hemm il-possibiltà ta’ prospettivi
llużorji u ta’ ostakli mhux mistennija. Il-metafora hija trasparenti:
il-konkwista tal-verità hija sfida iebsa, mhux nieqsa minn inċertezzi u minn
riskji. Il-persuna responsabbli, li tidħol għaliha, ma tistax ma tħossx il-bżonn
li ssejjaħ fuq ix-xogħol iebes it-tjubija ta’ Alla, l-għajnuna tad-dawl tiegħu,
l-intervent korroboranti tal-grazzja tiegħu.
Jekk dan jgħodd
għal kull forma ta’ riċerka xjentifika, ferm iktar juri lilu nnifsu veru
għall-investigazzjoni tejoloġika, li tinvolvi ruħha fil-misteru infinit ta’ Alla,
imwassal lilna personalment permezz tal-kelma u l-opra tar-Redenzjoni; u juri
ruħu veru wkoll għall friegħi l-oħra tal-istudji ekkleżjastiċi, li, jekk
jorjentaw ruħhom lejn l-oqsma veri tar-riċerka bibblika, tax-xjenza filosofika,
tal-istorja, eċċ., iwasslu għal dan il-fattur li ilkoll jingħaqdu, u jagħmel
minnkom “l-ispeċjalisti” ta’ Alla u tal-misteru tas-salvazzjoni, murija
lill-bniedem. Għalhekk, l-isdtudent tal-Fakultajiet ekkleżjastiċi ma jitkejjilx
b’verità impersonali u kiesħa, imma bil-Jien stess ta’ Alla, li fir-Rivelazzjoni
sar l-“Int” għall-bniedem u fetaħ miegħu djalogu, li fih wrieh xi aspetti
tal-għana li ma titkejjilx tal-esseri tiegħu.
2. Liema se jkun,
mela, l-atteġġjament ġust tal-bniedem, imsejjaħ għal kunfidenza tal-imħabba
impensabbli ġejja minn Alla? Mhux diffiċli li dak li jkun iwieġeb. Dan ma jistax
ikun għajr atteġġjament ta’ gratitudni profonda, magħquda ma’ umiltà sinċiera.
Hija tant dgħajfa l-intelliġenza tagħna, hekk qasira l-ħajja, li dak li
jirnexxilu jgħid dwar Alla għandu iktar l-apparenza ta’ tgerfix il-kliem
infantili milli d-dinjità ta’ diskors ezawrjernti u konklussiv. Huma magħrufa
l-kliem li bihom Santu Wistin kien stqarr l-ansjetà tiegħu meta kien lest li
jitkellem dwar il-misteri divini: “Suscepi enim tractanda divina homo,
spiritalia carnalis, aeterna mortalis” (“Assumejt l-impenn li nitratta ħwejjeġ
divini jien li jien sempliċi bniedem, ħwejjeġ spiritwali jien li jien esseri
tal-laħam, ħwejjeġ eterni jien mortali” (S. Wistin, In Io. Ev. Tr., 18,1).
Din
il-konvinzjoni bażika, li biha t-tejoligu jrid jogħdos fix-xogħol tiegħu: huwa
għandu jiftakar dejjem li, sa fejn jistà jgħid fir-rigward ta’ Alla, dan se jkun
dejjem kliem ta’ bniedem, u allura ta’ esseri ċkejken finit, li ażżarda
fl-esplorazzjoni tal-misteru bla tarf tal-Alla infinit.
Xejn
sorprendenti, għalhekk, jekk ir-riżultati, li għalihom waslu il-ġenji massimi
tal-Kristjaneżmu, dehru kompletament inadegwati fir-rigward tat-Terminu
traxxendenti tal-indaġni tagħhom. Kien stqarr Wistin: “Deus ineffabilis est;
facilius dicimus quid non sit, quam quid sit” (S. Wistin, Enarr. in Ps. 85, n.
12) u kien spjega: “Meta minn dan l-abbiss jelevana biex nieħdu n-nifs f’dak
l-għoli, mhux ta’ ftit għarfien li nkunu nistgħu nafu x’mhux Alla, qabel ma
nkunu nafu x’inhu” (S. Wistin, De Trin., 8,2,3). U kif ma niftakrux, għal
dan il-għan, it-tweġiba ta’ San Tumas lis-segretarju fidil tiegħu, Fra’
Reginaldo da Piperno, li kien ħeġġu biex ikompli l-kompożizzjoni tas-“Summa”,
interrotta wara esperjenza mistika partikolarment xokkanti. Jirreferu
l-bijografi li fuq l-insistenza tal-ħabib, huwa oppona biss il-lakoniku: “ħija,
ma nistax iktar: dak kollu li ktibt jidhirli tiben”. U is-“Summa” baqgħet mhux
kompluta.
U l-umiltà li
tagħha jagħtu eżempju hekk splendidu l-imgħallmin tat-tejoloġija, timxi pass
pass ma’ gratitudni profonda. Kif ma nkunux grati meta Alla nnifsu infinit
tbaxxa biex ikellem lill-bniedem bl-istess lingwa umana? Hu infatti li “kien
diġa tkellem fiż-żminijiet antiki bosta drabi u b’diversi modi lil missirijietna
permezz tal-profeti, dan l-aħħar, f’dawn il-jiem, kellimna permezz tal-Iben” (Lh 1,1-2).
Kif nistgħu ma nkunux grati meta, b’dan il-mod, il-lingwa umana u l-ħsieb uman
kienu nvistati mill-Kelma ta’ Alla u mill-Veritàà divina u ġew imsejħa biex
jieħdu sehem fiha, biex jirrendu xhieda, biex iħabbtuha u wkoll jispjegawha u
japprofonduha b’mod korrispondenti għall-possibiltajiet u l-esiġenzi
tal-għarfien uman? Propju din hija t-tejoloġija. Propju din hija l-vokazzjoni
tat-tejologu. F’isem din il-vokazzjoni illum ningħaqdu mill-ġdid biex nibdew
is-sena akkademika l-ġdida, li se tiżvolġi f’dak il-bini tax-xogħol xjentifiku u
didattiku, li huma l-Atenej ta’ Ruma.
3. L-umiltà hija
marka ta’ kull xjenzjat li għandu relazzjoni onesta mal-verità konoxxittiva. Hi
qabel kollox se tiftaħ it-triq biex tgħaddas f’ruħu l-proviżjon fundamentali,
għal kull riċerka tejoloġika, li jixirqilha dan l-isem. Dan il-proviżjon
fundamentali huwa l-fidi.
Ejjew
nirriflettu: ir-rivelazzjoni tikkonsisi fl-inizjattiva ta’ Alla, li ltaqà b’mod
personali mal-bniedem, biex jiftaħ miegħu djalogu ta’ salvazzjoni. Kien Alla li
beda d-diskors, u kien Alla li ġabu ‘l quddiem. Il-bniedem jismà u jwieġeb.
It-tweġiba, però, li Alla jistenna mill-bniedem, ma tirriduċix ruħha għal
valutazzjoni ntellettwalistika kiesħa ta’ kontenut astratt ta’ ideat. Alla
jiltaqà mal-bniedem u jkellmu, għaliex iħobbu u jrid isalvah. It-tweġiba
tal-bniedem għandha għalhekk tkun, qabel xejn, aċċettazzjoni rikonoxxenti
tal-inizjattiva divina u abbandun fiduċjuż għall-qawwa li tiġi minn imħabbtu.
Li tidħol fi
djalogu ma’ Alla jfisser li nħallu lilna nfusna nissaħħru u nirbħu mill-figura
mdawla (“doxa”) ta’ Ġesù rivelatur u mill-imħabba (“agape”) ta’ Dak li bagħtu. U
f’dan, appuntu, tikkonsisti l-fidi. Fiha l-bniedem, internament imdawwal u
mħajjar minn Alla, imur ‘il hemm mil-limiti tal-għarfien purament naturali u
jagħmel esperjenza tiegħu, li nkella tkunlu miċħuda. Ġesù qal: “Ħadd ma jistà
jiġi għandi, jekk ma jattiraħx il-Missier li bagħatni” (Ġw 6,44). “Ħadd”,
għalhekk linqas it-tejologu.
Il-bniedem,
josserva San Tumas, waqt li hu “in statu viae”, jistà jilħaq xi speċi ta’
ntelliġenza tal-misteri soprannaturali, grazzi għall-użu tar-raġuni tiegħu,
imma biss sakemm din tistrieħ fuq il-pedament inkrollabbli tal-fidi, li hija
parteċipazzjoni fl-għarfien stess ta’ Alla u tad-distretti beati: “Fides est in
nobis ut perveniamus ad intelligendum quae credimus” (S. Tumas, In Boeth. de
Trin., q. 2, a. 2, ad 7). Dan huwa l-ħsieb tat-tradizzjoni tejoloġika kollha, u
hija b’mod speċjali l-pożizzjoni tal-kbir Wistin: “waqt li temmen issir kapaċi
li tifhem: jekk ma temminx, qatt ma jirnexxilek tifhem… Il-fidi mela
tippurifikak, sabiex ikunlek konċess li tasal għall-milja tal-inteliġenza” (S.
Wistin, In Io. Ev. Tr., 36, n. 7). X’imkien ieħor josserva dwar dan l-istess
għan: “Hahet namque fides oculos suos, quibus quodammodo videt verum esse quod
nondum videt” (S. Wistin, Ep. 120 ad Consentium, n. 2,9) u huwa minħabba
f’hekk li “intellectui fides aditum aperit, infidelitas claudit” (S. Wistin,
Ep. 137 ad Volusianum, n. 4,15).
Il-konklużjoni,
li għaliha jasal l-Isqof ta’ Ippona, issir klassika: “L-intelliġenza hija
l-frott tal-fidi. Mela la tfittixx li tifhem biex temmen, imma emmen biex
tifhem” (S. Wistin, In Io. Ev. Tr., 29, n. 6). Hija twissija li dwarha għandu
jirrifletti jkun min ikun “li jagħmel tejoloġija”; hemm infatti wkoll illum
ir-riskju li tappartieni għall-ġemgħa tal-“garruli ratiocinatores” (S. Wistin,
De Trin., 1,2,4) li Wistin kien jistieden għal “cogitationes suas carnales non
dogmatizare” (S. Wistin, Ep. 187 ad Dardanum, n. 8, 29). L-“ubbidjenza tal-fidi”
(cf. Rm 16,26) biss, li biha l-bniedem jabbanduna ruħu kollu kemm hu għal
Alla b’libertà sħiħa, tistà tintroduċi għall-fehim profond u saporuż
tal-veritajiet divini.
4. Hemm it-tieni
vantaġġ, li jitnissel għat-tejologu mill-umiltà: din tikkostitwixxi l-ħamrija li
fuqha taqbad u tinbet il-fjura tat-talb. Kif tistà, infatti, jitlob b’aċċenti
sinċieri spirtu supperv? U t-talb huwa ndispensabbli biex tikber fil-fidi. Dan
fakkru l-Konċilju Vatikan II meta fil-Kostituzzjoni
Dei Verbum indika
li, biex tipprovdi l-approvazzjoni tal-fidi lir-Rivelazzjoni divina “hija
meħtieġa l-grazzja ta’ Alla li tostakola u tgħin”, hija meħtieġa l-għajnuna
tal-Ispirtu Santu, “li jqanqal il-qalb u jindirizzaha lil Alla, jiftaħ
l-għajnejn tal-menti, u jagħti lil kulħadd il-ħlewwa fil-kunsens u fit-twemmin
għall-verità” (Dei
Verbum,
5).
Element
essenzjali tal-impenn tejoloġiku għandu, mela, jkun magħruf fid-dedikazzjkoni
għat-talb: talb umli u kostanti biss jistà jitlob it-tiswib ta’ dawk id-dwal
interni, li jiggwidaw il-menti lejn l-iskoperta tal-verità. “Deus semper idem,
noverim me noverim te”, kien jitlob Wistin fis-“Soliloqui” (S. Wistin, Soliloquia,
2,1,1), U fl-espożizzjonijiet kateketiċi tiegħu ma kienx jgħejja jistieden
lis-semmiegħa tiegħu biex jitolbu ħalli jiksbu d-dawl, u dawl isejjaħ hu stess
fil-waqtiet tad-dlam: “Alla Missierna li tħeġġiġna biex nitolbuk u li tagħtina
dak li nitolbuk… ismagħni li nirtogħod f’dawn id-dlamijiet u newwilli
l-leminija. Agħmel li nara d-dawl tiegħek. Erġà sejjaħli lura mill-iżbalji u
agħmel li, taħt it-tmexxija tiegħek, nerġà nidħol fija u fik. Amen” (Ivi, 2,6,9;
cf. Ivi, 1,1,2-6).
U kif nistà ma
nsemmix hawn it-talba famuża, li San Anselmu qiegħed fil-bidu tal-“prologu”
tiegħu? Din hija talba tant sempliċi u sabiħa li fuqha wieħed jistà jibni mudell
ta’ invokazzjoni għal kull min iħejji ruħu biex “jistudja lil Alla”. “Alla,
għallimni infittxek u nurik lili li qed infittxek, ladarba jien la nistà
nfittxek u linqas insibek jekk int stess ma turix ruħek” (S. Anselmu, Proslog.,
1).
Impenn tejoloġiku
awtentiku – ejjrew ngħiduha b’sinċerità – la jistà jibda linqas jintemm jekk
mhux għarkubbtejna, talinqas fis-sigriet taċ-ċella nterna, fejn hu possibbli
“naduraw lill-Missier fl-ispirtu u l-verità” (cf. Ġw 4,23).
5. L-umiltà
tissuġġerixxi, fl-aħħarnett, lit-tejologu l-atteġġjament ġust fil-konfront
tal-Knisja. Huwa jaf li lilha kienet fdatha l-“Kelma”, sabiex ixxandarha
lid-dinja, billi tapplikaha għal kull epoka u billi tirrendiha hekk tassew
attwali. Dan jafu u jifraħ.
Għal dan ma
jaħsibhiex darbtejn li jtenni flimkien ma’ Origene: “Min-naħa tiegħi, l-aspirazzjoni
tiegħi hija li nkun verament ekkleżjastiku” (Origene, In Lucam, Omelia 16),
li nkun jiġifieri f’komunjoni assoluta ta’ ħsieb, ta’ sentiment, ta’ ħajja mal-Knisja,
li fiha Kristu jirrendi ruħu kontemporanju għall-ġenerazzjonijiet umani
ndividwali. Ta’ veru “homo ecclesiasticus”, huwa jħobb għalhekk l-imgħoddi
tal-Knisja, jimmedita l-istorja, iqim u jesplora t-Tradizzjoni. Ma jħallix ruħu,
iżda, jingħalaq f’kult nostalġiku ta’ espressjonijiet storiċi partikolari u
aċċidentali, billi jaf sewwa li l-Knisja hija misteru ħaj u miexja, taħt
il-gwida tal-Ispirtu. Fl-istess ħin, huwa jirrifjuta proposti ta’ ksur radikali
ma’ dak li kien, għall-mit affaxxinanti ta’ bidu ġdid: huwa jemmen li Kristu
huwa dejjem preżenti fil-Knisja tiegħu, illum bħall-bieraħ, biex ikompli ħajtu,
mhux biex jerġà jibdiha.
Is-“sensus
Ecclesiae” barra minn dan, li huwa fih rinvigorat u viġilanti mill-umiltà,
iżommu f’atteġġjament kostanti ta’ smigħ quddiem il-leħen tal-Maġisteru, li huwa
jaċċetta b’mod grazzjuż bħala garanti, għar-rieda ta’ Kristu, tal-verità
feddejja. U fis-smigħ huwa jibqà quddiem l-ilħna li jaslulu mill-Poplu kollu ta’
Alla, dejjem lest li jilqà, fil-kelma għarfa tal-istudjuż kif ukoll f’dik
sempliċi, imma forsi xejn inqas profonda, tal-fidil komuni, diwi lluminanti tal-Verb
etern li “sar bniedem u ġie jgħammar fostna” (Ġw 1,14).
6. Hawn huma,
ħuti u għeżież uliedi, xi spunti ta’ riflessjoni għal dan il-bidu tas-sena
skolastika u akkademika. Narakom hawn miġburin madwar ir-relikwi ta’ San Pietru
li lilu Kristu qal: “Inti Pietru u fuq din il-blata se nibni l-Knisja tiegħi” (Mt 16,18).
Bħala Isqof tagħkom, Isqof ta’ Ruma u fl-istess ħin Suċċessur ta’ San Pietru,
nixtieq nindirizzalkom ilkoll appell imħeġġeġ sabiex tieħdu sehem f’dan il-bini
tal-Knisja li tieħu l-bidu tagħha mingħand Kristu nnifsu. Dan l-appell
nindirizzah kemm lill-Professuri u lill-għalliema, kif ukoll lill-istudenti
kollha ta’ kull wieħed mill-Atenej Rumani. Ix-xogħol li se tidħlu għalih
flimkien huwa bħal laboratorju kbir tal-missjoni tal-Knisja tal-epoka tagħna.
Dan għandu jagħti l-frott mhux biss illum, imma wkoll fil-futur. Ħafna
jiddependi mir-riżultati li hawn tiksbu. Dawn għandhom isiru l-ħmira tal-fidi u
tal-ħajja nisranija ta’ tant bnedmin fid-diversi postijiet tad-dinja. Intom
infatti ġejtu hawn f’din il-Katedra, tafu sewwa li huwa dmir partikolari tagħha
dak li tgħaqqad lill-ulied Alla fuq l-art, fil-Verità u fl-Imħabba, mid-diversi
postijiet, nazzjonijiet, pajjiżi u kontinenti.
Nirrakkomanda l-laqgħa
tagħkom mal-Verità u mal-Imħabba divina lill-Patrun tal-jum preżenti, lil dik
tal-“kbira” Tereża ta’ Ġesù li, l-ewwel fost in-nisa, immeritat it-titlu ta’
Duttur tal-Knisja. Fuq kollox insejjaħ fuqkom il-protezzjoni kostanti ta’ Dik li
l-Knisja ssellem bħala “Sedes Sapientiae”. L-ansjetà materna tagħha takkumpanja
l-passi tagħkom u, waqt li tiggwidakom biex tiskopru aspetti ġodda tal-misteru
appassjonanti ta’ Kristu tgħinkom tikbru fl-imħabba għalih. “Si cognovimus,
amemus”, għaliex – m’għandniex ninsewh – “cognitio sine caritate non salvos
facit”: “għarfien nieqes mill-imħabba ma jsalvaniex” (S. Wistin, In 1 Ep. Io.
Tr., 2, n. 8).
Miġjub mit-Taljan għall-Malti minn Emanuel Zarb
|