L

A

I

K

0

S

 

Home  

Kuntatt

 

Redemptionis Sacramentum dwar iċ-Ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija

 

 

REDEMPTIONIS SACRAMENTUM

MILL-KONGREGAZZJONI TAL-KULT DIVIN U

TAD-DIXXIPLINA TAS-SAGRAMENTI LILL-ISQFIJIET,

LILL-PRESBITERI U LID-DJAKNI DWAR XI AFFARIJIET LI JEĦTIEĠ LI JIĠU OSSERVATI U OĦRAJN EVITATI

FIĊ-ĊELEBRAZZJONI TAL-EWKARISTIJA

 

 

 

DAĦLA

1.  Fl-Ewkaristija Mqaddsa, Ommna l-Knisja tagħraf b’fidi ferma, tilqa’ bil-ferħ, tiċċelebra u tqim b’atteġġjament ta’ adorazzjoni s-Sagrament tal-Fidwa[1], filwaqt li tħabbar il-mewt ta’ Ġesù Kristu, ixxandar il-Qawmien tiegħu[2], fl-istennija tal-miġja glorjuża tiegħu bħala l-Mulej u s-Sid li ma jintrebaħ qatt, Saċerdot etern u Sultan tal-univers, sabiex joffri lill-Maestà infinità tal-Missier li jista’ kollox, is-saltna tal-verità u tal-ħajja[3].

 

2.  Id-Duttrina tal-Knisja dwar l-Ewkaristija Mqaddsa, li fiha hemm il-ġid spiritwali kollu tal-Knisja, jew inkella Kristu stess, l-Għid tagħna[4], għajn u quċċata[5] tal-ħajja nisranija kollha, li l-influss każwali jinsab fl-istess bidu tal-Knisja[6] ġiet murija b’ħeġġa ħerqana u b’awtorità tassew kbira mal-medda tas-sekli fil-kitbiet tal-Konċilju u tal-Papiet. Barra minn hekk, dan l-aħħar, fl-Ittra Enċiklika Ecclesia de Eucharistia, il-Papa Ġwanni Pawlu II mill-ġdid reġa’ wera, dwar dan l-istess argument, xi aspetti ta’ importanza tassew kbira għall-kuntest ekkleżjali taż-żminijiet tagħna.[7]

 

  Partikolarment, il-Papa, sabiex il-Knisja tħares sewwa anke fil-ġurnata tal-lum misteru daqshekk kbir fiċ-ċelebrazzjonijiet tal-liturġija mqaddsa, amar lil din il-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagrament[8] li tħejji, bi ftehim mal-Kongregazzjoni għad-Duttrina tal-Fidi, din l-istruzzjoni preżenti, li fiha ġew trattati xi problemi li jikkonċernaw id-dixxiplina tas-sagrament tal-Ewkaristija. Għalhekk, dak li jidher f’din l-istruzzjoni għandu jinqara f’kontinwità mal-Ittra Enċiklika msemmija Ecclesia de Eucharistia.

 

 Madankollu, ma hemm ebda intenzjoni li tingħata ġabra tan-normi relattivi għall- Ewkaristija Mqaddsa, iżda pjuttost li permezz ta’ din l-istruzzjoni jiġu meħuda mill-ġdid ċerti elementi li għandhom jirriżultaw validi fin-normattiva diġà murija u stabbilita, sabiex jiġi msaħħaħ is-sens profond tan-normi liturġiċi[9], u jindikaw oħrajn li jfissru u jkomplu dawk li kien hemm qabel, filwaqt li juruhom lill-isqfijiet, kif ukoll lis-Saċerdoti, id-Djakni u l-fidili lajċi, sabiex kull wieħed ipoġġihom fil-prattika skont l-uffiċċju tiegħu u l-possibilitajiet proprji tiegħu.

 

3.  In-normi miġbura f’din l-istruzzjoni jikkunsidraw lilhom infushom inerenti għall-materja liturġika fil-qasam tar-Rit Ruman, u bit-tibdiliet meħtieġa fir-Riti l-oħra tal-Knisja Latina magħqudin ġuridikament.

 

4.  “M’hemmx dubju li r-riforma liturġika tal-Konċilju ġabet magħha vantaġġi tassew kbar għall-parteċipazzjoni iktar magħrufa, attiva u mimlija frott tal-fidili fis-Sagrifiċċju Qaddis tal-Artal”[10]. Safrattant, “ma jonqsux ċerta dellijiet”[11]. Għalhekk ma jistgħux jitħallew għaddejjin fis-skiet ċerti abbużi, anke ta’ gravità tassew kbira, kontra n-natura tal-liturġija u tas-sagramenti, kif ukoll kontra t-tradizzjoni u l-awtorità tal-Knisja, li ta’ spiss fi żmienna, f’diversi oqsma ekkleżjali, jikkompromettu ċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi. F’ċerti postijiet, l-abbużi mwettqa f’materja liturġika tiltaqa’ magħhom ta’ kuljum, u bla dubju ta’ xejn ma jistgħu qatt jiġu aċċettati, u għalhekk għandhom jiġu mwaqqfa.

 

5.  L-osservanza tan-normi maħruġa mill-awtorità tal-Knisja jeħtieġu konformità tal-ħsieb u tal-kelma, ta’ atti esterni u ta’ diżpożizzjoni tal-qalb. Osservanza purament esterjuri tan-normi, bħalma hu evidenti, tikkontrasta mal-essenza tal-Liturġija Mqaddsa, li fiha l-Mulej Ġesù irid jiġbor il-Knisja tiegħu sabiex tkun miegħu “ġisem wieħed u ruħ waħda”[12]. L-att estern irid ikun għalhekk imdawwal mill-fidi u mill-karità li jgħaqqduna ma’ Kristu u ma’ xulxin u jiġġeneraw l-imħabba għall-foqra u għal dawk imsejkna. Barra minn hekk, il-kelmiet u r-riti tal-liturġija huma espressjoni fidila li mmaturat mas-sekli f’sentiment ta’ Kristu u li jgħallmuna nħossu miegħu[13]: filwaqt li nagħmlu l-moħħ tagħna konformi ma’ dawn il-kelmiet, nerfgħu 'il fuq lejn il-Mulej il-qlub tagħna. Dan li għidna f’din l-istruzzjoni preżenti jrid iwassal għal din il-konformità tas-sentimenti tagħna ma’ dawk ta’ Kristu, espressi fil-kelmiet u fir-riti tal-liturġija.

 

6.  Infatti, dawn l-abbużi “wasslu għal konfużjoni sħiħa f’dak li għandu x’jaqsam ma’ fidi soda u mad-duttrina Kattolika marbuta ma’ dan is-Sagrament tal-għaġeb”[14]. B’dan il-mod jiġi mċaħħad “lill-fidili milli jgħixu b’xi mod mill-ġdid l-esperjenza taż-żewġ dixxipli ta’ Emmaws: “infetħulhom għajnejhom u għarfuh”[15]. Quddiem il-Qawwa u d-Divinità[16] ta’ Alla u fl-Isplendur tat-tjubija tiegħu, partikolarment viżibbli fis-sagrament tal-Ewkaristija, jingħad li l-fidili kollha jkabbru fihom u juru dak is-sens ta’ maestà adorabbli lil Alla, li huma rċevew permezz tal-passjoni salvifika tal-Iben il-Waħdieni.[17]

 

7.  Ta’ spiss l-abbużi jniżżlu għeruqhom fil-kunċett falz tal-libertà. Iżda Alla jagħtina fi Kristu mhux dik il-libertà illużorja li bażikament tfisser li nistgħu nagħmlu dak kollu li rridu, iżda l-libertà li permezz tagħha nistgħu nagħmlu dak li hu denn u ġust.[18] Dan jgħodd mhux biss għal dawk il-preċetti ġejjin direttament mingħand Alla, iżda li, filwaqt li nikkunsidraw konvenjentement is-sura ta’ kull norma, huma liġijiet promulgati mill-Knisja. Minn dan toħroġ il-ħtieġa li kulħadd jikkonforma ruħu mal-ordnijiet stabbiliti mill-awtorità leġittima tal-Knisja.

 

8.  Barra minn hekk, jeħtieġ jiġi nnotat, b’sogħba kbira, it-tibdil “f’inizjattivi ekumeniċi, li minkejja li għandhom intenzjoni tajba, iwasslu għall-prassi ewkaristiċi li huma kuntrarji għad-dixxiplina li fiha l-Knisja tesprimi l-Fidi tagħha”. Madankollu, ir-rigal tal-Ewkaristija “huwa kbir wisq biex naslu nittolleraw l-ambigwità u tnaqqis fil-valur tiegħu.” Hija ħaġa mill-iżjed flokha li jiġu kkoreġuti u definiti b’eżattezza tassew kbira xi elementi, b’mod li anke f’dan il-qasam l-“Ewkaristija tkompli tiddi bid-dija kollha tal-misteru tagħha”[19].

 

9.  Fl-aħħar nett, l-abbużi jsibu ta’ spiss il-bażi  tagħhom fl-injoranza, peress li jiġu miċħuda dawk l-elementi li t-tifsira profonda tagħhom ma tistax tinftiehem u lanqas jingħarfu l-għeruq tagħhom fl-Istorja. Infatti, “it-talb, l-orazzjonijiet, u l-innijiet li minnhom toħroġ it-tifsira tal-azzjonijiet u tas-sinjali mqaddsa” huma mimlija bis-sħiħ “bin-nifs u l-ispirtu” tal-istess Skrittura Mqaddsa[20]. Rigward is-sinjali sensibbli, “li l-liturġija mqaddsa tinqeda bihom sabiex tfisser ir-realtajiet divini inviżibbli, huma ġew magħżula minn Kristu jew mill-Knisja”[21]. Fl-aħħar nett, l-istrutturi u l-forom taċ-ċelebrazzjonijiet mqaddsa, skont it-tradizzjoni ta’ kull rit, kemm tal-Orjent kif ukoll tal-Oċċident, huma f’sintonija mal-Knisja universali anke f’dak li jirrigwarda l-użu li jiġi aċċettat universalment mit-tradizzjoni appostolika li ma qatgħet qatt[22], li hi ħidma proprja tal-Knisja li twassal fedelment u b’kura lill-ġenerazzjonijiet futuri. Dan kollu jiġi mgħasses bil-għaqal u mħares min-normi liturġiċi.

 

10.  L-istess Knisja m’għandha l-ebda setgħa dwar dak li jkun ġie stabilit minn Kristu u li jikkostitwixxi parti li ma tinbidel qatt tal-liturġija[23]. Infatti, li kieku kellha titkisser ir-rabta li s-sagramenti għandhom mal-istess Kristu, li waqqafhom, u ma’ dawk il-ġrajjiet li fuqhom il-Knisja hi mibnija[24], dan ma jkun tal-ebda ġid għall-fidili, iżda jkun verament ta’ ħsara għalihom. Il-Liturġija Mqaddsa, infatti, hija marbuta intimament mal-prinċipji tad-duttrina[25], u l-użu tat-testi u tar-riti mhux approvati joħloq, b’konsegwenza, li tiġi sfumata fix-xejn u tintilef ir-rabta meħtieġa bejn il-lex orandi u l-lex credendi[26].

11.  Tant huwa kbir dan il-misteru tal-Ewkaristija “li ħadd ma jista’ jittrattah b’mod personali, tant li ma jirrispettax la l-karattru sagru u lanqas id-dimensjoni universali tiegħu”[27]. Min, għall-kuntrarju, anke jekk huwa saċerdot, iġib ruħu b’dan il-mod, billi jorbot mal-Ewkaristija l-inklinazzjonijiet proprji tiegħu, ikun qed ikisser l-unità sostanzjali tar-Rit Ruman, li għandha tiġi mħarsa bil-qawwa[28], u jkun iwettaq azzjonijiet li bl-ebda mod ma jaqblu mal-ġuħ u l-għatx għal Alla Ħaj ippruvati mill-poplu fi żminijietna, u lanqas iwettaq attività pastorali awtentika jew tiġdid liturġiku korrett, iżda jkun qiegħed iċaħħad lill-fidili mill-patrimonju u mill-wirt tagħhom. Atti arbitrarji, infatti, ma jġibux tiġdid effettiv[29], imma jkissru d-dritt ġust tal-fidili għall-azzjoni liturġika li hija espressjoni tal-ħajja tal-Knisja skont it-tradizzjoni u d-dixxiplina tagħha. Barra minn hekk, idaħħlu elementi ta’ tgħawwiġ u diżgwid fl-istess ċelebrazzjoni ewkaristika, li b’mod eminenti u min-natura stess tagħha, timmira li tfisser u twettaq b’mod tal-għaġeb l-għaqda tal-ħajja divina u l-unità tal-poplu t’Alla[30]. Minn dawn joħorġu n-nuqqas ta’ sigurtà dottrinali, taħwid u skandlu fil-poplu t’Alla, u kważi inevitabilment, reazzjonijiet ħorox: ilkoll kemm huma elementi ħżiena, meta l-ħajja nisranija tirriżulta ta’ spiss partikolarment diffiċli minħabba l-klima ta’ ‘sekolarizzazzjoni’, iħawdu u jsewdu bis-sħiħ il-qalb ta’ ħafna fidili[31].

 

12.  Il-fidili kollha jgawdu d-dritt li jkollhom liturġija vera, u b’mod partikulari ċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa li għandha tkun bħalma l-Knisja riditha u ordnata, kif hemm imniżżel fil-kotba liturġiċi u fil-liġijiet u n-normi. Bl-istess mod, il-poplu kattoliku għandu d-dritt jiġi ċċelebrat għalih, b’mod sħiħ, is-Sagrifiċċju tal-Quddiesa, f’konformità sħiħa mad-duttrina tal-maġisteru tal-Knisja. U fl-aħħar, huwa dritt tal-komunità kattolika li għaliha twettaq iċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija Mqaddsa b’tali mod li tidher bħala tassew sagrament ta’ għaqda, filwaqt li jiġu esklużi kompletament kull ġeneru ta’ difetti u ġesti li jistgħu jiġġeneraw firdiet u taqsimiet fil-Knisja[32].

 

13.  In-normi kollha u t-twissijiet murija f’din l-istruzzjoni jintrabtu flimkien, anke jekk b’mod mill-iżjed differenti, mal-ħidma tal-Knisja, li fuqha taqa’ r-responsabbiltà li tgħasses fuq iċ-ċelebrazzjoni retta u denja ta’ dan il-misteru hekk kbir. L-aħħar kapitlu ta’ din l-istruzzjoni preżenti jitratta l-gradi diversi li bihom in-normi singoli jintrabtu flimkien mal-liġi suprema tad-dritt ekkleżjastiku kollu, li hi l-kura għas-salvazzjoni tal-erwieħ[33].

 

L-Ewwel Kapitlu: Ir-Regolamentazzjoni tal-Liturġija Mqaddsa

 

14.  “Li tirregola l-Liturġija Mqaddsa huwa dritt li jappartieni biss lill- Awtorità tal-Knisja, li tinsab fis-Sede Appostolika, u skont in-norma tad-dirittu, f’idejn l-Isqof”[34].

 

15.  Il-Papa, l-isqof ta’ Ruma, “Vigarju ta’ Kristu u Ragħaj tal-Knisja Universali fuq l-art, bis-saħħa tal-uffiċċju tiegħu għandu s-setgħa ordinarja, suprema, sħiħa, immedjata w universali fuq il-Knisja, li jista’ jeżerċitaha liberament”[35], anke filwaqt li jikkomunika mar-ragħajja u mal-fidili.

 

16.  Hija kompetenza tas-Sede Appostolika li tmexxi l-Liturġija Mqaddsa tal-Knisja Universali, tippublika kotba liturġiċi u tawtorizza l-verżjonijiet fil-lingwi mitkellma, kif ukoll tgħasses sabiex l-ordnijiet liturġiċi, speċjalment dawk li permezz tagħhom tiġi regolata ċ-ċelebrazzjoni tas-Sagrifiċċju Mqaddes tal-Quddiesa, ikunu fedelment osservati kullimkien[36].

 

17.  Il-kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti “tieħu ħsieb dak kollu li (filwaqt li tiġi mħarsa l-kompetenza tal-Kongregazzjoni tad-Duttrina tal-Fidi) jiddependi mis-Sede Appostolika dwar ir-regolamentazzjoni u l-promozzjoni tal-Liturġija Mqaddsa, u fl-ewwel post is-Sagramenti. Hija tħajjar u tħares id-dixxiplina tas-Sagramenti, speċjalment f’dak li għandu x’jaqsam maċ-ċelebrazzjoni valida u leċita tagħhom.” Fl-aħħar nett, “hija twettaq għassa attenta sabiex jiġu osservati eżattament id-dispożizzjonijiet liturġiċi, tipprevjeni l-abbużi, u fejn wieħed jittendi bihom, jiġu eliminati”[37]. F’din il-materja, skont it-tradizzjoni tal-Knisja kollha, hija tinsisti fuq is-serjetà fiċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa u fil-kult li għandu jingħata lill-Ewkaristija Mqaddsa anke barra mill-quddiesa.

 

18.  Il-fidili għandhom jaraw li l-awtorità ekkleżjastika tirregola bis-sħiħ u effikaċement il-Liturġija Mqaddsa, b’tali mod li hija qatt ma tidher “propjetà privata ta’ xi ħadd, la taċ-ċelebrant u lanqas tal-komunità li fiha jkunu qed jiġu ċċelebrati l-Misteri”[38].

 

L-Isqof Djoċesan, is-Saċerdot il-Kbir tal-merħla tiegħu

 

19.  L-Isqof Djoċesan, l-ewwel dispensatur tal-misteri ta’ Alla, huwa moderatur, promutur u għassies tal-ħajja kollha liturġika fil-Knisja partikulari afdata f’idejh[39]. Infatti, l-isqof, imlibbes bil-milja tas-Sagrament tal-Ordni, hu “l-ekonomu tal-grazzja tas-saċerdozju suprem”[40] speċjalment fl-Ewkaristija, li hu stess joffri jew jara li tiġi offerta[41], u li permezz tagħha l-Knisja tgħix u tikber[42].

 

20.  Infatti, hemm manifestazzjoni prinċipali tal-Knisja kull darba li tiġi ċċelebrata l-quddiesa, b’mod speċjali fil-knisja kattedrali, “fis-sehem sħiħ u attiv tal-poplu kollu qaddis ta’ Alla, (...) fl-unika talba, madwar l-uniku artal, li fih jippresiedi l-Isqof”, imdawwar mis-saċerdoti tiegħu, mid-djakni u ministri[43]. Barra minn hekk, kull “ċelebrazzjoni leġittima tal-Ewkaristija hi mmexxija mill-Isqof, li f’idejh huwa afdat l-uffiċċju li jagħti u jirregola l-kult tar-reliġjon nisranija lill-Maestà divina skont il-preċetti tal-Mulej u l-liġijiet tal-knisja, determinanti għad-djoċesi tiegħu permezz tal-ġudizzju partikulari tiegħu”[44].

 

21.  Infatti mill-isqof djoċesan “wieħed jistenna, dejjem fil-limiti tal-kompetenza tiegħu, li jagħti regoli f’materja liturġika lill-Knisja afdata f’idejh, li lkoll għandhom jobduhom”[45]. L-isqof għandu jgħasses dejjem li ma tiġi qatt nieqsa l-libertà, li hija prevista min-normi tal-kotba liturġiċi, li jadatta, b’mod intelliġenti, iċ-ċelebrazzjoni kemm għall-bini sagru kemm għall-grupp tal-fidili, kif ukoll fiċ-ċirkustanzi pastorali, b’tali mod li r-rit qaddis kollu jwieġeb effettivament għas-sensibilità tal-persuni[46].

 

22.  L-isqof imexxi l-Knisja partikulari li tkun ġiet afdata f’idejh[47] u huwa dmir tiegħu jirregolaha, imexxiha, jistimolaha u kultant iġeddidha[48], filwaqt li jwettaq l-uffiċċju qaddis li huwa rċieva permezz tal-ordinazzjoni episkopali tiegħu[49] għall-bini tal-merħla tiegħu fil-verità u fil-qdusija[50]. Juri s-sens ġenwin tar-riti u tat-testi liturġiċi u jsaħħaħ fis-saċerdoti, fid-djakni u fil-fidili l-ispirtu tal-liturġija mqaddsa[51], sabiex iwassal lil kulħadd għaċ-ċelebrazzjoni attiva u mimlija frott tal-Ewkaristija[52], u jiżgura wkoll li l-korp ekkleżjali kollu jkompli jimxi 'l quddiem ħaġa waħda, fl-għaqda tal-karità, fuq pjan djoċesan, nazzjonali u anke universali[53].

 

23.  Il-fidili għandhom ikunu “qalb waħda mal-isqof bħalma l-Knisja hija ma’ Ġesù Kristu, u bħalma Ġesù Kristu huwa mal-Missier, sabiex kollox ikun jaqbel mal-għaqda fl-imħabba u joktor għall-glorja ta’ Alla”[54]. Kulħadd, anke l-membri tal-istituti tal-ħajja konsagrata u tas-soċjetajiet ta’ ħajja appostolika, kif ukoll l-assoċjazzjonijiet jew movimenti ekkleżjali ta’ kull xorta, huma suġġetti għall-awtorità tal-isqof djoċesan f’dak kollu li jirrigwarda l-materja liturġika[55], barra dawk id-drittijiet li jkunu ġew mogħtijin lilhom leġittimament. Għalhekk l-isqof djoċesan għandu d-dritt u d-dmir li jgħasses u jivverifika f’dak li għandu x’jaqsam mal-materja liturġika, il-knejjes u l-oratorji fit-territorju tiegħu, kif ukoll dawk imwaqqfa jew immexxija minn membri ta’ istituti msemmija hawn fuq, jekk fihom, abitwalment jattendu l-fidili[56].

 

24.  Min-naħa tiegħu, il-poplu nisrani għandu d-dritt li l-isqof djoċesan jgħasses sabiex ma jidħlux abbużi fid-dixxiplina ekkleżjastika, speċjalment f’dak li għandu x’jaqsam mal-Ministeru tal-Kelma, maċ-ċelebrazzjonijiet tas-sagramenti u tas-sagramentali, mal-kult ta’ Alla u tal-qaddisin[57].

 

25.  Il-kummissjonijiet, il-kunsilli u kumitati mwaqqfin mill-isqof sabiex jagħtu s-sehem tagħhom “li jġibu 'l quddiem il-liturġija, il-mużika u l-arti sagra fid-djoċesi tiegħu”, għandhom jaħdmu skont il-ħsieb u d-direttivi tal-isqof u għandhom jistennew mill-awtorità u mill-approvazzjoni tagħha sabiex iwettqu kif suppost il-ħidma tagħhom[58], u dan biex tiġi mħarsa tabilħaqq it-tmexxija tal-isqof fid-djoċesi tiegħu. Rigward dawn il-gruppi kollha, l-istituti l-oħra u kull inizjattiva f’materja liturġika, l-isqfijiet għandhom jaraw, bħalma ilha tinħass l-urġenza, kemm l-attività tagħhom tkun ħalliet frott[59] u jiżnu bil-għaqal liema korrezzjoni jew titjib għandhom jiġu mdaħħla fl-istruttura u fl-attività tagħhom[60], sabiex jakkwistaw qawwa ġdida. Għandu dejjem jinżamm preżenti li l-esperti jiġu magħżula fost dawk li s-sħuħija fil-fidi kattolika u t-tħejjija tagħhom f’materja teoloġika huma magħrufa.

 

Il-konferenza tal-isqfijiet

 

26.  Dan jgħodd ukoll għal dawk il-kummissjonijiet li għandhom x’jaqsmu mal-istess materja li, fuq xewqa li wera l-Konċilju[61], huma mwaqqfin mill-Konferenza tal-Isqfijiet u li l-membri tagħha għandhom ikunu ta’ bilfors isqfijiet u jkunu distinti sewwa mill-esperti għall-għajnuna. Kemm-il darba n-numru tal-membri ta’ konferenza tal-Isqfijiet ma jkunux biżżejjed sabiex jittieħdu minnhom bla ebda diffikultà  xi membri u jwaqqfu kummissjoni liturġika, għandu jiġi nominat kunsill jew grupp ta’ esperti li, dejjem taħt il-presidenza tal-isqof, iwettaq, sa fejn jista’ din il-ħidma, filwaqt li jiġi evitat l-isem ta’ ‘Kummissjoni Liturġika’.

 

27.  Is-Sede Appostolika żammet, sa mill-1970, il-kontroll tal-esperimenti relattivi għaċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa[62] u tenniet mill-ġdid il-kontroll fl-1988[63]. Għalhekk l-isqfijiet singoli, kif ukoll il-Konferenzi Episkopali tagħhom m’għandhom l-ebda setgħa jippermettu l-esperimenti rigward dawn it-testi u għal dak kollu li mhux preskritt fil-kotba liturġiċi. Sabiex fil-ġejjieni jkunu jistgħu jitwettqu dawn l-esperimenti, huwa meħtieġ il-permess tal-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti, mogħti bil-miktub u mitlub mill-Konferenzi tal-Isqfijiet. Madankollu, dan ma jiġix mogħti jekk mhux għal raġunijiet gravi. Rigward l-inizjattivi ta’ adattament kulturali f’materja liturġika, għandhom jiġu mħarsa rigorożament u integralment in-normi li ġew stabbiliti għal dan[64].

 

28.  In-normi kollha li japplikaw għall-materja liturġika, stabbiliti skont in-normi tad-Dirittu minn xi Konferenza tal-Isqfijiet għat-territorju proprju tagħhom, għandhom jiġu mqiegħda għar-recognito (għarfien) tal-kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti, li mingħajrha m’għandhom l-ebda qawwa li tobbliga[65].

 

Is-saċerdoti

 

29.  Is-saċerdoti, kollaboraturi validi, imdawla u meħtieġa tal-ordni episkopali[66], imsejħin sabiex jaqdu l-poplu t’Alla, jikkostitwixxu flimkien mal-isqof tagħhom presbiterjat wieħed[67], anke jekk huma destinati għal uffiċji diversi. “Fil-komunitajiet lokali singoli ta’ fidili, huma jagħmlu preżenti, biex ngħidu hekk, lill-Isqof, li miegħu huma magħqudin b’qalb fiduċjuża u kbira, jaqsmu miegħu, skont il-grad l-uffiċċju u l-ħeġġa tagħhom u jwettquhom b’impenn ta’ kuljum”. U minħabba s-sehem tagħhom fis-saċerdozju u fil-missjoni, is-saċerdoti jagħrfu fl-isqof il-missier tagħhom u jobduh b’imħabba u rispett[68]. Barra minn hekk, “dejjem attenti għall-ġid ta’ wlied Alla, jfittxu li jwasslu l-kontribut tagħhom għall-ħidma pastorali tad-djoċesi kollha, anzi tal-Knisja kollha”[69].

 

30.  Kbira hija r-responsabbiltà tagħhom “fiċ-ċelebrazzjoni ewkaristika speċjalment is-saċerdoti, li għandhom id-dmir li jippresiedu fiha in persona Christi, billi jassiguraw xhieda u servizz ta’ komunjoni mhux biss għall-komunità li direttament tkun qed tieħu sehem fiċ-ċelebrazzjoni, iżda anke għall-Knisja universali, li tidħol dejjem fiċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija. Iżda ta’ min jilmenta li, peress li ġie mifhum ħażin is-sena ta’ kreattività u ta’ adattament, speċjalment fis-snin li ġew wara r-riforma liturġika post-konċiljari, ma naqsux abbużi li kienu motiv ta’ tbatija għal ħafna”[70].

 

31.  Fi qbil ma’ dak li ġie mwiegħed minnhom fir-rit tal-ordinazzjoni sagra u mġedded ta’ kull sena fil-Quddiesa tal-Griżma, is-saċerdoti jiċċelebraw “b’devozzjoni u b’fidi l-misteru ta’ Kristu, b’tifħir lil Alla u għat-tqaddis tal-poplu nisrani, skont it-tradizzjoni tal-Knisja, speċjalment fis-sagrifiċċju tal-Ewkaristija u fis-Sagrament tar-Rikonċiljazzjoni”[71]. M’għandhom qatt iġibu fix-xejn it-tifsira profonda tal-Ministeru proprju tagħhom, billi jiddeformaw iċ-ċelebrazzjoni liturġika b’tibdiliet, tnaqqis u żidiet arbitrarji[72]. Bħalma qal S.Ambroġ: “Il-Knisja mhix feruta fiha nfisha (...), iżda fina. Għalhekk ejjew noqogħdu attenti li ma nħallux l-iżbalji tagħna jsiru ġerħa għall-Knisja”[73]. Għalhekk jeħtieġ li l-Knisja qatt m’ għandha tiġi offiża min-naħa tas-saċerdoti, li offrew lilhom infushom għall-ministeru b’solennità hekk kbira. Anzi, għandhom jgħassu fedelment taħt l-awtorità tal-isqof, sabiex sfreġji ta’ din ix-xorta ma jiġux imwettqa minn oħrajn.

 

32.  “Il-kappillan għandu jara li l-Ewkaristija  Mqaddsa tkun iċ-ċentru tal-assemblea parrokkjali tal-fidili, għandu jħabrek sabiex il-fidili jmantnu lilhom infushom permezz taċ-ċelebrazzjoni devota tas-sagramenti u b’mod speċjali sabiex jersqu ta’ spiss għas-sagrament tal-Ewkaristija Mqaddsa u tal-penitenza; barra minn hekk għandu jimpenja ruħu sabiex jara li l-fidili jiġu ffurmati fit-talb, li għandu jsir ukoll fil-familja, u jieħdu sehem b’attenzjoni u attivament fil-Liturġija Mqaddsa, li tagħha l-kappillan għandu jkun il-moderatur fil-parroċċa tiegħu, taħt l-awtorità tal-isqof djoċesan, li fuqha huwa għandu jgħasses sabiex ma jkunx hemm abbużi”[74]. Għalkemm hija ħaġa sewwa li fit-tħejjija effikaċi taċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi, speċjalment tal-quddiesa, huwa jkun mgħejun minn diversi fidili, qatt m’għandu jċedi a favur tagħhom dawk il-prerogattivi f’materja li hija proprja għall-uffiċċju tiegħu.

 

33.  Fl-aħħar nett,”is-saċerdoti kollha għandhom jieħdu ħsieb  jikkoltivaw kif xieraq ix-xjenza u l-arti liturġika, sabiex, permezz tal-ministeru liturġiku tagħhom, il-komunitajiet insara afdati f’idejhom jistgħu jerfgħu 'il fuq it-tifħir dejjem iżjed perfett lejn Alla Missier, Iben u Spirtu s-Santu”[75]. Fuq kollox huma għandhom jimtlew b’dawk is-sentimenti ta’ għożża kbira li ċ-ċelebrazzjoni tal-misteru tal-Għid tnissel f’qalbhom[76].

 

Id-djakni

 

34.  Id-djakni, “li fuqhom isir it-tqegħid tal-idejn mhux għas-saċerdozju, iżda għall-qadi”[77] irġiel ta’ fama tajba[78], għandhom iġibu ruħhom bil-għajnuna ta’ Alla bħala dixxipli veri ta’ dak[79] “li ma ġiex biex ikun moqdi imma biex jaqdi”[80] u kien fost id-dixxipli tiegħu “bħal dak li jaqdi”[81]. U msaħħin bid-don tal-Ispirtu s-Santu li jkunu rċevew permezz tat-tqegħid tal-idejn, jaqdu lill-poplu t’Alla f’għaqda mal-isqof u l-presbiterju tiegħu[82]. Għandhom għalhekk iqisu lill-isqof bħala missier u jkunu ta’ għajnuna għalih u għall-presbiterju tiegħu “fil-Ministeru tal-Kelma f’dak tal-artal, kif ukoll f’dak tal-karità”[83].

 

35.  M’għandhom qatt jittraskuraw “milli jgħassu l-misteru tal-fidi, bħalma jgħid l-Appostlu, b’kuxjenza safja[84] biex iħabbru din il-fidi bil-kliem u bl-għemil, skont il-Vanġelu u t-tradizzjoni tal-Knisja”[85], billi jaqdu fedelment, b’qalbhom u bl-umiltà kollha, il-Liturġija Mqaddsa bħala għajn u quċċata tal-ħajja tal-Knisja, “sabiex ilkoll, wara li jkunu saru wlied Alla permezz tal-fidi u l-magħmudija, jingħaqdu flimkien, ifaħħru lil Alla fil-Knisja, jieħdu sehem fis-Sagrifiċċju tal-Ikla tal-Mulej”[86]. Għalhekk id-djakni kollha, f’dak kollu li għandhom x’jaqsmu miegħu, jimpenjaw irwieħhom sabiex jaraw li l-Liturġija Mqaddsa tiġi ċċelebrata skont il-kotba liturġiċi li jkunu ġew verament approvati.

 

It-Tieni Kapitlu: Is-sehem tal-fidli lajċi fiċ-ċelebrazzjoni Ewkaristika

 

Sehem attiv u attent

 

36.  Iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, in kwantu hija azzjoni ta’ Kristu u tal-Knisja, tikkostitwixxi ċ-ċentru tal-ħajja kollha nisranija fil-Knisja kemm universali kif ukoll partikulari, u fil-fidili individwalment[87], li huma “interessati f’diversi modi, skont id-diversità tal-ordni, ta’ ħidmiet, u ta’ sehem attiv[88]. B’dan il-mod, il-poplu nisrani, ‘ġens maħtur, saċerdozju regali, nazzjon qaddis, poplu miksub minn Alla għalih’[89], juri l-ordni li jaqbel skont il-ġerarkija tiegħu”[90]. “Is-saċerdozju komuni tal-fidili u s-saċerdozju ministerjali jew ġerariku, għalkemm jiddiferixxu essenzjalment u mhux biss fil-grad, huma ordnati wieħed għall-ieħor, għaliex kemm wieħed kif ukoll l-ieħor, kull wieħed skont il-mod tiegħu, jieħdu sehem mis-saċerdozju waħdieni ta’ Kristu”[91].

 

37.  Il-fidili kollha, meħlusin mid-dnubiet tagħhom u inkorporati fil-Knisja permezz tal-magħmudija, mill-karattru li rċevew huma abilitati għall-kult tar-reliġjon nisranija[92], sabiex minħabba s-saċerdozju regali tagħhom[93] u bis-sehem tagħhom bit-talb u t-tifħir lil Alla[94], juru ruħhom bħala vittma ħajja, qaddisa, mogħġuba minn Alla, u mgħixa f’kull ħidma tagħhom[95], jagħtu xhieda ta’ Kristu kullimkien u lil min jitlobha jagħtuh raġuni tat-tama tagħhom tal-ħajja ta’ dejjem[96]. Għalhekk, anke s-sehem tal-lajċi fiċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija u tar-riti l-oħra tal-Knisja m’għandux jiġi ridott għal sempliċi preżenza, aktar u aktar passiva, iżda għandha titqies eżerċizzju veru tal-fidi u tad-dinjità tal-magħmudija.

 

38.  Id-duttrina kontinwa tal-Knisja dwar in-natura tal-Ewkaristija mhux biss ta’ ikla, iżda wkoll u fuq kollox bħala sagrifiċċju, għandha tiġi ġustament meqjusa fost il-kriterji prinċipali għas-sehem sħiħ tal-fidili kollha f’sagrament daqshekk kbir[97]. “Imneżża’ mill-valur sagrifikali tiegħu, dan is-sagrament ma jistax jiġi ċċelebrat daqslikieku kien sempliċement ikla fost l-aħwa”[98].

 

39.  Sabiex iġġib 'il quddiem u turi s-sehem attiv, ir-riforma riċenti tal-kotba liturġiċi iffavorixxiet, skont l-intenzjoni tal-Konċilju, l-akklamazzjoni tal-poplu, it-tweġibiet, is-salmodija, l-antifoni, il-kant, kif ukoll l-azzjonijiet jew ġesti u l-pożizzjoni tal-ġisem, u sabet waqtiet li fihom għandu jiġi mħares is-skiet qaddis, billi rat minn qabel fir-rubriki dawk il-partijiet li jappartienu lill-fidili[99]. Barra minn hekk, jiġi mogħti spazju iktar wiesa’ għal-libertà proprja ta’ adattament mibni fuq il-prinċipju li kull ċelebrazzjoni twieġeb għall-ħtiġijiet, għall-kapaċità, għat-tħejjija tal-qalb u għan-natural ta’ dawk li jkunu jieħdu sehem, skont il-fakultajiet stabbiliti min-normi liturġiċi. Fl-għażla tal-kant, tal-melodiji, tat-talbiet u tal-qari bibliċi tal-omeliji u fit-tiswir tat-talba tal-fidili, fl-għoti tat-twissijiet u fit-tiżjin skont iż-żminijiet varji tal-Knisja, hemm possibiltà tassew wiesa’ li tiġi mdaħħla f’kull ċelebrazzjoni ċerta varjetà, li tikkontribwixxi sabiex tidher wisq iżjed ir-rikkezza tat-tradizzjoni liturġika u  sabiex, b’attenzjoni eżatta, tagħti tifsira partikulari liċ-ċelebrazzjoni, filwaqt li żżomm quddiemha l-ħtiġijiet pastorali, b’tali mod li tiffavorixxi l-ħeġġa tal-qalb. Irid jiġi mfakkar li s-siwi tal-azzjonijiet liturġiċi ma jinstabx fit-tibdil kontinwu tar-rit, iżda fl-approfondiment tal-Kelma t’Alla u tal-Misteru ċċelebrat[100].

 

40.  Madankollu, għalkemm iċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija għandha fiha, bla dubju ta’ xejn, din it-tifsira ta’ sehem attiv tal-fidili kollha, ma jirriżultax, qisha wasla għal xi konklużjoni loġika, li lkoll jeħtieġ iwettqu fiżikament xi ħaġa iktar mill-ġesti previsti u atteġġjament tal-ġisem, bħallikieku kull wieħed neċessarjament irid iwettaq ħidma liturġika speċifika. Il-formazzjoni kateketika tipprovdi, b’ċerta kura, li tikkoreġi fehmiet w użanzi superfiċjali mxerrda f’xi postijiet f’dawn l-aħħar snin, u li tqajjem dejjem iżjed fil-fidili sens imġedded ta’ ammirazzjoni kbira quddiem il-profondità ta’ dak il-misteru ta’ fidi li hi l-Ewkaristija, li fiċ-ċelebrazzjoni tagħha il-Knisja tgħaddi “mill-qadim għall-ġdid” kontinwament[101]. Infatti fiċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija, kif ukoll fil-ħajja kollha nisranija, li minnha tikseb il-qawwa u li lejha timmira, il-Knisja, bħall-Appostlu San Tumas, tinżel għarkupptejha f’adorazzjoni quddiem il-Mulej imsallab, mejjet, midfun u rxuxtat “fil-kobor tas-sbuħija divina tiegħu, tesklama għal dejjem “Mulej tiegħi u Alla tiegħi![102]

 

41.  Sabiex tqajjem, iġġib 'il quddiem u tmantni s-sens interjuri tal-parteċipazzjoni liturġika, jidhru partikolarment utli ċ-ċelebrazzjoni assidwa u mifruxa tal-Liturġija tas-Sigħat, l-użu tas-sagramentali u l-eżerċizzi ta’ devozzjoni popolari nisranija. Dawn l-eżerċizzji, “minkejja li ma jirrigwardawx bi dritt il-Liturġija Mqaddsa, huma sostnuti verament minn importanza partikulari ta’ dinjità”, għandhom jinżammu meqjusa, speċjalment meta jiġu mfaħħra w approvati mill-istess Maġisteru[103], imżejna b’xi rabta mal-kuntest liturġiku, bħalma hija t-talba tar-Rużarju[104]. Peress li dawn l-opri ta’ devozzjoni jmexxu lill-poplu nisrani għall-parteċipazzjoni tas-sagramenti, u b’mod partikulari fl-Ewkaristija “kif ukoll għall-meditazzjoni tal-misteri tal-fidwa tagħna u għall-imitazzjoni ta’ eżempji mill-aqwa tal-qaddisin fis-Sema, huma jseħbuna fil-kult liturġiku mhux mingħajr il-ferħ tas-salvazzjoni”[105].

 

42.  Hija tassew ħaġa meħtieġa li nifhmu li l-Knisja ma tinġabarx flimkien b’rieda umana, iżda tiġi msejħa tagħmel hekk minn Alla fl-Ispirtu s-Santu, u twieġeb permezz tal-fidi għas-sejħa ħielsa tagħha: it-terminu ekklesia ifakkar fi klesis, li tfisser ‘sejħa’[106]. Is-sagrifiċċju ewkaristiku m’għandux jinżamm bħala ‘konċelebrazzjoni’ f’sens ta’ għaqda bla limiti tas-saċerdot mal-assemblea preżenti[107]. Għall-kuntrarju, l-Ewkaristija ċċelebrata mis-saċerdoti hija rigal “li radikalment jissupera l-qawwa tal-assemblea (...). Il-komunità li tinġabar flimkien għaċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija turi l-ħtieġa assoluta ta’ saċerdot ordnat li jippresedi fuqha sabiex tista’ tkun verament assemblea ewkaristika. Mill-banda l-oħra, il-komunità mhix fi grad li taħtar lilha nfisha ministru ordnat[108]”. Hija assolutament meħtieġa r-rieda komuni li tiġi evitata kull xorta ta’ ambigwità fil-materja u twassal rimedju għall-abbużi li tfaċċaw f’dawn l-aħħar snin. Għalhekk, għandhom jiġu wżati, b’ċerta kawtela, ċertu kliem bħalma huma “komunità li tiċċelebra” jew “assemblea li tiċċelebra”, jew f’lingwi oħra moderni “celebrating assembly”, “assemblea celebrante”, “assemblée celebrante”, u oħrajn bħalhom.

 

Il-ħidmiet tal-fidili lajċi fiċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa

 

43.  Hija ħaġa ġusta u ta’ min ifaħħarha li, għall-ġid tal-komunità u tal-Knisja kollha ta’ Alla, xi fidili lajċi jwettqu, skont it-tradizzjoni, xi ħidmiet li għandhom x’jaqsmu maċ-ċelebrazzjoni tal-Liturġija Mqaddsa[109]. Tkun ħaġa sewwa li jkun hemm iżjed persuni li jaqsmu bejniethom u jwettqu l-uffiċċji differenti kif ukoll il-partijiet varji tal-istess uffiċċju[110].

 

44.  Minbarra l-ministeri istitwiti tal-akkolitat u tal-lettorat[111], fost dawk l-uffiċċji msemmija hemm dawk tal-akkolitu[112] u tal-lettur[113], b’inkarigu temporanju.  Ma’ dawn inżidu uffiċċji oħrajn imsemmija fil-Missal Ruman[114], kif ukoll il-ħidma ta’ dawk li jħejju l-ostji, li jnaddfu t-trieħi u affarijiet oħra bħalhom. Ilkoll, “kemm dawk li huma ministri ordnati kif ukoll il-lajċi, filwaqt li jwettqu l-ministeru jew inkella l-uffiċċju tagħhom, għandhom jaraw li jagħmlu dak biss li huwa fil-kompetenza tagħhom”[115], u li kemm fl-istess ċelebrazzjoni liturġika kif ukoll fit-tħejjija tagħha għandhom jaraw li l-Liturġija tal-Knisja titwettaq b’dinjità u dekor.

 

45.  Jeħtieġ li jiġi evitat ir-riskju li tiċċajpar il-komplimentarjetà bejn l-azzjoni tal-kjerċi u dik tal-lajċi, b’tali mod li r-rwol tal-lajċi jiġi mqiegħed għal xi għamla, bħalma ngħidu aħna, ta’ ‘klerikalizzazzjoni’, filwaqt li l-ministri sagri jieħdu fuqhom bla ebda dritt dawk il-ħidmiet li huma proprji tal-ħajja u tal-azzjoni tal-lajċi[116].

 

46.  Il-lajk li jkun imsejjaħ sabiex jagħti l-għajnuna tiegħu fiċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi, jeħtieġ li jkun imħejji sewwa, u li jiddistingwi ruħu għall-ħajja nisranija, fidi, imġiba u fedeltà għall-maġisteru tal-Knisja. Hi ħaġa sewwa li jkun irċieva formazzjoni liturġika li taqbel mal-età, mod ta’ ħajja u kultura reliġjuża tiegħu[117]. M’għandux jiġi magħżul ħadd fil-liturġija li l-għażla tiegħu toħloq tgemgim fost il-fidili[118].

 

47.  Hija ħaġa ta’ min ifaħħarha li għadha tibqa’ teżisti d-drawwa magħrufa li jkun hemm tfal subien u ġuvintur, soltu msejħa ‘abbatini’, li jagħtu s-servizz tagħhom lill-artal bħalma jagħtih l-akkolitu, u li jkunu rċevew, skont il-kapaċità tagħhom, katekeżi opportuna fir-rigward tal-ħidma tagħhom[119]. Ma jrid jintesa qatt li minn fost dawn is-subien ħareġ, mal-medda tas-sekli, numru kbir ta’ ministri sagri[120]. Għandhom jitwaqqfu jew jiġu mgħejuna assoċjazzjonijiet, anke bis-sehem u bl-għajnuna tal-ġenituri, li permezz tagħhom tiġi mogħtija b’mod iżjed effikaċi kura pastorali tal-abbatini. Meta dawn l-assoċjazzjonijiet jieħdu sura internazzjonali, huwa dritt tal-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-sagrament li twaqqaf u teżamina u tapprova l-istatuti tagħhom[121]. Għal dan is-servizz tal-artal jistgħu jiġu ammessi tfal bniet u anke nisa skont il-ġudizzju tal-Isqof djoċesan u fil-ħarsien tan-normi stabbiliti[122].

 

 

IT-TIELET KAPITLU: IĊ-ĊELEBRAZZJONI TAL-QUDDIESA KIF GĦANDHA TKUN

 

Il-materja tal-Ewkaristija Mqaddsa

 

48.  Il-ħobż użat fiċ-ċelebrazzjoni tas-Sagrifiċċju Qaddis għandu jkun dak ażżmu, esklussivament magħmul mid-dqiq tal-qamħ u mħejji reċentement, b’mod li ma jħalli ebda riskju ta’ taħsir[123]. Minn dan jidher li dak imħejji minn materja oħra, anke jekk ikun ġej miċ-ċereali, jew li miegħu tħalltet materja oħra li mhix qamħ, fi kwantità tali li ma jistax jibqa’ jissejjaħ, skont l-istima komuni, ħobż tal-qamħ, ma jiffurmax materja valida għaċ-ċelebrazzjoni tas-sagrifiċċju u tas-sagrament ewkaristiku[124]. Huwa abbuż gravi li jiġu mdaħħla fl-għaġna tal-ħobż għall-Ewkaristija sustanzi oħra, bħalma huma l-frott, zokkor u għasel. Huwa importanti li l-ostiji jiġu maħduma minn persuni li mhux biss jiddistingwu ruħhom għall-onestà, iżda jkunu wkoll esperti fit-tħejjija tal-istess ostji u mgħammra b’għodod adegwati[125].

 

49.  Minħabba s-sinjal espress, jaqbel li xi biċċa mill-ħobż ewkaristiku miksuba mill-qsim tiegħu tiġi mogħtija almenu lil xi persuna fil-mument tat-tqarbin. “L-ostji ż-żgħar assolutament mhumiex esklużi, meta n-numru ta’ dawk li ser jitqarbnu, jew inkella minħabba raġunijiet pastorali, jitolbu dan”[126]; anzi, għandhom jiġu wżati bħas-soltu ostji żgħar li ma jeħtiġux li jiġu maqsuma mill-ġdid.

 

50.  L-inbid użat fiċ-ċelebrazzjoni tas-sagrifiċċju ewkaristiku qaddis għandu jkun naturali, mill-frott tad-dielja, ġenwin, mhux mibdul, lanqas imħallat ma’ sustanzi barranin[127]. Fl-istess ċelebrazzjoni tal-quddiesa, jiġu mħallta ftit qtar ta’ ilma. Għandu jiġi mħares b’attenzjoni kbira li l-inbid iddestinat għall-Ewkaristija, jiġi kkonservat fi stat perfett u ma jitħalla qatt isir ħall[128]. Huwa assolutament projbit l-użu ta’ inbid li jkun hemm xi dubju dwar il-ġenwinità u l-provenjenza tiegħu: Il-Knisja tesiġi, infatti, iċ-ċertezza dwar il-kundizzjoni meħtieġa għall-validità tas-sagramenti. Imbagħad, m’għandha qatt tiġi permessa l-ebda skuża favur xi xorb ieħor, hu x’inhu, li ma jikkostitwix materja valida.

 

It-talba Ewkaristika

 

51.  Għandhom jiġu wżati biss dawk it-Talbiet Ewkaristiċi li jinsabu fil-Missal Ruman jew li huma leġittimament approvati mis-Sede Appostolika skont il-mod u t-termini minnha definiti. “M’għandu qatt jiġi permess li xi Saċerdoti jieħdu f’idejhom id-dritt li jikkomponu talbiet ewkaristiċi”[129] jew li jibdlu t-test ta’ dawk approvati mill-Knisja, lanqas għandhom jiġu adottati oħrajn ġodda miktubin privatament minn xi individwi[130].

 

52.  Ir-reċita tat-talba Ewkaristika, li mill-istess natura tagħha hija l-quċċata taċ-ċelebrazzjoni sħiħa, hija ħaġa proprja tas-Saċerdot, bil-qawwa tal-ordinazzjoni tiegħu. Għalhekk huwa abbuż meta ċerti partijiet minnha jitħallew sabiex jiġu mtennija minn djaknu, minn ministru lajk jew inkella minn wieħed jew iktar fidili flimkien. It-talba Ewkaristika, għalhekk, għandha tiġi reċitata kollha kemm hi mis-saċerdot waħdu[131].

 

53.  Filwaqt li s-Saċerdot Ċelebrant jgħid it-Talba Ewkaristika, “m’għandux jiġi ddominat minn talb jew kant ieħor. Kemm l-orgni u kif ukoll strumenti mużikali oħra għandhom jieqfu”[132], u jistgħu jintużaw biss għall-akklamazzjonijiet tal-poplu kif ġa ġew approvati, u kif ser naraw iktar 'il quddiem.

 

54.  Madankollu, il-poplu għandu dejjem jieħu parti attiva u qatt b’mod sempliċement passiv: għandhom “ jingħaqdu mas-saċerdot bil-fidi u fis-skiet, kif ukoll b’interventi stabbiliti matul it-Talba Ewkaristika, bħalma huma it-tweġibiet fid-djalogu tal-Prefazju, is-Sanctus, l-akklamazzjoni wara l-konsagrazzjoni u l-Ammen wara d-dossoloġija finali, kif ukoll akklamazzjonijiet approvati mill-Konferenza tal-Isqfijiet u konfermati mis-Santa Sede”[133].

 

55.  F’ċerti postijiet daħal l-abbuż li s-saċerdot jaqsam l-ostja fil-mument tal-konsagrazzjoni matul iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa. Dan l-abbuż jiġi mwettaq kontra t-tradizzjoni tal-Knisja u għandu jiġi disapprovat u kkoreġut malajr kemm jista’ jkun.

 

56.  Qatt m’għandu jitħalla barra l-isem tal-Papa u tal-isqof djoċesan, u dan sabiex tiġi mħarsa t-tradizzjoni antikissima u li turi l-komunjoni ekkleżjali. Infatti “kull ċelebrazzjoni Ewkaristika hija komunjoni mal-Isqof proprju u mal-Papa.”[134]

 

Il-partijiet l-oħra tal-quddiesa

 

57.  Huwa dritt tal-komunità tal-fidili li jkun hemm regolarment fuq kollox fiċ-Ċelebrazzjoni tal-Ħadd, mużika sagra adegwata u li tixraq, kif ukoll, dejjem, artal, ħwejjeġ u trieħi sagri li jkunu xierqa, skont in-normi, għad-dinjità, għad-dekor u għall-indafa.

 

58.  Hekk ukoll, il-fidili għandhom dritt li ċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija tiġi mħejjija fil-partijiet kollha tagħha bil-għaqal kollu, b’tali mod li fiha tiġi mxandra u mfissra l-Kelma ta’ Alla b’mod effikaċi; li tiġi mwettqa b’kura, skont in-normi, il-fakultà tal-għażla tat-testi liturġiċi u tar-riti, u li fiċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija tiġi mħarsa u msaħħa kif suppost il-fidi tagħhom fil-kelmiet tal-kant.

 

59.  Irid jinqata’ darba għal dejjem l-abbuż ta’ min jikkundannah lis-saċerdot, id-djakni u anke l-fidili jibdlu u jalternaw 'l hawn u 'l hemm, skont il-ġudizzju tagħhom, it-testi tal-liturġija mqaddsa li huma jtennu. Infatti, meta jagħmlu hekk jirrendu ċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija mqaddsa instabbli u kultant jaslu jibdlu saħansitra s-sens awtentiku.

 

60.  Fiċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, il-Liturġija tal-Kelma u l-Liturġija tal-Ewkaristija huma strettament marbuta bejniethom u jiffurmaw att wieħed ta’ kult. Għalhekk mhux leċtu tiġi separata sezzjoni minn oħra, u li jiġu ċċelebrati f’ħinijiet u f’postijiet differenti[135]. Barra minn hekk, mhix ħaġa leċita li sezzjonijiet partikulari tal-quddiesa jiġu ċċelebrati f’waqtiet differenti, anke jekk ikunu fl-istess ġurnata.

 

61.  Fl-għażla tal-qari bibliku li għandu jixxandar fiċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, għandhom jiġu mħarsa n-normi li jinsabu fil-kotba liturġiċi[136]; dan sabiex realment “il-mejda tal-Kelma t’Alla, tiġi mżejna b’abbundanza ikbar għall-fidili u jiġu miftuħa iżjed beraħ għalihom it-teżori tal-Bibbja”[137].

 

62.  Mhux permess li jitħallew barra jew jiġu mibdula b’inizjattiva proprja s-siltiet tal-qari bibliku preskritti, lanqas għandhom jiġu mibdula “il-qari u s-salm responsorjali, li jiġbru fihom il-Kelma ta’ Alla, ma’ testi oħra li mhumiex bibliċi.”[138]

 

63.  Il-qari tal-Vanġelu, li “jikkostitwixxi l-quċċata tal-Liturġija tal-Kelma”[139], huwa riservat, skont it-tradizzjoni tal-Knisja, fiċ-ċelebrazzjoni tal-Liturġija Mqaddsa, għall-ministru ordnat[140]. Għalhekk mhux permess li wieħed lajk, anke jekk reliġjuż, ixandar il-Vanġelu matul iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa u lanqas f’każijiet oħra li fihom in-normi espliċitament ma jippermettux dan[141].

 

64.  L-omelija, li tingħata matul iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa u li hija parti mill-istess liturġija[142], “is-soltu ssir mill-istess saċerdot ċelebrant jew inkella jista’ jqabbad lil xi saċerdot konċelebrant, u xi kultant, skont l-

 

opportunità, anke lid-djaknu, iżda qatt ma tista’ ssir minn lajk[143]. F’każijiet partikulari u minħabba raġuni ġusta, l-omelija tista’ ssir minn isqof jew minn presbiteru li jkun qed jieħu sehem fiċ-ċelebrazzjoni, anke jekk ma jkunx jista’ jikkonċelebra”[144].

 

65.  Jiġi mfakkar li għar-raġuni ta’ dak li hemm imniżżel fil-kanoni 767 par.1, għandha titqies imħassra kull norma preċedenti li kienet tikkonċedi lill-fidili mhux ordnati li jagħmlu omelja matul iċ-ċelebrazzjoni ewkaristika[145]. Din id-drawwa kienet fil-fatt imneħħija u għalhekk m’għandhiex tibqa’ tiġi mogħtija bis-saħħa ta’ xi privileġġ.

 

66.  Iċ-ċaħda tal-permess lil-lajċi għall-predikazzjoni matul iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa jiswa wkoll għas-seminaristi, għall-istudenti ta’ dixxiplini teoloġiċi, għal dawk kollha li jkunu rċevew xi inkarigu ta’ “assistenti pastorali”, u għal kull għamla oħra ta’ grupp, komunità jew assoċjazzjoni ta’ lajċi[146].

 

67.  Fuq kollox, jeħtieġ li tingħata attenzjoni sħiħa sabiex l-omelija ssib strettament iċ-ċentru tagħha fil-misteru tas-salvazzjoni, billi tesponi matul il-kors tas-sena liturġika, fuq is-sisien tal-qari bibliku u tat-testi liturġiċi, il-misteri tal-fidi u r-regoli tal-ħajja nisranija u billi toffri kumment lit-testi tal-Ordinarju jew inkella tal-Proprju tal-Quddiesa, jew inkella ta’ xi rit ieħor tal-Knisja[147]. Hija ħaġa ovvja li l-interpretazzjonijiet tal-Iskrittura Mqaddsa għandhom kollha jwasslu għand Kristu bħala l-qofol suprem tal-ekonomija tas-salvazzjoni, iżda dan isir billi jinżamm il-kuntest speċifiku taċ-ċelebrazzjoni liturġika. Meta ssir l-omelija, jeħtieġ li wieħed jara li jwassal id-dawl ta’ Kristu fuq il-ġrajjiet tal-ħajja. Dan għandu jsir b’mod li ma jiġix imneżża’ s-sens awtentiku u ġenwin tal-Kelma ta’ Alla, meta per eżempju tiġi ttrattata biss politika jew argumenti profani, jew meta wieħed jagħmel użu minn fehmiet ġejjin minn movimenti psewdoreliġjużi taż-żminijiet tagħna[148].

 

68.  L-isqof djoċesan għandu jgħasses b’attenzjoni fuq l-omelija[149], billi jwassal lill-ministri sagri normi, guidelines u sussidji, kif ukoll billi jħajjar laqgħat w inizjattivi apposta, sabiex huma jkollhom l-okkażjoni li ta’ spiss jirreflettu b’attenzjoni ikbar dwar in-natura tal-omelija u jsibu l-għajnuna f’dak li għandu x’jaqsam mat-tħejjija tagħha.

 

69.  M’għandu qatt jiġi ammess fil-quddiesa, kif ukoll f’ċelebrazzjonijiet liturġiċi, xi Kredu jew Professjoni tal-Fidi, li mhux imdaħħal diġa’ fil-kotba liturġiċi li jkunu ġew approvati kif suppost.

 

70.  L-offerti li l-fidili s-soltu jippreżentaw matul il-quddiesa għal-Liturġija Ewkaristika m’għandhomx jiġu ridotti neċessarjament għall-ħobż u l-inbid għaċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija, iżda jista’ jkun hemm ukoll rigali oħra taħt xi forma ta’ flus jew oġġetti utli għall-karità b’risq il-foqra. Id-doni li jidhru għandhom, għalhekk, ikunu dejjem espressjoni viżibbli ta’ dak ir-rigal veru li l-Mulej jistenna mingħandna: qalb sogħbiena u l-imħabba ta’ Alla u l-imħabba tal-proxxmu, li permezz tagħhom aħna nikkonformaw ruħna mas-Sagrifiċċju ta’ Kristu li offra lilu nnifsu għalina. Fl-Ewkaristija, infatti, jiddi, fi grad tassew kbir, il-misteru ta’ dik il-karità li Ġesù Kristu wera fl-Aħħar Ċena meta ħasel riġlejn id-dixxipli. Madankollu, sabiex tiġi mħarsa d-dinjità tal-Liturġija Mqaddsa hemm bżonn li l-offerti materjali jiġu ppreżentati b’mod adegwat. Għalhekk, il-flus, kif ukoll l-offerti l-oħra lill-foqra, jkunu mqiegħda f’post adattat, iżda 'l barra mill-mejda ewkaristika[150]. B’eċċezzjoni tal-flus, u f’każ, minħabba l-messaġġ, parti żgħira tad-doni l-oħra, huwa preferibbli li dawn l-offerti jiġu ppreżentati barra miċ-ċelebrazzjoni tal-Quddiesa. 

 

71.  Għandu jibqa’ jinżamm l-użu tar-Rit Ruman li tingħata l-paċi qabel it-Tqarbin Imqaddes, kif hemm stabbilit fir-Rit tal-Quddiesa. Skont it-tradizzjoni tar-Rit Ruman, infatti, din id-drawwa m’għandha l-ebda konnotazzjoni la ta’ rikonċiljazzjoni u lanqas tal-maħfra tad-dnubiet, iżda pjuttost il-funzjoni li tesprimi l-paċi, komunjoni u karità meħtieġa qabel ma’ wieħed jirċievi l-Ewkaristija Mqaddsa[151]. Infatti huwa l-att penitenzjali li jsir fil-bidu tal-quddiesa, b’mod partikolari skont l-ewwel forma tiegħu, li għandu l-karattru ta’ rikonċiljazzjoni fost l-aħwa.

 

72.  Tkun ħaġa sewwa “li wieħed jagħti b’mod meqjus is-sinjal tal-paċi lil dawk biss li jkollu ħdejh.” “Is-saċerdot jista’ jagħti l-paċi lill-ministri, basta jibqa’ fuq il-presbiterju, sabiex ma jiddisturbax iċ-ċelebrazzjoni. Hekk ukoll għandu jagħmel, jekk minħabba xi motiv raġjonevoli, ikun irid jagħti l-paċi lil xi fidili”. “Il-mod ta’ kif għandu jitwettaq dan l-istess ġest ta’ paċi, jiġi stabbilit mill-Konferenzi Episkopali (...) skont in-natural u d-drawwiet tal-popli”, u li hu approvat mis-Sede Appostolika[152].

 

73.  Fiċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, il-qsim tal-ħobż ewkaristiku, li għandu jsir biss mis-saċerdot ċelebrant, bil-għajnuna, jekk ikun il-każ, tad-djaknu jew inkella ta’ xi konċelebrant, iżda mhux ta’ xi wieħed lajk, jibda wara l-għoti tal-paċi, filwaqt li jiġi reċtat il-‘Ħaruf t’Alla’. Il-ġest tal-qsim tal-ħobż, infatti, imwettaq minn Kristu fl-Aħħar Ċena, li sa minn żmien l-appostli ta isem lill-azzjoni ewkaristika kollha, ifisser li l-ħafna fidili, fit-tqarbin li jkun ġej minn ħobża waħda tal-ħajja, li hu Kristu mejjet u rxuxtat għas-salvazzjoni tad-dinja, jiffurmaw ġisem wieħed (1 Kor 10,17)[153]. Għalhekk, ir-rit għandu jiġi mwettaq b’rispett kbir[154]. Għandu jkun qasir. Jeħtieġ li jitneħħa malajr kemm jista’ jkun l-abbuż li daħal f’xi postijiet li ġie mtawwal dan ir-rit mingħajr il-ħtieġa ta’ xejn, anke bl-għajnuna ta’ lajċi, kontrarju għan-normi, u li qed jiġi mogħti lilu importanza esaġerata[155].

 

74.  Jekk ikun hemm il-ħtieġa li tingħata informazzjoni jew xhieda ħajja nisranija lill-fidili miġburin fil-knisja, huwa ġeneralment preferibbli li dan isir barra mill-quddiesa. Madankollu, minħabba raġuni gravi, jistgħu jingħataw informazzjonijiet (avviżi) diversi jew xhieda meta s-saċerdot ikun qal l-aħħar talba wara t-tqarbin. Madankollu din il-prattika m’għandha qatt issir drawwa. Barra minn hekk, dawn l-informazzjonijiet u xhieda m’għandhomx jiġu mitfixkla mal-omelija[156], u lanqas m’għandha tiġi mneħħija totalment l-istess omelija minħabba fihom.

 

L-għaqda tar-riti varji maċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa

 

75.  Minħabba raġuni teoloġika marbuta maċ-ċelebrazzjoni ewkaristika jew inkella ma’ xi rit partikulari, il-kotba liturġiċi xi kultant jippreskrivu jew inkella jippermettu ċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa tkun magħquda ma’ xi rit ieħor, speċjalment tas-sagramenti[157]. Madankollu, fil-każijiet l-oħra, il-Knisja ma tippermetti l-ebda rabta, speċjalment meta jkun hemm ċirkustanzi li jkollhom sura superfiċjali jew vojta.

 

76.  Barra minn hekk, skont tradizzjoni mill-iżjed antika tal-Knisja Rumana, mhux leċtu li jiġu magħquda flimkien is-sagrament tal-qrar mal-quddiesa b’tali mod li jsiru azzjoni liturġika waħda. Dan ma jwaqqafx li xi saċerdoti, barra dawk li jkunu qed jiċċelebraw jew jikkonċelebraw il-quddiesa, jisimgħu il-qrar tal-fidili li jkunu jixtiequ, anke waqt li tkun qed tiġi ċċelebrata l-quddiesa fl-istess post, sabiex b’hekk jgħinu lill-fidili fil-ħtiġijiet tagħhom[158]. Dan kollu għandu jsir b’mod opportun.

 

77.  Bl-ebda mod m’għandha tiġi kkombinata ċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa mal-kontest ta’ ikla komuni, lanqas għandha titqiegħed f’rapport ma’ tip simili ta’ ikla. Barra minn xi każijiet ta’ ħtieġa gravi, ma tistax tiġi ċċelebrata l-quddiesa fuq mejda tal-ikel[159] jew inkella f’xi refettorju, jew inkella f’xi post użat għal skop ta’ ikel, u lanqas ma jistgħu dawk li jkunu qed jieħdu sehem fil-quddiesa joqogħdu bilqiegħda madwar il-mejda matul il-ħin tal-istess ċelebrazzjoni. Jekk minħabba raġuni gravi jkun hemm il-ħtieġa li tiġi ċċelebrata l-quddiesa fl-istess post fejn wara tkun ser issir ikla, għandu jingħata spazju ta’ ħin rilevanti bejn il-konklużjoni tal-quddiesa u l-bidu tal-pranzu jew ċena, u li m’għandux jiġi espost fl-istess post ikel ordinarju ieħor lill-fidili matul il-quddiesa.

78.  Mhux leċtu li ċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa tiġi marbuta ma’ ġrajjiet politiċi jew tad-dinja jew inkella ma’ ċirkustanzi li ma jikkorrispondux bis-sħiħ mal-Maġisteru tal-Knisja Kattolika. Barra minn hekk, għandu jiġi evitat għalkollox li tiġi ċċelebrata l-quddiesa bħala esibizzjoni (‘show’) jew li tiġi ċċelebrata skont l-istil ta’ ċerimonji oħra, aktar u aktar jekk ikunu profani, u dan biex ma titneħħiex it-tifsira awtentika tal-Ewkaristija.

 

79.  Fl-aħħar nett, għandu jiġi meqjus b’mod mill-iżjed rigoruż l-abbuż li jiġu mdaħħla fiċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa elementi li ma jaqblux mal-preskrizzjonijiet tal-kotba liturġiċi, u li qegħdin jittieħdu mir-riti ta’ reliġjonijiet oħra.

 

Ir-Raba’ Kapitlu: It-Tqarbin Imqaddes

 

Dispożizzjonijiet sabiex tirċievi t-Tqarbin Imqaddes

 

80.  L-Ewkaristija hija mqiegħda quddiem il-fidili bħala “rimedju mediċinali, li jeħlisna mill-ħtijiet ta’ kuljum u jħarisna mid-dnubiet il-

mejta”[160], bħalma jidher fid-dawl tad-diversi partijiet tal-quddiesa.

 

Rigward l-att penitenzjali mqiegħed fil-bidu tal-quddiesa, hu għandu l-iskop li jgħin lill-parteċipanti sabiex ikunu fi grad li jiċċelebraw denjament il-misteri qaddisa[161]; madankollu “huwa nieqes mill-qawwa li taħfer tas-Sagrament tal-Qrar”[162], u f’dak li għandu x’jaqsam mal-maħfra tad-dnubiet il-mejta, m’għandux jitqies bħala sostitut tas-sagrament tal-qrar. Ir-Ragħajja tal-erwieħ għandhom jieħdu ħsieb b’diliġenza l-istruzzjoni kateketika, b’mod li jiġi mgħoddi t-tagħlim nisrani f’dan ir-rigward mill-fidili.

 

81.  Il-Knisja tafferma kontinwament il-ħtieġa li kull wieħed minna għandu jeżamina fil-fond lilu nnifsu[163], sabiex min jagħraf li jinsab fid-dnub il-mejjet ma jiċċelebrax il-quddiesa u lanqas jitqarben bil-Ġisem tal-Mulej qabel ma jkun resaq għall-qrara sagramentali, sakemm ma jkunx hemm raġuni gravi u ma jkunx hemm l-opportunità li wieħed iqerr; f’dan il-każ wieħed irid iżomm quddiem għajnejh li huwa obbligat jagħmel att ta’ ndiema perfetta, li tinkludi fiha l-proponiment li jersaq għall-qrar malajr kemm jista’ jkun[164].

 

82.  Barra minn hekk, “il-Knisja tat normi li għandhom bħala mira tagħhom li jiffavorixxu kemm is-sehem frekwenti u mimli frott tal-fidili madwar il-mejda ewkaristika kif ukoll li jiddeterminaw il-kundizzjonijiet oġġettivi li fihom jeħtieġ li wieħed jastjeni għalkollox milli jqassam l-Ewkaristija”[165].

 

83.  Hija bla dubju ta’ xejn l-aħjar ħaġa li dawk kollha li jieħdu sehem f’ċelebrazzjoni tal-quddiesa, u jkollhom il-kundizzjonijiet mitluba, jirċievu fiha t-Tqarbin Imqaddes. Madankollu xi drabi jiġri li l-fidili jersqu għall-Mejda Mqaddsa f’massa u mingħajr id-dixxerniment meħtieġ. Hu dmir tar-ragħajja li jikkoreġu bi prudenza u b’fermezza dan l-abbuż.

 

84.  Barra minn hekk, jekk tiġi ċċelebrata l-quddiesa għal xi folla kbira, jew, per eżempju, fi pjazez kbar, jeħtieġ li tiġi mogħtija attenzjoni sabiex ma jersqux għat-tqarbin imqaddes dawk li b’nuqqas ta’ għarfien, mhumiex kattoliċi, u saħansitra dawk li mhumiex insara, bla ma jiġi mħares il-Maġisteru tal-Knisja fl-ambitu dottrinali u dixxiplinari. Ir-ragħajja għandhom jaraw li javżaw, fil-mument opportun, lil dawk li jkunu preżenti dwar il-verità u d-dixxiplina li trid tiġi mħarsa rigorożament.

 

85.  Il-ministri kattoliċi għandhom jamministraw leċitament is-sagramenti lill-fidili kattoliċi biss, u dawn min-naħa tagħhom huma wkoll jistgħu jirċevuhom leċitament mingħand il-ministri kattoliċi biss, basta jiġu mħarsa id-diżpożizzjonijiet tal-kan.844, par.2, 3 u 4, kif ukoll tal-kan.861 par.2[166]. Barra minn hekk, il-kundizzjonijiet stabbiliti mill-kan.844 par.4, li minnhom bl-ebda mod ma tista’ tingħata xi dispensa[167], għandhom jiġu osservati u ma jistgħux jiġu mifruda minn xulxin; iżda huma meħtieġa li l-kundizzjonijiet kollha jiġu osservati f’daqqa.

 

86.  Il-fidili għandhom jiġu mmexxija bil-għaqal kollu għall-prattika li jersqu għas-sagrament tal-qrar barra ċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, speċjalment f’orarji stabbiliti, b’mod li l-amministrazzjoni tiegħu isir bil-kalma u bi profitt effettiv għalihom, bla ma jkunu mċaħħda mill-parteċipazzjoni attiva tal-quddiesa. Dawk li s-soltu jitqarbnu ta' kuljum jew inkella ta’spiss jiġu mgħallma biex jersqu għas-sagrament tal-qrar fil-ħinijiet xierqa, skont il-possibilità ta’ kull wieħed u waħda minnhom[168].

 

87.  Għandha tiġi amministrata minn qabel il-qrara sagramentali u l-

 

assoluzzjoni lil dawk it-tfal li jkunu ser jirċievu l-Ewwel Tqarbina[169]. Barra minn hekk, l-Ewwel Tqarbina għandha dejjem tiġi amministrata minn saċerdot u qatt m’għandha ssir barra miċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa. Jekk mhux għal xi każ eċċezzjonali, ftit li xejn hija f’postha li tiġi amministrata f’Ħamis ix-Xirka in Cena Domini. Għandu jiġi magħżul xi jum ieħor, bħalma huma bejn it-II Ħadd u s-VI  Ħadd tal-Għid jew inkella fis-solennità tal-Ġisem u d-Demm ta’ Kristu jew inkella fil-Ħdud ‘matul is-sena’, peress li l-Ħadd huwa ġustament ikkunsidrat ukoll jum l-Ewkaristija[170]. Sabiex jirċievu l-Ewkaristija m’għandhomx jersqu “tfal li ma jkunux għadhom laħqu l-età tar-raġuni” jew li l-kappillan “ikun iġġudikahom bħala mhux imħejjija biżżejjed”[171], iżda għal xi raġuni ġusta, meta jkun hemm xi tifel li b’mod tassew eċċezzjonali rigward l-età, jitqies li hu matur biex jirċievi s-sagrament, m’għandux jiġi mċaħħad mill-Ewwel Tqarbina, bil-patt li jkun ġie mħejji biżżejjed.

 

Id-distribuzzjoni tat-Tqarbin Imqaddes

 

88.  Is-soltu, il-fidili jirċievu t-tqarbina sagramentali tal-Ewkaristija fl-istess quddiesa u fil-mument preskritt mir-rit stess tal-konċelebrazzjoni, jiġifieri immedjatament wara t-tqarbina tas-saċerdot ċelebrant[172]. Huwa d-dmir tas-saċerdot ċelebrant, eventwalment mgħejun minn saċerdoti oħra jew minn djakni, li jqassam it-tqarbin; u l-quddiesa m’għandhiex tibqa’ għaddejja, jekk mhux qabel ma jkun intemm it-tqarbin lill-fidili. Huwa biss fejn tinħass il-ħtieġa, li l-ministri straordinarji jistgħu, skont in-norma tad-Dirittu, jgħinu lis-saċerdot ċelebrant[173].

 

89.  Sabiex, anke “permezz ta’ sinjali, it-tqarbina tidher aħjar bħala parteċipazzjoni fis-Sagrifiċċju li jkun qed jiġi ċċelebrat”[174], għandu jiġi preferut li l-fidili jirċevuha bl-ostja kkonsagrata fl-istess quddiesa[175].

 

90.  Li “l-fidili għandhom jitqarbnu jew għarkupptejhom jew inkella bilwieqfa, kif konfermat mill-Konferenza tal-Isqfijiet”, hija regola konfermata mis-Sede Appostolika. “Meta jitqarbnu bilwieqfa, għandu jiġi rakkomandat li, qabel ma jirċievu s-Sagrament, għandhom juru l-qima mistennija, li għandha tiġi stabbilita mill-istess normi”[176].

 

91.  Fit-tqassim tat-Tqarbin Imqaddes ta’ min jiftakar li “l-ministri sagri ma jistgħux jiċħdu s-sagramenti lil dawk li meta jkun il-waqt jitolbuhom, jekk huma disposti b’mod xieraq u ma jkunx hemm projbizzjoni mil-liġi li jirċevuhom”[177]. Għalhekk kull kattoliku mgħammed, li mhux impedut mid-Dirittu, għandu jiġi ammess għat-tqarbin imqaddes. Mhux leċitu, għalhekk, li tiċħad it-tqarbin imqaddes lil xi ħadd, minħabba raġuni sempliċi, per eżempju, li hu jkun irid jirċievi l-Ewkaristija għarkupptejh jew inkella bilwieqfa.

 

92.  Kull nisrani dejjem għandu d-dritt, b’għażla tiegħu, li jirċievi l-ewkaristija f’ħalqu[178]. Jekk wieħed ikun jixtieq jirċievi l-ostja f’idejh (f’dawk ir-reġjuni li fihom il-Konferenza tal-Isqfijiet bl-approvazzjoni tas-Sede Appostolika tkun tat il-permess) l-Ewkaristija għandha tingħatalu b’dan il-mod. Jeħtieġ tingħata attenzjoni partikulari sabiex min jitqarben jieħu minnufih l-ostja quddiem il-ministru, b’tali mod li ħadd ma jitbiegħed u jġorr f’idu l-ispeċi Ewkaristika. Jekk ikun hemm il-periklu ta’ profanazzjoni, m’għandux isir it-tqarbin fuq idejn il-fidili[179].

 

93.  Huwa meħtieġ li jibqa’ jinżamm l-użu tal-plattin waqt it-tqarbin tal-fidili, sabiex jiġi evitat li l-ostja mqaddsa jew inkella xi farka minnha taqa’ fl-art[180].

 

94.  Mhux permess li l-fidili “jieħdu huma stess u inqas u inqas li jgħaddu lil xulxin minn id għall-oħra”[181] l-ostja mqaddsa jew inkella l-kalċi mqaddes. Minħabba f’hekk għandu jitneħħa l-abbuż li l-għarajjes matul il-quddiesa tat-tieġ jagħtu lil xulxin b’mod reċiproku it-Tqarbin Imqaddes.

 

95.  Il-lajk “li jkun diġa’ rċieva l-Ewkaristija Mqaddsa, jista’ jirċeviha t-tieni darba f’ġurnata, u dan jista’ jsir biss fiċ-ċelebrazzjoni ewkaristika li fiha jkun qed jieħu sehem, u jiġi mħares dak li hemm fil-kan.921 par.2[182].

 

96.  Għandu jiġi diżapprovat l-użu li jiġu mqassma, kontrarjament għal dak li hemm imniżżel fil-kotba liturġiċi, b’mod li qisha tqarbina, matul iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa mqaddsa jew inkella qabilha, ostji mhux ikkonsagrati jew inkella materjali ieħor li jittiekel jew le. Din id-drawwa, infatti, ma taqbilx mat-tradizzjoni tar-Rit Ruman u ġġorr magħha riskju li toħloq konfużjoni fost il-fidili rigward id-duttrina ewkaristika tal-Knisja. Jekk f’xi postijiet hemm, minħabba xi konċessjoni li tkun ġiet mogħtija, id-drawwa partikulari li jitbierek il-ħobż u jitqassam wara l-quddiesa, jeħtieġ li tingħata, b’attenzjoni kbira, katekeżi eżatta ta’ dan il-ġest. M’għandhom jiġu mdaħħla l-ebda drawwiet bħal dawn, u lanqas għandhom jiġu wżati għal dan l-iskop ostji li mhumiex ikkonsagrati.

 

It-tqarbin tas-saċerdoti

 

97.  Kull darba li jiċċelebra l-quddiesa, is-saċerdot għandu jitqarben fuq l-artal fil-mument stabbilit mill-Missal; mentri, il-konċelebranti għandhom jitqarbnu qabel ma jmorru għad-distribuzzjoni tat-tqarbin. Is-saċerdot ċelebrant jew il-konċelebrant m’għandhom jistennew qatt li jitqarbnu wara li jkun intemm it-tqarbin tal-poplu[183].

 

98.  It-tqarbin tas-saċerdoti konċelebranti għandu jsir skont in-normi preskritti fil-kotba liturġiċi, filwaqt li jintużaw ostji kkonsagrati matul l-istess quddiesa[184], u li l-konċelebranti kollha jirċievu t-tqarbin biż-żewġ speċi. Ta’ min jinnota li meta saċerdot jew id-djaknu jippreżenta lill-konċelebranti l-ostja mqaddsa jew il-kalċi, ma jgħid xejn, jiġifieri ma jgħidx il-kelmiet “Il-Ġisem ta’ Kristu” jew “Id-Demm ta’ Kristu”.

 

99.  It-tqarbina biż-żewġ speċi hija dejjem permessa “lil dawk is-saċerdoti li ma jistgħux iqaddsu jew inkella jikkonċelebraw”[185].

 

 

It-tqarbin biż-żewġ speċi

 

100. Bi skop li tiġi murija lill-fidili b’mod tassew ċar, il-milja tas-sinjali fl-ikla ewkaristika, huma aċċettati għat-tqarbin biż-żewġ speċi, f’dawk il-każi msemmija fil-kotba liturġiċi, anke l-lajċi, bil-kundizzjonijiet u l-għarfien kontinwu tat-tagħlim meħtieġ dwar il-prinċipji dommatiċi li jmissu din il-materja, mill-Konċilju Ekumeniku Tridentin[186].

 

101. Biex jiġi amministrat lill-fidili lajċi t-Tqarbin Imqaddes permezz taż-żewġ speċi għandhom jittieħdu f’konsiderazzjoni ċ-ċirkustanzi, li dwarhom huma l-ewwel nett l-Isqfijiet Djoċesani li jagħtu l-valutazzjoni tagħhom. Dan għandu jiġi eskluż assolutament meta jkun hemm ir-riskju, anke jekk minimu, ta’ profanazzjoni tal-ispeċi mqaddsa[187]. Sabiex ikun hemm koordinazzjoni iktar wiesa’, hemm bżonn li l-Konferenzi tal-Isqfijiet jippubblikaw, bil-konferma tas-Sede Appostolika, permezz tal-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti, in-normi relattivi dwar “il-mod ta’ kif għandha ssir lill-fidili id-distribuzzjoni tat-tqarbin imqaddes taż-żewġ speċi u għall-estensjoni tal-istess fakultà[188]”.

 

102. M’għandux jingħata l-kalċi lill-fidili lajċi, fejn ikun hemm numru kbir ta’ dawk li jkunu ser jitqarbnu[189] u fejn tkun ħaġa tassew diffiċli li tikkalkula l-kwantità tal-inbid meħtieġ għall-Ewkaristija, u fejn ikun hemm ir-riskju li “jibqa’ kwantità tad-Demm ta’ Kristu li tkun superjuri għal dak li jkun rett li tikkonsma fit-tmiem taċ-ċelebrazzjoni”[190], kif ukoll fejn l-aċċess għat-tqarbin bil-kalċi jista’ jkun regolat b’diffikultà; jew fejn ikun hemm il-ħtieġa ta’ kwantità suffiċjenti ta’ inbid, li dwaru jkun diffiċli li jkollok il-garanzija ta’ provenjenza jew kwalità, jew fejn ma jkunx hemm numru biżżejjed ta’ ministri sagri u lanqas ta’ ministri straordinarji tat-Tqarbin Imqaddes imħejjija kif imiss; jew fejn parti mdaqqsa tal-poplu tisħaq, minħabba diversi raġunijiet, li tibqa’ lura milli tieħu l-kalċi, u b’hekk tkun qed tnaqqas b’ċertu mod is-sinjal tal-għaqda komunitarja.

 

103. In-normi tal-Missal Ruman jammettu l-prinċipju li, f’dawk il-każijiet fejn it-tqarbin jiġi mogħti taħt iż-żewġ speċi, “id-Demm ta’ Kristu jista’ jittieħed direttament mill-kalċi, bl-intinzjoni, bi straw jew bil-kuċċarina”[191]. Rigward l-għoti tat-tqarbin lil-lajċi, l-Isqfijiet jistgħu ma jippermettux il-modalità tat-tqarbin bl-istraw jew inkella bil-kuċċarina f’dak il-post fejn ma jkunx hemm din id-drawwa, filwaqt li tibqa’ trieġi l-possibilità li t-tqarbin jiġi mogħti permezz tal-intinzjoni. Jekk tiġi wżata din il-modalità, jeħtieġ li jiġu wżati ostji li ma jkunux irqaq, lanqas żgħar, u min ikun ser jitqarben għandu jirċievi fil-ħalq dan is-Sagrament minn idejn is-saċerdot[192].

 

104. Mhux permess li dak li jkun ser jitqarben ibill huwa stess l-ostja fil-kalċi, lanqas m’għandu jirċievi f’idu l-ostja mbilla. Rigward l-ostja li ser tiġi mbilla, trid tkun magħmula minn materjal validu u tiġi kkonsagrata, filwaqt li jiġi eskluż l-użu tal-ħobż mhux ikkonsagrat jew inkella magħmul minn xi materja oħra.

 

105. Jekk kalċi wieħed ma jkunx biżżejjed għad-distribuzzjoni tat-tqarbin taħt iż-żewġ speċi kemm għas-saċerdoti konċelebranti jew għall-fidili, xejn ma jżomm lis-saċerdot ċelebrant milli jista’ juża iżjed minn kalċi wieħed[193]. Tajjeb li jiġi mfakkar li s-saċerdoti kollha li jiċċelebraw fil-quddiesa huma obbligati li jitqarbnu biż-żewġ speċi. Minħabba s-sinjal, hu ta’ min ifakkar il-fatt li huma għandhom jinqdew b’kalċi prinċipali ikbar flimkien ma’ kalċijiet oħra ta’ qisien iżgħar.

 

106. Madankollu, wara l-konsagrazzjoni tad-Demm ta’ Kristu, m’għandu qatt jiġi mferra’ minn kalċi għall-ieħor, u dan sabiex tiġi evitata kull ħaġa li tista’ tirriżulta f’nuqqas ta’ rispett għall-Misteru hekk kbir. Sabiex wieħed jirċievi d-Demm tal-Mulej, m’għandhom qatt jiġu utilizzati, fl-ebda każ, buqari jew reċipjenti oħra li ma jkunux integralment jikkorrispondu man-normi stabbiliti.

 

107. Skont in-norma stabbilita mill-kanoni, “min jarmi l-ispeċi kkonsagrati, jew iġorrhom jew jikkonservahom bi skop sagrilegu, jaqa’ fl-iskomunika latae sententiae riservata għas-Sede Appostolika; barra minn hekk min hu kjeriku jista’ jeħel piena oħra, mhux eskluża d-dimissjoni mill-istat klerikali”[194]. Tiġi kkunsidrata hekk kwalunkwe azzjoni li volontarjament u gravement hija intenzjonata għad-disprezz tal-ispeċi qaddisa. Għalhekk, jekk xi ħadd jaġixxi kontra dawn in-normi fuq imsemmija, billi per eżempju jarmi l-ispeċi qaddisa fis-sagrarju jew inkella f’xi post indenn jew fl-art, jeħel il-pieni stabbiliti[195]. Barra minn dan ilkoll għandhom iżommu quddiem għajnejhom li fit-tmiem tad-distribuzzjoni tat-Tqarbin Imqaddes, għandhom jġu osservati r-regoli li jgħid il-Missal Ruman; u fuq kollox li jekk jibqa’ d-Demm ta’ Kristu, għandu jiġi immedjatament ikkunsmat mis-saċerdot, jew skont in-normi, minn xi ministru ieħor, mentri l-ostji kkonsagrati li jibqa’ għandhom jiġu immedjatament ikkunsmati fuq l-artal mis-saċerdot jew inkella jittieħdu f’post magħżul apposta fejn tiġi kkonservata l-Ewkaristija[196].

 

 

IL-ĦAMES KAPITLU: ASPETTI OĦRA LI JIRRIGWARDAW  L-EWKARISTIJA

 

Il-post taċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa

 

108. “Iċ-ċelebrazzjoni ewkaristika għandha titwettaq f’post sagru, sakemm f’każ partikulari, ma jkunx hemm il-ħtieġa ta’ post ieħor; f’dak il-każ, iċ-ċelebrazzjoni trid titwettaq b’mod dekoruż”[197]. Dwar din il-ħtieġa, skont in-norma, għandu jkun l-Isqof djoċesan li jiżen il-każ għad-djoċesi tiegħu.

 

109. Ma huwa qatt permess li s-saċerdot jiċċelebra f’tempju jew post qaddis ta’ xi reliġjon oħra li mhix nisranija.

 

Ċirkustanzi varji għall-quddiesa

 

110. “Sabiex jitfakkar dejjem li fil-misteru tas-Sagrifiċċju Ewkaristiku tiġi eżerċitata bla waqfien l-opra tal-fidwa, is-saċerdoti għandhom jiċċelebraw ta’ spiss il-Quddiesa; anzi għandha tiġi rakkomandata ħafna ċ-ċelebrazzjoni ta’ kuljum. Anke jekk ma jkunx hemm il-preżenza tal-fidili, il-Quddiesa tibqa’ dejjem att ta’ Kristu u tal-Knisja, u fiċ-ċelebrazzjoni s-saċerdoti jwettqu l-ħidma prinċipali tagħhom”[198].

 

111. Saċerdot għandu jiġi aċċettat biex jiċċelebra jew jikkonċelebra l-Ewkaristija “anke jekk ma jkunx magħruf mir-rettur tal-knisja, sakemm juri ittra ta’ rakkomandazzjoni” tas-Sede Appostolika jew tal-Ordinarju tiegħu jew inkella tas-Superjur tiegħu, li tkun ġiet mogħtija lilu matul dik is-sena, jew sakemm jiġi prudentement iġġudikat li ma jkunx impedut milli jiċċelebra”[199]. L-Isqfijiet għandhom jaraw li drawwiet kuntrarji jiġu eliminati.

 

112. Il-Quddiesa għandha tiġi ċċelebrata jew bil-lingwa latina, inkella b’xi lingwa oħra, dment li jsir użu minn testi liturġiċi approvati skont in-normi tad-Dirittu. Minbarra ċ-ċelebrazzjoni tal-quddies li għandhom isiru bil-lingwa tal-poplu skont il-ħinijiet u ż-żminijiet stabbiliti mill-awtorità ekkleżjastika, is-saċerdoti għandhom il-permess dejjem u kullimkien jiċċelebraw bil-latin[200].

 

113. Meta l-quddiesa tkun konċelebrata minn ħafna saċerdoti, meta tiġi biex tingħad it-Talba Ewkaristika għandha tintuża l-lingwa magħrufa kemm mis-saċerdoti kollha konċelebranti kif ukoll mill-poplu miġbur. Jekk ikun hemm fost is-saċerdoti xi wħud li ma jkunux jafu bil-lingwa taċ-ċelebrazzjoni, b’tali mod li ma jkunux jistgħu itennu kif suppost dawk il-partijiet tat-Talba Ewkaristika proprju tagħhom, huma m’għandhomx jikkonċelebraw, iżda preferibilment jassistu skont in-normi għaċ-ċelebrazzjoni filwaqt li jilbsu l-abiti korali[201].

 

114. “Fil-quddies ta’ nhar ta’ Ħadd tal-parroċċa, bħala ‘komunità ewkaristika’, hija ħaġa normali li jkun hemm preżenti xi gruppi varji, movimenti, assoċjazzjonijiet, l-istess komunitajiet reliġjużi żgħar”[202]. Għalkemm huwa possibbli, skont in-norma tad-Dirittu, li tiċċelebra l-quddiesa għall-gruppi partikolari, madankollu dawn il-gruppi mhumiex dispensati mill-osservanza fidila tan-normi liturġiċi[203].

 

115. Għandu jiġi kkunsidrat l-abbuż li tiġi sospiża b’mod arbitrarju ċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, kontra n-normi tal-Missal Ruman u t-tradizzjoni sħiħa tar-Rit Ruman, bl-iskuża li tiġi nkoraġġuta “is-sawma ewkaristika”.

 

116. M’għandhomx jiġu multiplikati l-quddies kontra n-norma tad-Dirittu. F’dak li għandu x’jaqsam mal-offerti għall-intenzjoni tal-quddiesa, għandhom jiġu osservati r-regoli li għadhom jeżistu fid-dawl tad-Dirittu[204].

 

 

Il-Vasi Sagri

 

117. Il-vasi sagri destinati sabiex jilqgħu fihom il-Ġisem u d-Demm tal-Mulej, għandhom rigorożament ikunu skont in-norma tat-tradizzjoni u tal-kotba liturġiċi[205]. Qed tiġi mogħtija l-fakultà lill-Konferenzi tal-Isqfijiet li jistabilixxu, bil-konferma tas-Santa Sede, jekk huwiex opportun li l-vasi sagri jiġu magħmula minn materji solidi oħra. Madankollu, qed jiġi mitlub strettament li dawn il-materjali jkunu verament nobbli skont il-ġudizzju komuni ta’ kull reġjun[206], b’tali mod li l-użu tagħhom jagħmel unur lill-Mulej, u jevitaw kompletament ir-riskju li jċekknu, f’għajnejn il-fidili, id-duttrina tal-preżenza reali ta’ Kristu fl-ispeċi ewkaristiċi. Għalhekk huwa ta’ min jikkundanna kull użu, li jinqdew bih waqt iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, ta’ vasi komuni jew inkella skadenti kemm f’dik li hija kwalità jew inkella nieqsa minn kull valur artistiku, jew inkella ta’ ċestini sempliċi jew vasi oħra tal-ħġieġ, ċaqquf jew materjal ieħor li jista’ faċilment jinkiser. Dan ukoll jiswa għall-metalli u materjal ieħor li jista’ faċilment jibdel is-sura tiegħu[207].

 

118. Il-vasi sagri, qabel ma jiġu wżati, għandhom jitbierku mis-saċerdot skont ir-riti preskritti fil-kotba liturġiċi[208]. Hija ħaġa ta’ min ifaħħarha li t-tberik isir mill-isqof djoċesan, li għandu jara jekk il-vasi jkunux addattati għall-użu li għalih huma destinati.

 

119. Is-saċerdot, hekk kif jirritorna lejn l-artal wara li jkun qarben, bilwieqfa wara l-artal jew inkella qrib xi mejda, jippurifika l-patena u l-pissidi fuq il-kalċi, skont kif hemm imniżżel fil-Missal, u wara jixxotta l-kalċi bil-purifikatur. Jekk ikun hemm preżenti d-djaknu, dan għandu jirritorna flimkien mas-saċerdot lejn l-artal u jippurifika huwa stess il-vasi. Madankollu hemm il-permess li l-vasi sagri li jkunu ser jiġu ppurifikati, speċjalment jekk ikunu numerużi, għandhom jitħallew mgħottija fuq l-artal, jew inkella fuq il-kredenzina fuq korporal u s-saċerdot jew inkella d-djaknu,  jippurifikahom dritt wara l-quddiesa, wara li tkun saret it-tislima tal-aħħar lill-poplu. Hekk ukoll, dak li huwa istitwit bħala akkolitu għandu jgħin lis-saċerdot jew lid-djaknu jippurifikaw u jiġbru l-vasi sagri kemm fuq l-artal kif ukoll fuq il-kredenzina. Meta ma jkunx hemm djaknu, dak li jkun ordnat akkolitu jittrasporta l-vasi sagri minn fuq l-artal sal-kredenzina u hemmhekk jippurifikahom, jixxuttahom u jiġborhom bħas-soltu fil-post tagħhom[209].

 

120. Ir-ragħajja għandhom jieħdu ħsieb li jżommu ndaf kostantament it-trieħi tal-mejda mqaddsa, u b’mod partikolari dawk li huma destinati sabiex jitqiegħdu fuqhom l-ispeċi mqaddsa. Iridu jaraw ukoll li dawn it-trieħi, eċċ. jiġu maħsula pjuttost ta’ spiss, skont id-drawwa tradizzjonali. Hija ħaġa ta’ min ifaħħarha li l-ilma tal-ewwel ħasla, li għandha ssir bl-idejn, jiġi mitfugħ fis-sagrarju tal-knisja jew inkella f’post deċenti. Wara, jista’ jerġa’ jsir il-ħasil mill-ġdid bil-mod tas-soltu.

 

Il-ħwejjeġ liturġiċi

 

121. “Il-varjetà fil-kuluri tal-ilbiesi sagri għandha l-iskop li tesprimi, anke b’mezzi esterni, min-naħa l-waħda l-karatteristika partikulari tal-misteri tal-fidi li jkunu qed jiġu ċċelebrati, u min-naħa l-oħra s-sens tal-ħajja nisranija f’mixja matul il-medda tas-sena liturġika”[210]. Fir-realtà id-differenza “ta’ ħidmiet fiċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija mqaddsa, turi lilha nnifisha minn barra  bid-diversità tal-ħwejjeġ sagri. Hija ħaġa tajba li dawn il-ħwejjeġ sagri jikkontribwixxu wkoll għad-dekor tal-istess azzjoni qaddisa”[211].

 

122. “L-alba għandha tinġema’ fuq il-ġnub, permezz taċ-ċinglu, sakemm ma tkunx meħjuta b’tali mod li tidħol mal-persuna mingħajr il-ħtieġa taċ-ċinglu. Qabel ma tintlibes l-alba, jekk din ma tkunx tgħatti l-ilbies komuni madwar l-għonq, għandu jiġi wżat l-amittu”[212].

 

123. “Fil-quddiesa u anke fl-azzjonijiet sagri l-oħra li huma direttament marbutin magħha, il-libsa proprja tas-saċerdot ċelebrant hija l-każula jew pjaneta, jekk ma jkunx hemm indikat diversament, u din għandha tintlibes fuq l-alba u l-istola”[213]. Hekk ukoll, is-saċerdot li jkun libes il-każula skont ir-rubriki, m’għandu qatt iħalli barra u ma jilbisx l-istola. L-isqfijiet kollha tal-post għandhom jaraw li kull użu kuntrarju għandu jiġi eliminat.

 

124. Fil-Missal Ruman qed tiġi mogħtija l-fakultà lis-saċerdoti li jkunu qed jikkonċelebraw il-quddiesa flimkien maċ-ċelebrant prinċipali, li dan għandu dejjem jilbes il-kasula tal-kulur preskritt, li minħabba raġuni ġusta, bħal per eżempju n-numru kbir ta’ konċelebranti u minħabba n-nuqqas ta’ ħwejjeġ, ikunu jistgħu ma jilbsux “il-pjaneta jew il-każula, filwaqt li jużaw l-istola fuq l-alba”[214]. Jekk imbagħad ikun possibbli li wieħed jipprevedi sitwazzjoni ta’ din ix-xorta, sa fejn hu possibbli, għandu jieħu ħsieb li jipprovdi l-pjaneti meħtieġa. Dawk kollha li jikkonċelebraw jistgħu, minbarra ċ-ċelebrant prinċipali, jilbsu f’każ ta’ neċessità l-każula bajda. Mill-bqija għandhom jiġu osservati n-normi tal-kotba liturġiċi.

 

125. Il-libsa proprja tad-djaknu hija d-dalmatika, li għandha tintlibes fuq 

  l-alba u l-istola. Sabiex tibqa’ tiġi mħarsa t-tradizzjoni insinji tal-

  Knisja, hija ħaġa ta’ min ifaħħarha li wieħed jara li l-fakultà tad-

  dalmatika tibqa’ tiġi wżata[215].

 

126. Għandu jiġi kkundannat l-abbuż, li l-ministri sagri, anke jekk ikun qed jieħu sehem ministru wieħed, jiċċelebraw il-quddiesa, kuntrarju għal dak li hemm imniżżel fil-kotba liturġiċi, mingħajr ilbiesi sagri jew inkella jilbsu biss l-istola fuq it-tunika monastika jew l-abitu reliġjuż normali, jew xi libsa ordinarja[216]. L-isqfijiet tal-post għandhom jaraw li jikkoreġu malajr kemm jista’ jkun dawn l-abbużi u li jaraw ukoll li fil-knejjes u fl-oratorji li jaqgħu taħt il-ġurisdizzjoni tagħhom ikun hemm numru xieraq ta’ lbiesi liturġiċi maħdumin skont in-normi.

 

127. Fil-kotba liturġiċi tingħata l-fakultà speċjali li jiġi wżat, fil-jiem l-iżjed solenni l-ilbies sagru festiv, jew inkella ta’ dinjità ikbar, anke jekk dawn ma jkunux tal-istess kulur tal-ġurnata[217]. Madankollu, din il-fakultà li tirrigwarda proprjament l-ilbies minsuġ ħafna snin ilu bl-iskop li jiġi mħares il-patrimonju tal-Knisja, qed tiġi applikata mhux kif suppost, b’tali mod li forom u lwien qed jiġu adottati skont il-gosti tal-individwu waqt li qed jinġiebu fix-xejn l-użanzi tradizzjonali. B’hekk jiġi mnaqqas is-sens ta’ din in-norma b’detriment għat-tradizzjoni. Fl-okkażjoni ta’ xi ġurnata festiva, ilbies sagru ta’ kulur id-deheb jew fidda jista’ jissostitwixxi, skont il-ħtieġa, dak ta’ lwien oħra, iżda mhux l-ilbies ta’ lewn vjola jew iswed.

 

128. Il-quddiesa u ċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi l-oħra, li huma azzjonijiet ta’ Kristu u tal-poplu ta’ Alla imwaqqaf skont il-ġerarkija, għandhom ikunu ordnati b’tali mod li l-ministri sagri u l-fidili lajċi ikunu jistgħu b’mod ċar,  jieħdu sehem skont il-kundizzjoni proprja tagħhom. Huwa għalhekk preferibbli “li l-presbiteri preżenti għaċ-ċelebrazzjoni ewkaristika, jekk ma jkunux skużati minħabba raġuni ġusta, jeżerċitaw bħas-soltu il-Ministeru tal-Ordni proprju tagħhom u għalhekk jieħdu sehem bħala konċelebranti, billi jilbsu lbies sagru. Għall-funzjonijiet oħra, huma għandhom jilbsu l-abitu korali tagħhom jew l-ispellizza fuq is-suttana”[218]. Mhix ħaġa dekoruża, jekk mhux minħabba xi eċċezzjonijiet ġustifikati, li huma jieħdu sehem fil-quddiesa, fid-dehra esterna tagħhom bl-istess mod ta’ kif ikunu lebsin il-lajċi.

 

 

IS-SITT KAPITLU: IL-KONSERVAZZJONI TAL-EWKARISTIJA MQADDSA U L-KULT TAGĦHA BARRA MILL-QUDDIESA

 

Il-Konservazzjoni tal-Ewkaristija Mqaddsa

 

129. “Iċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija fis-Sagrifiċċju tal-Quddiesa hija tassew il-bidu u t-tmiem tal-kult ewkaristiku barra mill-quddiesa. Wara l-quddiesa għandhom jiġu kkonservati l-ispeċi qaddisa fuq kollox, sabiex il-fidili, u b’mod partikolari l-morda u l-anzjani li ma jistgħux ikunu preżenti għall-quddiesa, jingħaqdu permezz tat-tqarbina sagramentali ma’ Kristu u s-sagrifiċċju tiegħu, issagrifikat u offrut fil-quddiesa”[219]. Barra minn hekk, din il-konservazzjoni tippermetti wkoll il-prattika li jiġi adorat dan is-sagrament kbir u li lilu jiġi mogħti l-qima li għandha tingħata lil Alla. Għalhekk huwa meħtieġ li jitmexxew ċerti forom ta’ kult tal-adorazzjoni mhux biss privata iżda wkoll pubblika u komunitarja, imwaqqfin u approvati validament mill-istess Knisja.[220]

 

130. “Skont l-istruttura ta’ kull knisja u d-drawwiet leġittimi lokali, is-Santissimu Sagrament għandu jiġi kkonservat fit-tabernaklu f’parti tal-knisja b’dinjità partikulari, tal-ogħla ġieħ, li jkun jidher sewwa u mżejjen dekorożament”, fuq kollox f’post ta’skiet u ġabra, bi spazju quddiem it-tabernaklu, b’bankijiet jew siġġijiet jew ġinokkjaturi, “addatati għat-talb”[221]. Għandha tingħata attenzjoni għall-preskrizzjonijiet kollha tal-kotba liturġiċi u għan-norma tad-Dirittu[222],

speċjalment bl-iskop li jiġi evitat kull periklu ta’ profanazzjoni[223].

 

131. Barra minn dak li hemm preskritt fil-Kan.934, par.1, is-Santissimu Sagrament ma jistx jiġi miżmum f’post li mhuwiex suġġett għall-awtorità sħiħa tal-Isqof djoċesan jew fejn hemm il-periklu ta’ profanazzjoni. F’dan il-każ, l-isqof djoċesan għandu jirrevoka immedjatament il-fakultà li tkun ġiet mogħtija qabel dwar il-post fejn għandha tinżamm l-Ewkaristija.[224]

 

132. Ħadd ma jista’ jieħu l-Ewkaristija Mqaddsa d-dar jew inkella f’xi post ieħor mhux sagru, kontrarjament għan-norma tad-Dirittu. Tajjeb li jinżamm quddiem għajnejna li tieħu jew iżżomm bi skop sagrilegu, jew inkella li tarmi l-ispeċi kkonsagrati, dawn kollha huma atti li jidħlu f’dawk l-hekk imsejħa graviora delicta, li l-assoluzzjoni tagħhom hija riservata għall-Kongregazzjoni għad-Duttrina tal-Fidi[225].

 

133. Is-saċerdot jew id-djaknu, jew il-ministru straordinarju fin-nuqqas jew inkella minħabba impediment tal-ministru ordinarju, għandu jittrasporta l-Ewkaristija Mqaddsa sabiex jamministra t-tqarbin lil wieħed marid, mill-post li fih is-Sagrament ikun miżmum sad-dar tal-marid, permezz ta’ mixja possibilment dritta u filwaqt li jħalli warajh kull preokkupazzjoni oħra, b’mod li jevita kull riskju ta’ profanazzjoni u jirreserva l-aqwa qima għall-ġisem ta’ Kristu. Għandu dejjem jiġi mħares ir-rit tal-amministrazzjoni tat-tqarbin lill-morda kif hemm preskritt fir-Ritwal Ruman[226].

 

Forom oħra tal-kult tal-Ewkaristija barra mill-quddiesa

 

134. “Il-kult tal-Ewkaristija barra mill-quddiesa huwa ta’ valur li ma jistax jitkejjel fil-ħajja tal-knisja. Dan il-kult huwa strettament marbut maċ-ċelebrazzjoni tas-Sagrifiċċju Ewkaristiku”[227]. Għalhekk għandha tiġi mħeġġa b’impenn il-qima, kemm pubblika kif ukoll privata, lejn l-Ewkaristija Mqaddsa anke 'l barra mill-quddiesa, sabiex il-fidili jewttqu l-kult ta’ adorazzjoni ta’ Kristu, preżenti realment u verament[228], Hu li hu “il-Qassis il-Kbir tal-ġid ġejjieni”[229] u Salvatur tal-univers. “Huwa dmir tar-ragħajja tal-erwieħ li jinkoraġġixxu, anke bix-xhieda tagħhom infushom, il-kult ewkaristiku, b’mod speċjali l-espożizzjoni tas-Santissimu Sagrament, kif ukoll il-mumenti ta’ adorazzjoni quddiem Kristu preżenti taħt l-ispeċi ewkaristiċi”[230].

 

135. Il-fidili “għandhom jaraw li ma jħallu qatt li matul il-jum jagħmlu żjara lis-Santissimu Sagrament, bħala prova ta’ gratitudni, sinjal ta’ mħabba u dejn ta’ rikonoxxenza lejn Kristu l-Mulej li jkun hemm preżenti”[231]. L-adorazzjoni lil Ġesù preżenti fis-Santissimu Sagrament, bħala komunjoni ta’ xewqa, tgħaqqad bis-sħiħ il-fidili ma’ Kristu, bħalma jidher mill-eżempju ta’ ħafna qaddisin[232]. “Jekk ma jkunx hemm raġuni gravi, il-knisja li fiha jiġi miżmum is-Santissimu Sagrament għandha tibqa’ miftuħa għall-fidili almenu għal xi sigħat kuljum, sabiex ikunu jistgħu jidħlu jitolbu quddiem is-Santissimu Sagrament”[233].

 

136. L-ordinarju tal-post għandu jħeġġeġ bil-qawwa l-adorazzjoni ewkaristika, kemm dik qasira kif ukoll twila u anke kontinwa bis-sehem tal-poplu. Fl-aħħar snin, infatti, f’ħafna postijiet “l-adorazzjoni ta’ kuljum tas-Santissimu Sagrament saret aktar komuni u hi għajn li ma taqta’ qatt ta’ qdusija”. Iżda hemm ukoll diversi postijiet fejn il-kult ta’ adorazzjoni ewkaristika ġie mwarrab għal kollox”[234].

 

137. L-espożizzjoni tal-Ewkaristija Mqaddsa għandha titwettaq dejjem skont il-preskrizzjonijiet tal-kotba liturġiċi[235]. Mhix eskluża r-reċita tar-Rużarju, li hu tal-għaġeb “fis-sempliċità u l-elevatezza tiegħu”[236], quddiem is-Santissimu Sagrament miżmum fit-tabernaklu jew inkella espost. Madankollu, meta tkun qed isir l-espożizzjoni, għandha toħroġ għad-dawl il-mira ta’ din it-talba bħala kontemplazzjoni tal-misteri tal-ħajja ta’ Kristu Feddej u tal-pjan tas-salvazzjoni tal-Missier li jista’ kollox, billi jintużaw b’mod partikulari siltiet meħudin mill-Iskrittura Mqaddsa[237].

 

138. Hu x’inhu, s-Santissimu Sagrament m’għandu qatt jibqa’ espost, anke għal ftit tal-ħin, mingħajr għassa suffiċjenti. Għalhekk hemm bżonn li jkun hemm ħinijiet stabbiliti, li fihom xi fidili jkunu dejjem preżenti, almenu b’roster.

 

139. Fejn l-isqof djoċesan għandu ministri sagri jew oħrajn li jistgħu jiġu destinati għal din il-ħidma, huwa dmir tal-fidili li ta’ spiss jagħmlu żjara lis-Santissimu Sagrament għall-adorazzjoni u li jieħdu sehem almenu xi darba matul is-sena fl-adorazzjoni tal-Ewkaristija Mqaddsa esposta.

 

140. Hija ħaġa partikolarment rakkomandabbli li fl-ibliet jew inkella almenu f’irħula ta’ dimensjoni kbira, l-isqof jagħżel xi knisja għall-adorazzjoni perpetwa, li fiha jeħtieġ isir ta’ spiss u sa kemm jista’ anke ta’ kuljum, issir iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, filwaqt li b’rigorożità titwaqqaf l-espożizzjoni fil-ħin li fiha tkun qed tiġi ċċelebrata[238]. Hija ħaġa mixtieqa li l-ostja li tkun ser tiġi esposta, tiġi kkonsagrata fil-quddiesa li ssir immedjatament qabel il-ħin tal-adorazzjoni u tkun imqiegħda fl-ostensorju fuq l-artal dritt wara t-tqarbin[239].

 

141. L-isqof djoċesan jagħraf u skont il-possibilità jinkoraġixxi lill-fidili fid-dritt li huma għandhom li jwaqqfu l-konfretarnitajiet u għaqdiet għat-twettiq tal-adorazzjoni, anke dik perpetwa. Fil-każ li dawn l-assoċjazzjonijiet jieħdu bixra internazzjonali, il-Kongregazzjoni għall-Kult Divin u d-Dixxiplina tas-Sagramenti tistabilixxi jew tapprova l-istatuti tagħhom[240].

 

Il-purċissjonijiet u l-kungressi Ewkaristiċi

 

142. “Huwa dritt tal-isqof djoċesan jistabilixxi direttivi dwar il-purċissjonijiet, u li permezz ta’ dawn id-direttivi jkabbar il-parteċipazzjoni fihom u fid-dinjità tagħhom”[241], u jġib 'il quddiem l-adorazzjoni tal-fidili.

 

143. “Skont il-ġudizzju tal-isqof, fejn huwa possibbli għandu jkun hemm, bħala turija ta’ xhieda ta’ qima pubblika lejn l-Ewkaristija Mqaddsa u speċjalment fis-solennità tal-Ġisem u d-Demm ta’ Kristu, purċissjoni li tgħaddi mit-toroq pubbliċi”[242], għaliex il-“parteċipazzjoni devota tal-fidili fil-purċissjoni ewkaristika fis-solennità tal-Ġisem u d-Demm ta’ Kristu hija grazzja tal-Mulej li ta’ kull sena timla’ bil-ferħ lil dawk kollha li jieħdu sehem fiha”[243].

 

144. Minkejja li hemm ċerti postijiet fejn din il-ħaġa mhix possibbli, jeħtieġ li ma tintilifx it-tradizzjoni li jsiru l-purċissjonijiet ewkaristiċi. Pjuttost, għandhom jiġu mfittxija modi ġodda li bihom ikunu jistgħu isiru fiċ-ċirkustanzi attwali, bħal per eżempju qrib is-santwarji, ġewwa proprjetajiet ekkleżjastiċi, jew, bil-permess tal-awtorità ċivili, anke f’ġonna pubbliċi.

 

145. Għandha tiġi kkunsidrata bħala attività ta’ valur kbir, il-ħtieġa pastorali tal-Kungressi Ewkaristiċi, li ‘għandhom ikunu sinjal veru ta’ fidi u ta’ karità’[244]. Dawn għandhom jiġu mħejjija b’diliġenza u mwettqin skont kif ikun hemm stabbilit[245], sabiex jingħata tagħlim lill-fidili li jqimu l-misteri qaddisa tal-Ġisem u tad-Demm tal-Iben ta’ Alla, b’mod li bla waqfien iħossu fihom infushom il-frott tal-fidwa[246].

 

 

Is-Seba’ kapitlu: Il-ħidmiet straordinarji tal-lajċi

 

146. Is-Saċerdozju Ministerjali ma jista’ qatt jiġi sostitwit. Jekk, infatti, f’xi komunità ma jkunx hemm is-saċerdot, dik il-komunità hija mċaħħda mill-eżerċizzju tal-funzjoni sagramentali ta’ Kristu, Ras u Ragħaj, li jappartieni għall-istess essenza tal-ħajja tal-komunità[247]. Infatti, “il-ministru, li jista’ jiċċelebra in persona Christi s-sagrament tal-Ewkaristija, huwa biss is-saċerdot ordnat validament”[248].

 

147. Jekk imbagħad il-ħtiġijiet tal-Knisja jitolbu dan, fin-nuqqas tal-ministri sagri, il-fidili lajċi jistgħu, skont in-norma tad-Dirittu, jissupplixxu għalih f’xi oqsma liturġiċi[249]. Dawn il-fidili huma msejħa sabiex iwettqu ħidmiet determinati, ta’ importanza kbira u żgħira, mgħejunin mill-grazzja tal-Mulej. Ħafna lajċi diġa’ ddedikaw irwieħhom u għadhom jiddedikaw lilhom infushom b’ħerqa kbira għal dan is-servizz, fuq kollox f’artijiet tal-missjoni, fejn il-Knisja għadha mhix imxerrda biżżejjed jew inkella fejn tinsab f’kundizzjoni ta’ persekuzzjoni[250], iżda wkoll f’reġjuni oħra milquta min-nuqqas kbir ta’ saċerdoti u djakni.

 

148. B’mod partikulari għandha tingħata importanza kbira lill-istituzzjonijiet tal-katekisti, li offrew u għadhom joffru b’impenn kbir għajnuna unika u assolutament meħtieġa għat-tixrid tal-fidi u tal-Knisja[251].

 

149. F’xi djoċesijiet ta’ evanġelizzazzjoni aktar antika, dan l-aħħar xi fidili lajċi ġew inkarigati bħala ‘assistenti pastorali’ u ħafna minnhom bla dubju ta’ xejn, għenu ferm fil-missjoni tal-Knisja, billi kienu ta’ għajnuna lill-azzjoni pastorali proprja tal-Isqof, tas-saċerdoti u tad-djakni. Tajjeb li jkun ċar il-fatt, li dan il-profil ta’ din il-ħidma m’għandux jiġi assimilat iżżejjed mal-forma tal-ministeru pastorali tal-kjeriċi. Jiġifieri li dawn l-‘assistenti pastorali’ ma jiħdux fuqhom ħidmiet li huma proprji tal-uffiċċju tal-ministri sagri.

 

150. L-attività tal-assistenti personali għandha tkun indirizzata sabiex tgħin il-ministeru tas-saċerdoti u tad-djakni, tqajjem vokazzjonijiet għas-saċerdozju u għad-djakonat u jippreparaw b’żelu, skont in-normi tad-Dirittu, lill-fidli lajċi f’kull komunità sabiex dawn iwettqu ħidmiet liturġiċi varji skont diversi kariżmi.

 

151. Huwa biss f’każ ta’ ħtieġa li għandha tintalab l-għajnuna tal-ministri straordinarji fiċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija. Infatti din il-ħaġa mhix prevista sabiex tassigura parteċipazzjoni ikbar tal-lajċi, iżda hija min-natura tagħha stess biex tissupplixxi proviżorjament f’każ ta’ bżonn[252]. Jekk imbagħad, minħabba neċessità, ikun hemm il-ħtieġa tal-ħidmiet tal-ministri straordinarji, għandu jimmultiplika ruħu t-talb speċjali u kontinwu lill-Mulej, sabiex jibgħat malajr kemm jista’ jkun saċerdoti għas-servizz tal-komunità u jqajjem b’abbundanza vokazzjonijiet għall-Ordni Sagri[253].

 

152. Dawn il-ħidmiet sempliċement bħala sostitut, m’għandhom qatt ikunu ta’ skuża għal tibdiliet tal-istess ministeru tas-saċerdot, b’tali mod li huma jittraskuraw iċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa lill-poplu afdat f’idejhom, il-ħeġġa personali lejn il-morda u l-premura li jgħammdu lit-trabi, jassistu għal żwiġijiet u jiċċelebraw il-funerali, li lkoll kemm huma jaqgħu fuq kollox f’idejn is-saċerdot bl-għajnuna tad-djakni. Għalhekk ma jkun qatt li s-saċerdot fil-parroċċa jibdlu kif ġie ġie l-ħidmiet ta’ servizz pastorali mad-djakni jew il-lajċi, u b’hekk iħawdu b’dan il-mod il-missjoni speċifika ta’ min jamministra.

 

153. Barra minn hekk, mhux mogħti lil-lajċi li jieħdu f’idejhom il-funzjonijiet jew inkella jilbsu l-ilbies tad-djaknu jew tas-saċerdot, lanqas ilbies ieħor jixbhu.

 

Il-ministru straordinarju tat-tqarbin imqaddes

 

154. Bħalma diġa’ ġie mfakkar, “ministru, li jista’ jiċċelebra s-Sagrament tal-Ewkaristija in persona Christi, huwa biss is-saċerdot li jkun ġie ordnat validament”[254]. Għalhekk l-isem ta’ “ministru tal-Ewkaristija” huwa proprjament għas-saċerdot biss. Anke minħabba l-Ordinazzjoni Sagra, il-ministri ordinarji tat-Tqarbin Imqaddes huma l-isqfijiet, is-saċerdoti u d-djakni[255], u fuqhom jaqa’ l-obbligu tat-tqarbin lill-fidili lajċi fiċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa. B’hekk turi ruħha korrettament u bil-milja kollha tagħha l-ħidma ministerjali tal-Knisja u jitħares is-sinjal sagramentali.

 

155. Barra mill-ministri ordinarji hemm dak li jkun ġie istitwit bħala akkolitu li minħabba l-istituzzjoni huwa l-ministru straordinarju tat-tqarbin imqaddes anke barra miċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa. Jekk ikun hemm raġunijiet ta’ neċessità awtentika, l-isqof djoċesan jista’ jiddelega, skont in-normi tad-Dirittu[256], għal dan l-iskop lil xi fidil lajk bħala ministru straordinarju, ad actum jew ad tempus, billi jinqeda fiċ-ċirkustanza bil-formula proprja ta’ benedizzjoni. Dan l-att ta’ ħatra m’għandux neċessarjament forma liturġika, u jekk b’xi mod ikollu, anqas jista’ jiġi meqjus bħala Ordinazzjoni Sagra. Huwa biss f’xi każijiet partikulari w imprevisti, li jista’ jiġi mogħti l-permess ad actum min-naħa tas-saċerdot li jippresiedi iċ-ċelebrazzjoni ewkaristika[257].

 

156. Dan l-uffiċċju għandu jittieħed f’sens strett skont id-denominazzjoni ta’ ministru straordinarju tat-tqarbin imqaddes, u mhux “ministru speċjali tat-tqarbin imqaddes” jew “ministru straordinarju tal-Ewkaristija” jew “ministru speċjali tal-Ewkaristija”, definizzjonijiet li jesaġeraw bla dritt u bla ħtieġa tal-iskop tagħhom.

 

157. Jekk is-soltu jkun hemm preżenti numru ta’ ministri sagri biżżejjed anke għat-tqassim tat-tqarbin imqaddes, ma jistgħux jidħlu sabiex iwettqu din il-ħidma l-ministri straordinarji tat-tqarbin imqaddes. F’ċirkustanzi simili, dawk li jkunu ġew magħżula għal dan il-ministeru, m’għandhomx jeżerċitawh. Ta’ min jikkundanna l-passi ta’ dawk is-saċerdoti li, għalkemm ikunu preżenti għaċ-ċelebrazzjoni, jastjenu ruħhom mit-tqassim tat-tqarbin, filwaqt li jinkarigaw lajċi sabiex iwettqu din il-ħidma[258].

 

158. Il-ministru straordinarju tat-tqarbin jista’ jamministra t-tqarbin biss meta ma jkunx hemm is-saċerdot jew id-djaknu, meta s-saċerdot hu mxekkel mill-mard, xjuħija jew inkella minħabba xi motiv ieħor serju, jew inkella meta n-numru tal-fidili li jersqu għat-tqarbin hu tant kbir li l-istess ċelebrazzjoni tal-quddiesa titwal ħafna[259]. Madankollu, dan irid jinftiehem b’tali mod li, ċertu tul fit-tqarbin, skont id-drawwiet u l-kultura tal-post mhu bl-ebda mod raġuni biżżejjed biex tissejjaħ l-għajnuna tal-ministri straordinarji tat-tqarbin.

 

159. Għall-ebda raġuni m’għandu jingħata l-permess lill-ministru straordinarju tat-tqarbin, li jiddelega minfloku għall-amministrazzjoni tal-Ewkaristija lil xi persuna oħra, bħal per eżempju ġenitur, ir-raġel jew il-mara jew l-iben tal-marid li jkun ser jitqarben.

 

160. L-Isqof Djoċesan għandu jeżamina mill-ġdid il-prassi tal-aħħar snin f’din il-materja u jikkoreġiha skont l-opportunità jew inkella jiddetermina b’ċarezza ikbar. Jekk minħabba neċessità effettiva dawn il-ministri straordinarji jiġu deputati f’numri kbar,  jeħtieġ li l-Isqof Djoċesan jippubblika normi partikulari, li permezz tagħhom, filwaqt li jżomm preżenti quddiem għajnejh it-tradizzjoni tal-Knisja, jistabilixxi direttivi skont in-norma tad-Dirittu fir-rigward ta’ twettiq ta’ din il-ħidma.

 

Il-Predikazzjoni

 

161. Bħalma diġa’ ntqal, l-omelija, minħabba l-importanza u n-natura tagħha, hija riservata għas-saċerdot jew għad-djaknu, fil-quddiesa[260]. Fir-rigward ta’ forom oħra ta’ predikazzjoni, jekk f’ċirkustanzi partikolari tinħass il-ħtieġa, jistgħu, dejjem skont in-norma tad-Dirittu, jiġu aċċettati l-fidili lajċi li jippritkaw fi knisja jew inkella f’xi oratorju, dejjem barra mill-quddiesa[261]. Dan jista’ jseħħ biss minħabba n-nuqqas fin-numru ta’ ministri sagri f’xi postijiet u dan sabiex jimla’ l-vojt tagħhom, u ma għandu qatt jinbidel minn każ ta’ eċċezzjonalità assoluta għal fatt ordinarju, lanqas m’għandu jiġi meqjus bħala promozzjoni awtentika tal-lajkat[262]. Għandu jiġi wkoll imfakkar li l-fakultà tippermetti dan, dejjem ad actum, tappartieni lill-Ordinarji tal-post u mhux lil xi oħrajn, lanqas jekk saċerdot jew djaknu.

 

Ċelebrazzjonijiet partikulari li jseħħu fin-nuqqas tas-saċerdot

 

162. Il-Knisja, fil-jum li jġib l-isem ta’ “il-Ħadd”, tinġabar flimkien fedelment sabiex tfakkar, speċjalment biċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa, il-qawmien tal-Mulej u l-misteru kollu tal-Għid[263]. Infatti, “l-ebda komunità nisranija ma tinbena, jekk ma tniżżilx għeruqha u tibbaża lilha nfisha fiċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija Mqaddsa”[264]. Għalhekk, il-poplu nisrani għandu d-dritt li tiġi ċċelebrata l-Ewkaristija għalih nhar ta’ Ħadd, fil-festi tal-preċett, fil-jiem prinċipali ta’ festa, u sa meta hu possibbli, anke ta’ kuljum. Jekk nhar ta’ Ħadd, f’xi parroċċa jew inkella f’xi komunità oħra tal-fidili, huwa diffiċli li jkun hemm ċelebrazzjoni tal-quddiesa, l-isqof djoċesan jiżen, flimkien mal-presbiteru, ir-rimedji opportuni[265]. Fost dawn is-soluzzjonijiet, l-iżjed prinċipali hija dik li jissejħu saċerdoti oħra għal dan l-iskop, jew inkella li l-fidili jmorru l-

knisja f’xi post qrib sabiex jieħdu sehem fil-misteru ewkaristiku[266].

 

163. Is-saċerdoti kollha, li f’idejhom ġew afdati s-saċerdozju u l-Ewkaristija “għall-ġid” tal-oħrajn[267], għandhom iżommu f’moħħhom li huwa dmir tagħhom li joffru lill-fidili kollha l-opportunità li jkunu jistgħu

 

jissodisfaw il-preċett li jieħdu sehem fil-quddiesa tal-Ħadd[268]. Min-naħa tagħhom, il-fidili lajċi għandhom id-dritt li l-ebda saċerdot, jekk mhux quddiem impossibilità effettiva, m’għandu jirrifjuta milli jiċċelebra l-quddiesa għall-poplu jew jirrifjuta li tiġi ċċelebrata minn xi saċerdot ieħor, jekk il-ġemgħa ma tistax tissodisfa b’mod ieħor il-preċett u tieħu parti fil-Quddiesa tal-Ħadd u fil-ġranet l-oħra stabbiliti.

 

164. “Jekk minħabba nuqqas tal-ministru sagru jew inkella minħabba raġuni oħra gravi, issir impossibbli ċ-ċelebrazzjoni ewkaristika”[269], il-poplu nisrani għandu d-dritt li l-isqof djoċesan jipprovdilu, skont il-possibilità, biex titwettaq ċelebrazzjoni għall-istess komunità nhar ta’ Ħadd taħt l-awtorità proprja tiegħu u skont in-normi stabbiliti tal-Knisja. Għalhekk, ikun fil-ħsieb ta’ kulħadd, kemm djakni kif ukoll lajċi nsara, li lilhom ġie assenjat mill-isqof id-dmir f’dawn l-istess ċelebrazzjonijiet li “jżommu ħaj ‘il-ġuħ’ veru għall-Ewkaristija, li jwassal sabiex ma tintilef l-ebda okkażjoni li jkun hemm ċelebrazzjoni tal-quddiesa, anke billi japprofittaw ruħhom mill-preżenza okkażjonali ta’ xi saċerdot li mhux miżmum mid-dritt tal-Knisja milli jiċċelebraha”[270].

 

165. Jeħtieġ tiġi evitata b’attenzjoni kull forma ta’ konfużjoni bejn dawn it-tipi ta’ laqgħat u ċ-ċelebrazzjoni ewkaristika[271]. Għalhekk, l-isqfijiet djoċesani għandhom jiżnu bi prudenza jekk f’dawn il-laqgħat għandux isir it-Tqarbin Imqaddes. Għall-koordinament iktar wiesa’, il-kwistjoni għandha tiġi determinata fl-ambitu tal-Konferenza tal-Isqfijiet, b’tali mod li tinstab soluzzjoni approvata mill-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u d-Dixxiplina tas-Sagramenti. Barra minn hekk, hija ħaġa preferibbli, fin-nuqqas tas-saċerdot u tad-djaknu, li l-partijiet differenti jiġu mqassma fost numru dejjem akbar ta’ fidili, minflok wieħed lajk, li jmexxi ċ-ċelebrazzjoni sħiħa. Qatt mhu sewwa jingħad li wieħed mill-fidili “jippresiedi” ċ-ċelebrazzjoni.

 

166. Hekk ukoll, l-isqof djoċesan, li taħtu taqa’ din il-kwistjoni kollha, m’għandu qatt jikkonċedi b’ċerta faċilità li dawn iċ-ċelebrazzjonijiet, iktar u iktar jekk fihom ikun ser isir it-tqassim tat-Tqarbin Imqaddes, isiru fil-ġranet ferjali u fuq kollox f’postijiet li fihom setgħet saret jew inkella tista’ ssir il-quddiesa l-Ħadd ta’ qabel  jew inkella fil-Ħadd suċċessiv. Is-saċerdoti huma mitluba bil-qawwa li, skont il-possibiltajiet tagħhom,  jiċċelebraw ta’ kuljum il-quddiesa għall-poplu f’waħda mill-knejjes afdati f’idejhom.

 

167. “Hekk ukoll, ma jistax jgħaddilna minn moħħna li nissostitwixxu l-Quddiesa tal-Ħadd b’ċelebrazzjonijiet ekumeniċi tal-Kelma jew b’laqgħat ta’ talb flimkien ma’ nsara li jappartieni lill-Komunitajiet Ekkleżjali, jew inkella bis-sehem fis-servizz liturġiku tagħhom”[272]. Jekk imbagħad l-isqof djoċesan, imbuttat mill-ħtieġa, ikun ta permess ad actum għas-sehem tal-kattoliċi, ir-ragħajja għandhom joqogħdu attenti li fost il-fidili kattoliċi ma tinħoloqx konfużjoni f’dak li għandu x’jaqsam mal-ħtieġa li jieħdu parti anke f’dawn l-okkażjonijiet fil-quddiesa tal-preċett, f’xi ħin ieħor tal-ġurnata[273].

 

 

 

Dawk li jkunu telqu mill-istat klerikali

 

168. Il-“kjeriku li skont in-norma tad-Dirittu jitlef l-istat klerikali (...) huwa pprojbit milli jeżerċita s-setgħa tal-Ordni”[274]. Għalhekk mhux mogħti lilu li jiċċelebra s-sagramenti, tkun xi tkun ir-raġuni, jekk mhux f’xi każ mill-iżjed eċċezzjonali, previst mid-Dirittu[275], u lanqas m’għandhom il-permess il-fidili li jmorru għandu għaċ-ċelebrazzjoni, jekk ma jkunx hemm kawża ġusta li tippermetti dan skont in-norma tal-kanoni 1335[276]. Dawn il-persuni m’għandhom qatt jitħallew jagħmlu l-omelija[277], jew inkella jassumu xi inkarigu jew ħidma fiċ-ċelebrazzjoni tal-Liturġija Mqaddsa, biex ma tinħoloqx konfużjoni fost il-fidili u lanqas tiġi mċajpra l-verità.

 

IT-TMIEN KAPITLU: IR-RIMEDJI

 

169. Meta jitwettaq xi abbuż fiċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija mqaddsa, tkun qed issir falsifikazzjoni awtentika fil-liturġija kattolika. San Tumas kiteb: “Ikun qiegħed jaqa’ fil-vizzju ta’ falsifikazzjoni min f’isem il-Knisja ikun qed joffri lil Alla kult li jeħodha kontra l-modalità mwaqqfa mill-awtorità divina tal-Knisja u kif soltu tagħmel”[278].

 

170. Bl-iskop li jingħata rimedju għal dawn l-abbużi, dak li “l-iżjed hu meħtieġ hija l-formazzjoni biblika u liturġika tal-poplu ta’ Alla, tar-

 

ragħajja u tal-fidili”[279], b’tali mod li l-fidi u d-dixxiplina tal-Knisja, f’dak li għandu x’jaqsam mal-liturġija mqaddsa, jiġu ppreżentati u mifhuma kif suppost. Jekk l-abbużi jkomplu jseħħu, ikun meħtieġ li, skont in-norma tad-Dirittu, ikompli jsaħħaħ il-ħarsien tal-patrimonju spiritwali u tad-drittijiet tal-Knisja billi jiġu wżati l-mezzi leġittimi kollha.

 

171. Fost l-abbużi varji hemm dawk li jikkostitwixxu oġġettivament  graviora delicta, l-atti gravi u oħrajn, li għandhom jiġu evitati u kkoreġuti b’attenzjoni. Filwaqt li jinżamm dejjem f’kunsiderazzjoni dak kollu li ġie trattat b’mod partikulari fl-ewwel kapitlu ta’ din l-istruzzjoni, jeħtieġ li issa tingħata attenzjoni għal dan li ġej.

 

“Graviora Delicta”

 

172. Il-graviora delicta kontra l-qdusija tas-Sagrifiċċju Mqaddes u s-Sagrament tal-Ewkaristija għandhom  jiġu trattati billi wieħed isegwi n-“normi relattivi għall-graviora delicta riservati għall-Kongregazzjoni tad-Duttrina tal-Fidi[280], jiġifieri:-

 

a)  is-serq jew iż-żamma, bi skop sagrilegu, jew inkella r-rimi tal-ispeċi kkonsagrati[281]

b) it-tentattiv taċ-ċelebrazzjoni tal-quddiesa jew inkella s-simulazzjoni tagħha[282]

c)  konċelebrazzjoni pprojbita tas-Sagrifiċċju Ewkaristiku flimkien ma’ ministri ta’ komunitajiet ekkleżjali li m’għandhomx is-suċċessjoni appostolika, u li lanqas jagħrfu d-dinjità sagramentali tal-ordinazzjoni saċerdotali[283]

d) konsagrazzjoni bi skop sagrilegu ta’ xi materja mingħajr il-materja l-oħra fiċ-ċelebrazzjoni ewkaristika, jew inkella tat-tnejn barra miċ-ċelebrazzjoni ewkaristika[284]

 

Atti Gravi

 

173. Għalkemm il-ġudizzju dwar il-gravità tal-problema jiġi formulat skont id-duttrina komuni tal-Knisja u skont in-normi stabbiliti minnha, bħala atti gravi għandhom dejjem jiġu oġġettivament ikkunsidrati dawk li jqiegħdu f’riskju l-validità u d-dinjità tal-Ewkaristija Mqaddsa, jew aħjar dawk li jikkuntrastaw mal-każijiet li ġew murija qabel fin-numri 48-52, 56,76-77, 79, 91-92, 94, 101-102, 104, 106, 109, 111, 115, 117, 126, 131-133, 138, 153 u 168. Barra minn hekk għandha tingħata l-attenzjoni għall-preskrizzjonijiet tal-Kodiċi tad-Dirittu Kanoniku u b’mod partikulari għal dak li hemm stabbilit fil-kanoni 1364, 1369, 1373, 1376, 1380, 1384, 1386 u 1398.

 

Abbużi Oħra

 

174. Barra minn hekk, l-azzjonijiet imwettqa kontra dawk in-normi, li ġew trattati bnadi oħra f’din l-istruzzjoni u fin-normi stabiliti mid-Dirittu, m’għandhomx jiġu kkunsidrati kif ġie ġie, iżda għandhom jiġu mdaħħla mal-abbużi l-oħra li għandhom jiġu evitati u kkoreġuti malajr kemm jista’ jkun.

 

175. Dak li ġie muri f’din l-istruzzjoni, bħalma jidher ċar, ma jiġborx il-vjolazzjonijiet kollha kontra l-Knisja u d-dixxiplina tagħha, bħalma ġew definiti fil-kanoni, fil-liġijiet liturġiċi u fin-normi l-oħra tal-Knisja skont id-duttrina tal-Maġisteru jew it-tradizzjoni sħiħa. Jekk jitwettaq xi żball, għandu jiġi kkoreġut skont in-norma tad-Dirittu.

 

L-Isqof Djoċesan

 

176. L-isqof djoċesan, “billi huwa d-dispensatur prinċipali tal-misteri ta’ Alla, għandu jħabrek kontinwament sabiex il-fidili, afdati taħt il- ħarsien tiegħu, jikbru fil-grazzja permezz taċ-ċelebrazzjoni tas-sagramenti u sabiex jagħrfu u jgħixu l-misteru tal-Għid”[285]. Imiss lilu, “fil-limiti tal-kompetenza tiegħu, jagħti normi f’materja liturġika, li jobbligaw lil kulħadd”[286].

 

177. “Peress li għandu jiddefendi l-unità tal-Knisja Universali, l-Isqof obbligat li jġib 'il quddiem id-dixxiplina komuni għall-Knisja kollha u għalhekk għandu jħeġġeġ il-ħarsien tal-liġijiet kollha ekkleżjastiċi. Għandu jgħasses li ma jkunx hemm abbużi fid-dixxiplina ekkleżjastika, fuq kollox fil-ministeru tal-Kelma, fiċ-ċelebrazzjoni tas-Sagramenti u tas-sagramentali, fil-kult lejn Alla u lejn il-Qaddisin”[287].

 

178. Għalhekk, kull darba li l-Ordinarju tal-post jew inkella ta’ xi istitut reliġjuż jew inkella ta’ xi soċjetà ta’ ħajja appostolika tasallu l-aħbar, li aktarx ma tkunx minnha, dwar xi delitt jew inkella xi abbuż li jirrigwarda l-Ewkaristija Mqaddsa, għandu jindaga bil-għaqal kollu, hu stess jew inkella permezz ta’ xi kjeriku idoneu, dwar il-fatti, iċ-ċirkostanzi u l-imputabilità.

 

179. Id-delitti kontra l-fidi u l-graviora delicta imwettqa matul iċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija u tas-Sagramenti l-oħra għandhom jiġu mwassla bla tnikkir lill-Kongregazzjoni tad-Duttrina tal-Fidi, li teżaminahom “u jekk ikun hemm il-ħtieġa, tipproċedi sabiex tiddikjara jew tagħti  s-sanzjonijiet kanoniċi skont in-norma tad-Dirittu, kemm komuni kif ukoll dak proprju”[288].

 

180. Diversament, l-Ordinarju jipproċedi skont in-normi tal-kanoni sagri, billi japplika, fejn ikun il-każ, il-pieni kanoniċi u jżomm quddiem għajnejh b’mod partikulari dak li hemm stabilit mill-kanoni 1326. Meta jkun hemm azzjonijiet gravi, għandu jinforma lill-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti.

 

Is-Sede Appostolika

 

181. Kull darba li l-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti ssir taf, xi ftit jew wisq fil-verità, b’xi delitt jew abbuż relattiv għall-Ewkaristija Mqaddsa, għandha tinforma lill-Ordinarju sabiex jistħarreġ dwar il-każ. Kemm-il darba jirriżulta li jkun hemm xi ħaġa gravi, l-Ordinarju jibgħat minnufih lill-istess Dikasteru eżemplar tal-atti relattivi għall-istħarriġ li jkun sar, u eventwalment, dwar il-piena mogħtija.

 

182. F’każijiet ta’ diffikultà tassew kbira, l-Ordinarju m’għandux jittraskura, għall-ġid tal-Knisja Universali, li għall-ħarsien tagħha għandu jieħu sehem fid-dawl tal-Ordinazzjoni Sagra tiegħu, li jitratta l-problema wara li jkun ħa l-parir tal-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti. Min-naħa tagħha, din il-Kongregazzjoni, permezz ta’ fakultà mogħtija lilha mill-Papa, tgħin lill-Ordinarju, skont il-każ, billi tagħtih id-dispensi meħtieġa[289] u twassallu wkoll l-istruzzjonijiet u l-preskrizzjonijiet li hu għandu joqgħod għalihom b’diliġenza.

 

Senjalazzjoni ta’ abbużi f’materja liturġika

 

183. B’mod assolutament partikulari, kulħadd, dejjem skont il-possibiltà tiegħu, għandu jara li s-Santissimu Sagrament tal-Ewkaristija jkun imħares minn kull forma ta’ irreverenza jew traskuraġni u l-abbużi għandhom kollha kemm huma jiġu kkoreġuti. Din hija ħidma ta’ importanza liema bħalha għal kulħadd u għal kull wieħed, u lkoll kemm huma għandhom iħarsu din l-opra bla ebda favoritiżmu.

 

184. Kull kattoliku, kemm saċerdot, kemm djaknu, kemm lajk, għandu d-dritt li jiftaħ kawża, fuq abbuż liturġiku, quddiem l-isqof djoċesan jew quddiem l-Ordinarju kompetenti, ma’ dawk li huma assenjati mid-Dirittu jew quddiem is-Sede Appostolika minħabba l-primat tal-Papa[290]. Madankollu s-senjalazzjoni jew inkella l-kawża għandha tiġi ppreżentata l-ewwel, sa fejn hu possibbli, lill-isqof djoċesan. Dan għandu jseħħ dejjem bi spirtu ta’ verità u ta’ karità.

 

Konklużjoni

 

185. Iż-żerriegħa tal-firda fost il-bnedmin, li l-esperjenza ta’ kuljum turi li għandhom għeruqhom fl-umanità minħabba d-dnub, isibu kontrihom il-qawwa li tgħaqqad tal-Ġisem ta’ Kristu. L-Ewkaristija, preċiżament għax tibni l-Knisja, toħloq komunità fost il-bnedmin[291]. Għalhekk din il-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti tawgura, li anke permezz tal-applikazzjoni attenta f’dak kollu li dwaru qed titkellem din l-istruzzjoni preżenti, il-fraġilità umana tfixkel f’kejl iċken l-azzjoni tas-Sagrament Imqaddes tal-Ewkaristija u mneħħija kull irregolarità, imwarrab kull użu abbużiv, bl-interċessjoni tal-Beata Verġni Marija, “il-mara ewkaristika”[292], il-preżenza salvifika ta’ Kristu fis-Sagrament tal-Ġisem u tad-Demm tiegħu tiddi fuq il-bnedmin kollha.

 

186. Il-fidili kollha jieħdu sehem, skont il-possibilità tagħhom sħiħa, konsapevoli u attiva fl-Ewkaristija Mqaddsa[293], iqimuha b’qalbhom kollha b’devozzjoni u f’ħajjithom. L-isqfijiet, is-saċerdoti u d-djakni, fl-eżerċizzju tal-ministeru qaddis, għandhom jiżnu fil-kuxjenza l-awtentiċità u l-fedeltà tal-azzjonijiet imwettqa minnhom f’isem Kristu u l-Knisja fiċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija qaddisa. Kull ministru sagru għandu jsaqsi lilu nnifsu, anke b’ċerta ħruxija, jekk irrispettax id-dmirijiet tal-fidili lajċi, li jerħu ruħhom u lil uliedhom f’idejh b’fiduċja, fil-konvinzjoni li lkoll iwettqu korrettament għall-fidili dawk il-ħidmiet li l-Knisja, b’mandat ta’ Kristu, għandha f’moħħha li twettaq meta tiċċelebra l-liturġija sagra[294]. Ilkoll għandhom jiftakru dejjem, li huma qaddejja tal-Liturġija Mqaddsa[295].

 

  Din l-istruzzjoni, redatta, b’dispożizzjoni tal-Papa Ġwanni Pawlu II, mill-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti bi ftehim mal-Kongregazzjoni tad-Duttrina tal-Fidi, ġiet approvata mill-istess Papa fid-19 ta’ Marzu 2004, fis-solennità ta’ San Ġużepp. Huwa ordna l-pubblikazzjoni tagħha u l-osservanza immedjata tagħha daparti ta’ kulħadd, li lejhom hija indirizzata.

 

Ruma, mill-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u tad-Dixxiplina tas-Sagramenti, 25 ta’ Marzu 2004

Solennità tat-Tħabbira tal-Mulej

 

 

 

Miġjub għall-Malti minn Monsinjur Salv Borg.

Publikat fis-Suppliment Qim, Segretarjat għal-Liturġija, Ottubru 2005.

Typing tad-dokument għal-Laikos minn Roberta Tonna.

 

 


[1] Cf. Missale Romanum, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate 

  Pauli Pp.VI promulgatum, Ioannis Pauli Pp.II cura recognitum, editio typica tertia, diei 20 aprilis 2000, 

  Typis Vaticanis, 2002, Missa votiva de Dei misericordia, oratio super oblata, p.1159

[2] Cf.1 Cor 11,26; Missale Romanum, Prex Eucharistica, acclamatio post consecrationem, p.576: Ioannes

  Paulus Pp. II, Litt. Enc. Ecclesia de Eucharistia, diei 17 aprilis 2003, nn.5, 11, 14, 18: AAS 95 (2003)

  pp.436, 440-441, 442, 445

[3] Cf. Is 10,33; 51,22; Missale Romanum, In sollemnitate Domini nostri Iesu Christi, universorum Regis,

 Praefatio, p.499

[4] Cf.1 Cor 5,7; Conc.Oecum. Vat.II, Decr.de presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, diei

 7 decembris 1965, n.5; Ioannes Paulus Pp.II, Adh.Ap. Ecclesia in Europa, diei 28 iunii 2003, n.75: AAS

 95 (2003) pp.649-719, hic p.693

[5] Cf. Conc. Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, diei 21 novembris 1964, n.11

[6] Cf. Ioannes Paulus Pp. II, Litt.Enc. Ecclesia de Eucharistia, diei 17 aprilis 2003, n.21: AAS 95

  (2003) p.447

[7] Cf. ibidem: AAS 95 (2003) pp.433-475

[8] Cf.  ibidem, n.52; AAS 95 (2003) p.468

[9] Cf. ibidem

[10] Ibidem, n.10: AAS 95 (2003) p.439

[11] Ibidem; cf.Ioannes Paulus Pp.II, Ep. Apost., Vicesimus quintus annus, diei 4 decembris 1988, nn.12-13:

  AAS 81 (1989) pp.909-910; cf. etiam Conc.Oecum. Vat.II, Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum

 Concilium, diei 4 decembris 1963, n.48

[12] Missale Romanum, Prex Eucharistica III, p.588; cf. 1 Cor 12, 12-13; Eph 4,4

[13] Cf. Phil 2,5

[14] Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc,. Ecclesia de Eucharistia, n. 10: AAS 95 (2003) p.439

[15] Ibidem, n.6: AAS 95 (2003) p.437; cf. Lc 24,31

[16] Cf. Rom 1,20

[17] Cf. Missale Romanum, Praefatio I de Passione Domini, p.528

[18] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc. Veritatis splendor, diei 6 augustii 1993, n.35: AAS 85 (1993) pp.1161-

  1162; Homilia apud Camden Yards habita, diei 9 octobris 1995, n.7: Insegnamenti di Giovanni Paolo II,

  XVII,2 (1995), Libreria Editrice Vaticana, 1998, p.788

[19] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.10: AAS 95 (2003) p.439

 

 

[20] Conc.Oecum.Vat.II, Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.24; cf. Congr.de Cultu Div. et 

  Disc.Sacram., Instr,. Varietates legitimae, diei 25 ianuarii 1994, nn.19 et 23: AAS 87 (1995) pp.295-296,

  297

[21] Cf. Conc. Oecum. Vat.II, Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.33

[22] Cf. S. Irenaeus, Adversus Haereses, III, 2: SCh., 211, 24-31; S.Augustinus, Epistula ad Ianuarium, 54, I:

  PL 33,200: “Illa autem quae non scripta, sed tradita custodimus, quae quidem toto terrarum orbe

  servantur, datur  intelligi vel ab ipsis Apostolis, vel plenariis conciliis, quorum est in Ecclesia

  saluberrima auctoritatis, commendata atque statuta retineri”; Ioannes Paulus Pp. II, Litt. Enc.,

  Redemptoris missio, diei 7 decembris 1990, nn.53-54: AAS 83 (1991) pp.300-302; Congr. pro Doctr.

  Fidei, Litt. ad catholicae Ecclesiae episcopos de aliquibus aspectibus Ecclesiae prout est communio

  Communionis notio, diei 28 maii 1992, nn. 7-10; AAS 85 (1993) pp.842-844; Congr. de Cultu Div. et

  Disc. Sacram., Instr,.  Varietates legitimae, n.26: AAS 87 (1995) pp.298-299 

[23] Cf. Conc. Oecum. Vat.II, Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.21

[24] Cf.Pius Pp. XII, Const. Ap., Sacramentum Ordinis, diei 30 novembris 1947: AAS 40 (1948) p.5: Congr.

  pro Doctr. Fidei, Decl., Inter insignores diei 15 octobris 1976, pars IV: AAS 69 (1977) pp.107-108:

  Congr. de Cultu Div.et Disc. Sacram., Instr., Varietates legitimae, n.25: AAS 87 (1995) p.298

[25] Cf. Pius Pp.XII, Litt.Enc., Mediator Dei, diei 20 novembris 1947: AAS 39 (1947) p.540

[26] Cf. S.Congr. pro Sacram et Cultu Div., Instr., Inaestimabile donum, diei 3 aprilis 1980: AAS 72 (1980)

  p.333

[27] Ioannes Paulus Pp. II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.52: AAS 95 (2003) p.468

[28] Cf. Conc. Oecum. Vat. II, Const. Sacrosanctum Concilium  nn.4, 38; Decr. de Ecclesia Orientalibus

  Catholicis Orientalium  Ecclesiarum, diei 21 novembris 1964, nn.1,2,6; Paulus Pp.VI, Const. Ap.,

  Missale Romanum: AAS 61 (1969) pp.217-222; Missale Romanum, Institutio Generalis, n.399; Congr.

  de Cultu Div. et Disc. Sacram., Instr., Liturgiam authenticam, diei 28 martii 2001, n.4: AAS 93 (2001)

  pp.685-726, hic p.686

[29] Cf. Ioannes Paulus Pp. II, Adh.Ap., Ecclesia in Europa, n.72: AAS 95 (2003) p.692

[30] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.23: AAS 95 (2003) pp.448-449; S.Rituum

  Congr., Instr., Eucharisticum mysterium, diei 25 maii 1967, n.6: AAS 59 (1967) p.545

[31] Cf. S.Congr pro Sacram. et Cultu Div., Instr., Inaestimabile donum: AAS 72 (1980) pp.332-333

[32] Cf. 1 Cor 11, 17-34; Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.52: AAS 95 (2003)

  pp.467-468

[33] Cf. Codex Iuris Canonici, diei 25 ianuarii 1983, can.1752

[34] Conc.Oecum. Vat.II. Const.de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.22§1. Cf. Codex luris Canonici,

  can.838§1

[35] Codex Iuris Canonici, can.331; cf.Conc.Oecum.Vat.II, Const.dogm.de Ecclesia, Lumen gentium, n.22

[36] Cf. Codex Iuris Canonici, can.838§2

[37] Ioannes Paulus Pp.II, Const. Ap., Pastor bonus, diei 28 iunii 1988: AAS 80 (1988) pp.841-924; hic

  artt.62, 63 et 66, pp.876-877

[38] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.52: AAS 95 (2003) p.468

[39] Cf. Conc.Oecum.Vat.II, Decr.de pastorali Episcoporum munere, Christus Dominus, diei 28 octobris

  1965, n.15; cf. etiam Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.41; Codex Iuris Canonici, can.387

[40] Oratio consecrationis episcopalis in ritu byzantino: Euchologion to mega, Romae, 1873, p.139

[41] Cf.S.Ignatius Antiochenus, Ad Smyrn. 8,1: ed. F.X. Funk, I, p.282

[42] Conc.Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.26: cf. S.Rituum Congr., Instr.,

  Eucharisticum mysterium n.7: AAS 59 (1967) p.545; cf. etiam Ioannes Paulus Pp. II, Adh. Ap. Pastores

  gregis, diei 16 octobris 2003, nn.32-41: L’Osservatore romano, diei 17 octobris 2003, pp.6-8

[43] Cf.Conc.Oecum.Vat.II, Const.de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.41, cf. S.Ignatius Antiochenus,

  Ad Magn.7; Ad Philad. 4; Ad Smyrn. 8; ed.F.X. Funk,I, pp. 236,266,281: Missale Romanum, Institutio

  Generalis, n.22; cf. etiam Codex Iuris Canonici, can.389

[44] Conc.Oecum.Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.26

[45] Codex Iuris Canonici, can.838§4

[46] Cf. Cons. ad. exesqu. Const. Lit., Dubium: Notitiae 1 (1965) p.254

[47] Cf. Act.20,28: Conc.Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, nn.21 et 27; Decr.de

  pastorali Episcoporum munere in Ecclesia, Christus Dominus, n.3

[48] Cf. S.Congr. pro Cultu Divino, Instr., Liturgicae instaurationes, diei 5 septembris 1970: AAS 62 (1970)

  p.694

[49] Conc.Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.21; Decr.de pastorali Episcoporum

  munere in Ecclesia, Christus dominus, n.3

[50] Cf. Caeremoniale Episcoporum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum,

  auctoritate Ioannis Pauli Pp. promulgatum, editio typica, diei 14 septembris 1984, Typis Polyglottis

  Vaticanis, 1985, n.10

[51] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.387

[52] Cf. ibidem, n.22

[53] Cf. S.Congr. pro Cultu Divino, Instr., Liturgicae instaurationes: AAS 62 (1970) p.694

[54] Conc.Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.27; cf. 2 Cor 4,15

[55] Cf. Codex Iuris Canonici, cann.397 § 1; 678 § 1

[56] Cf. ibidem, can.683 § 1

[57] Cf. ibidem, can.392

[58] Cf. Ioannes Paulus Pp II, Litt.Ap., Vicesimus quintus annus, n.21: AAS 81 (1989) p.917; Conc.Oecum.

  Vat.II, Const. dogm. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn.45-46; Pius Pp. XII, Litt. encycl.

  Mediator Dei: AAS 39 (1947) p.562

[59] Cf. Ioannes Paulus Pp II, Ep.Apost., Vicesimus quintus annus, n.20; AAS 81 (1989) p.916

[60] Cf. ibidem

[61] Conc.Oecum. Vat.II, Const. de S.liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.44; Congr. pro Episcopis,

  Ep. Praesidibus Episcoporum Conferentiarum missa nomine quoque Congr. pro Gentium

  Evangelizatione, diei 21 iunii 1999, n.9: AAS 91 (1999) p.999

[62] Cf.Congr. pro Cultu Div., Instr., Liturgicae instaurationes, n.12: AAS 62 (1970) pp.692-704, hic p.703

[63] Cf.Congr. pro Cultu Div,. Declarationem circa Preces eucharisticae et experimenta liturgica, diei 21

  martii 1988: Notitiae 24 (1988) pp.234-236

[64] Cf. Congr. de Cultu Div. et Disc. Sacram., Instr., Varietates legitimae: AAS 87 (1995) pp.288-314

[65] Cf. Codex Iuris Canonici, can.838§3; S.Rituum Congr., Instr. Inter Oecumenici, diei 26 septembris 1964,

  n.31: AAS 56 (1964) p.883; Congr.de Cultu Div. et Disc. Sacram., Instr., Liturgicam authenticam,

  nn.79-80: AAS 93 (2001) pp. 711-713

[66] Conc.Oecum. Vat.II, Decr. de presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, diei 7 decembris

  1965, n.7; Pontificale Romanum, ed. 1962: Ordo consecrationis sacerdotalis, in Praefatione; Pontificale

  Romanum, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II renovatum, auctoritate Pauli Pp. VI

  editum, Ioannis Pauli Pp.II cura recognitum: De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum,

  editio typica altera, diei 29 iunii 1989, Typis Polyglottis Vaticanis, 1990, cap.II, De Ordin.

  presbyterorum, Praenotanda, n.101

[67] Cf. S.Ignatius Antiochenus, Ad Philad, 4: ed. F.X.Funk,I, p.266; S.Cornelius Pp. I apud S.Cyprianum,

  Epist. 48,2: ed. G.Hartel, III, 2, p.610

[68] Conc.Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.28

[69] Ibidem

[70] Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.52; cf. n.29: AAS 95 (2003), pp.467-468; 452-

  453

[71] Pontificale Romanum, De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera: De

  Ordinatione presbyterorum, n.124; cf. Missale Romanum, Feria V in Hebdomada Sancta: Ad Missam

  chrismatis, Renovatio promissionum sacerdotalium, p.292

[72] Cf. Conc.Oecum. Trid., Sessio VII, diei 3 martii 1547, Decr. de Sacramentis, can.13: DS 1613;

  Conc.Oecum. Vat.II, Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.22; Pius Pp. XII, Litt.Enc.,

  Mediator Dei: AAS 39 (1947) pp.544,546-547, 562; Codex Iuris Canonici, can.846, § 1, Missale

  Romanum, Institutio Generalis, n.24

[73] S.Ambrosius, De Virginitate, n.48: PL 16,278

[74] Codex Iuris Canonici, can. 528 § 2

[75] Conc.Oecum.Vat.II, Decr.de presbyterorum ministerio et vita,  Presbyterorum ordinis, n.5

[76] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.5: AAS 95 (2003) p.436

[77] Conc.Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.29; cf. Constitutiones Ecclesiae

  Aegypticae, III,2: ed.F.X. Funk, Didascalia, II, p.103; Statuta Ecclesiae Ant., 37-41: ed.D.Mansi 3, 954

[78] Cf. Act. 6,3

[79] Cf. Io 13,35

[80] Mt 20,28

[81] Lc 22,27

[82] Cf. Caeremoniale Episcoporum, nn. 9,23. Cf. Conc.Oecum. Vat.II, Const.dogm. de Ecclesia, Lumen

  gentium, n. 29.

[83] Cf. Pontificale Romanum, De Ordinatione Episcopi, presbyterorum et diaconorum, editio typica altera,

  cap. III, De Ordin. diaconorum, n. 199.

[84] Cf. 1 Tim 3,9

[85] Cf.Pontificale Romanum, De Ordinatione Episcopi presbyterorum et diaconorum, editio typica altera,

  cap.III, De Ordin. diaconorum, n.200

[86] Conc.Oecum.Vat.II, Const.de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.10

[87] Cf. ibidem, n. 41; Conc.Oecum.Vat.II, Const. Dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 11; Decr.de

  Presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, nn. 2,5,6; Decr. de pastorali Episcoporum

  munere, Christus Dominus, n. 30, Decr. de Oecumenismo,Unitatis redintegratio, diei 21 novembris

  1964, n. 15; S. Congr. Rituum, Instr., Eucharisticum mysterium, nn. 3e, 6: AAS 59 (1967) pp. 542,

  544-545; Missale Romanum, Institutio Generalis, n. 16

[88] Cf. Conc. Oecumen. Vat.II Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.26; Missale Romanum,

  Institutio Generalis, n.91

[89] 1 Petr 2,9; cf 2,4-5

[90] Missale Romanum, Institutio Generalis, n. 91; Cf. Conc. Oecumen. Vat.II Const. de s.Liturgia,

  Sacrosanctum Concilium, n.14

[91] Conc.Oecum.Vat.II, Const. Dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 10

[92] Cf.S.Thomas Aquinas, Summa Theol., III, q.63, a.2

[93] Conc.Oecum.Vat.II, Const. Dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n. 10; cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc.,

  Ecclesia de Eucharistia, n.28: AAS 95 (2003) p.452

[94] Cf. Act 2, 42-47

[95] Cf. Rom 12,1

[96] Cf. 1.Petr 3,15;2,4-10

[97] Cf. Ioannes Paulus Pp. II, Litt.Enc. Ecclesia de Eucharistia, nn. 12-18: AAS 95 (2003) p. 441-445; Id.,

  Ep., Dominicae Cenae, 24 februarii 1980, n. 9: AAS 72 (1980) pp. 129-133

[98] Cf. Ioannes Paulus Pp. II, Litt.Enc. Ecclesia de Eucharistia, n.10: AAS 95 (2003) p.439

[99] Cf. Conc. Oecumen. Vat.II Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn.30-31

[100] Cf. S.Congr. pro Cultu Divino, Instr., Liturgicae Instaurationes, n.1: AAS 62 (1970) p.695

[101] Cf. Missale Romanum, Feria secunda post Dominica V in Quadragesima, Collecta, p.258

[102] Ioannes Paulus Pp.II, Ep.Ap., Novo Millenio ineunte, diei 6 ianuarii 2001, n.21: AAS 93 (2001) p.280;

 cf. Io 20,28

 

 

[103] Cf.Pius Pp.XII, Litt.Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) p.586; cf.etiam Conc.Oecum. Vat.II, 

 Const.dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.67; Paulus Pp.VI, Adh. Ap. Marialis cultus, diei 11

 februarii 1974, n.24: AAS 66 (1974) pp.113-168, hic p.134; Congr.de Cultu Div. et Disc.Sacram.,

 Direttorio su pietà popolare e Liturgia, diei 17 decembris 2001

[104] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Ep. Ap., Rosarium Virginis Mariae, diei 16 octobris 2002: AAS 95 (2003)

  pp.5-36

[105] Pius Pp.XII, Litt.Enc., Mediator Dei: AAS 39 (1947) pp.586-587

[106] Cf. Congr. de Cultu Div. et Disc.Sacram., Instr., Varietates legitimae, n.22: AAS 87 (1995) p.297

[107] Cf. Pius Pp.XII, Litt.Enc., Mediator Dei: AAS 39 (1947) p.553

[108] Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.29: AAS 95 (2003) p.453; cf. Conc. Oecum.

 Lateran. IV., dierum 11-30 novembris 1215, cap.1: DS802; Conc. Oecum.Trid., Sessio XXIII, diei 15

 iulii 1563, Doctrina et canones de sacr.ordin., cap.4; DS 1767-1770; Pius Pp.XII, Litt.Enc., Mediator

 Dei: AAS 39 (1947) p.553

[109] Cf. Codex Iuris Canonici, can.230 § 2; cf.etiam Missale Romanum, Institutio Generalis n.97

[110] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis n.109

[111] Cf. Paulus Pp.VI, Litt.Ap. motu proprio datae, Ministeria quaedam, diei 15 augustii 1972, nn.VI-XII:

 Pontificale Romanum ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani instauratum, auctoritate

 Pauli Pp.VI promulgatum, De institutione lectorum et acolythorum, de admissione inter candidatos ad

 diaconatum et presbyteratum, de sacro caelibatu amplectendo, editio typica, diei 3 decembris 1972,

 Typis Polyglottis Vaticanis, 1973, p.10:AAS 64 (1972) pp.529-534, hic pp.532-533; Codex Iuris

 Canonici can.230 § 1; Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.98-99, 187-193

[112] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis nn.187-190, 193; Codex Iuris Canonici, can.230 §§ 2-3

[113] Cf.Conc.Oecum.Vat.II, Const de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.24: S. Congr. pro Sacr. et Cultu

 Div., Instr., Inaestimabile donum, nn.2 et 18: AAS 72 (1980) pp.334,338; Cf. Missale Romanum,

 Institutio Generalis nn.101,194-198; Codex Iuris Canonici, can.230 §§ 2-3

[114] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis nn.100-107

[115] Ibidem, n.91; Cf.Conc.Oecum.Vat.II, Const de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.28

[116] Cf. Ioannes Paulus Pp.II. Allocutio ad Conferentiam Episcoparum Antillarum, diei 7 maii 2002, n.2:

 AAS 94 (2002) pp.575-577; Adh. Ap. post-synodalis, Christifideles laici, diei 30 decembris 1988, n.23:

 AAS 81 (1989) pp.393-521, hic pp.429-431; Congr. pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de mysterio,

 diei 15 augustii 1997, Theologica principia, n.4: AAS 89 (1997) pp.860-861

[117] Cf.Conc.Oecum.Vat.II, Const de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.19

[118] Cf. S.Congr. de Disc.Sacram., Instr., Immensae caritatis, diei 29 ianuarii 1973: AAS 65 (1973) p.266

[119] Cf. S.Congr. Rituum, Instr., De Musica sacra, diei 3 septembris 1958, n.93c: AAS 50 (1958) p.656

[120] Cf. Pont. Cons. de Legum Textibus Interpr., Responsio ad propositum dubium, diei 11 iulii 1992: AAS

 86 (1994) pp.541-542; Congr. De Cultu Div. Et Disc. Sacram., Litt. ad Praesides Conf. Episcoporum de

 servitio liturgico laicorum, diei 15 martii 1994: Notitiae 30 (1994) pp.333-335, 347-348

[121] Cf. Ioannes Paulus Pp, II, Const. Ap., Pastor bonus, art.65: AAS 80 (1988) p.877

[122] Cf. Pont. Cons. De Legum Textibus Interpr., Responsio ad propositum dubium, diei 11 iulii 1992: AAS

 86 (1994) pp.541-542; Congr. De Cultu Div. Et Disc. Sacram., Litt. ad Praesides Conf. Episcoporum de

 servitio liturgico laicorum, diei 15 martii 1994: Notitiae 30 (1994) pp.333-335, 347-348; Litt. ad

 quemdam Episcopum, diei 27 iulii 2001: Notitiae 38 (2002) pp.46-54

[123] Cf. Codex Iuris Canonici, can.924 §2: Missale Romanum, Institutio Generalis, n.320

[124] Cf. S.Congr. de Disc. Sacram., Instr., Dominus Salvator noster, diei 26 martii 1929, n.1: AAS 21 (1929)

 pp.631-642, hic p.632

[125] Cf. Ibidem, n.II: AAS 21 (1929) p.635

[126] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.321

[127] Cf. Lc 22,18; Codex Iuris Canonici, can.924 §§ 1,3; Missale Romanum Institutio Generalis, n.322

[128] Missale Romanum Institutio Generalis, n.323

[129] Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Ap., Vicesimus quintus annus, n.12: AAS 81 (1989) p.910

[130] S.Congr. pro Sacram et Cultu Div., Instr., Inaestimabile donum, n.5: AAS 72 (1980) p.335

[131] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.28: AAS 95 (2003) p.452; Missale

 Romanum, Institutio Generalis, n.147; S.Congr. pro Cultu Div. Instr., Liturgicae instaurationes, n.4:

 AAS 62 (1970) p.698; S.Congr. pro Sacram. et Cultu Div., Instr., Inaestimabile donum, n.4: AAS 72

 (1980) p.334

[132] Missale Romanum Institutio Generalis, n.32

[133] Ibidem, n.147; cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.28: AAS 95 (2003) p.452;

 cf.etiam Congr. pro Sacram. et Cultu Div., Instr., Inaestimabile donum, n.4: AAS 72 (1980) pp.334-335

[134] Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.39: AAS 95 (2003) p.459

[135] S.Congr. pro Cultu Div. Instr., Liturgicae instaurationes, n.2b: AAS 62 (1970) p.696

[136] Cf. Missale Romanum Institutio Generalis, nn.356-362

[137] Cf. Conc. Oecum. Vat.II, Const. De s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.51

[138] Missale Romanum, Institutio Generalis, n. 57; cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Ap., Vicesimus quintus

  annus, n. 13: AAS 81 (1989) p. 910; Congr.pro Doctrina Fidei, Declaratio de Iesu Christi atque

  Ecclesiae unicitate et universalitate salvifica, Dominus Iesus diei 6 augustii 2000: AAS 92 (2000) pp.

  742-765

[139] Missale Romanum Institutio Generalis, n.60

[140] Cf. Ibidem, nn.59-60

[141] Cf. v.gr. Rituale Romaum, ex decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II renovatum,

 auctoritate Pauli Pp.VI  editum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum: Ordo celebrandi Matrimonium,

 editio typica altera, diei 19 martii 1990, Typis Polyglottis Vaticanis, 1991, n.125; Rituale Romanum, ex

 decreto sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp. VI

 promulgatum: Ordo Unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, editio typica, diei 7 decembris

 1972, Typis Polyglottis Vaticanis, 1972, n.72

[142] Cf. Codex Iuris Canonici, can.767§ 1

[143] Cf.Missale Romanum, Institutio Generalis, n.66; cf.etiam Codex Iuris Canonici, can.6, §§ 1,2; et

 can.767§ 1, de quo notando sunt etiam praescripta Congr. pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de

 mysterio, Practicae Dispositiones, art.3 § 1: AAS 89 (1997) p.865

[144] Missale Romanum, Institutio Generalis, n.66; cf.etiam Codex Iuris Canonici, can.767§ 1

[145] Congr. Pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de mysterio, Practicae Dispositiones, art.3 § 1: AAS 89

 (1997) p.865; cf.etiam Codex Iuris Canonici, can.6, §§ 1,2; Pont.Comm. Codici Iuris Canonici Auth.

 Interpr., Responsio ad propositum dubium, diei 20 iunii 1987: AAS 79 (1987) p.1249

[146] Cf.Congr. pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de mysterio, Practicae Dispositiones, art.3 § 1: AAS 89

 (1997) pp.864-865

[147] Cf. Conc. Oecum. Trid., Sessio XXII, diei 17 septembris 1562, De Ss. Missae Sacrificio, cap.8; DS

 1749; Missale Romanum, Institutio Generalis, n.65

[148] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Allocutio ad quosdam Episcopos Civitatum Foederetarum Americae

 Septentrionalis, qui visitationis causa ad limina Apostolorum, Romam venerant, diei 28 maii 1993, n.2:

 AAS 86 (1994) p.330

[149] Cf. Codex Iuris Canonici, can.386 § 1

[150] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.73

[151] Cf. Ibidem, n.154

[152] Cf. Ibidem, nn. 82,154

[153] Cf. Ibidem, n.83

[154] Cf. Congr. pro Cultu Divino, Instr., Liturgicae instaurationes, n.5: AAS 62 (1970) p.699

[155] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.83, 240, 321

[156] Cf. Congr. Pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de mysterio, Practicae Dispositiones, art.3 § 2: AAS 89

 (1997) p.865

[157] Cf. praesertim Institutio Generalis de Liturgia Horarum, nn.93-98; Rituale Romaum, ex decreto

 sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Ioannis Pauli Pp.II promulgatum:

 De Benedictionibus, editio typica, diei 31 maii 1984, Typis Polyglottis Vaticanis, 1984, Praenotanda,

 n.28; Ordo coronandi imaginem beatae Mariae Virginis, editio typica, diei 25 martii 1981, Typis

 Polyglottis Vaticanis, 1981, nn.10 et 14, pp.10-11; S.Congr. pro Cultu Divino, Instr., de Missis in

 coetibus particularibus, Actio pastoralis, diei 15 maii 1969: AAS 61 (1969) pp.806-811; Directorium de

 Missis cum pueris, Pueros baptizatos, diei 1 novembris 1973: AAS 66 (1974) pp.30-46; Missale

 Romanum, Institutio Generalis, n.21

[158] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Ap. motu proprio datae, Misericordia Dei, diei 7 aprilis 2002, n.2: AAS 94

 (2002) p.455; Cf.Congr. de Cultu Div. et Disc. Sacram., Responsa ad dubia proposita: Notitiae 37

 (2001) pp.259-260

[159] Cf. S.Congr. pro Cultu Div., Instr., Liturgicae instaurationes, n.9: AAS 62 (1970) p.702

 

[160] Conc. Oecum. Trid., Sessio XII, diei 11 octobris 1551, Decr. De Ss.Eucharistia, cap.2: DS 1638; cf.

 Sessio XXII, diei 17 septembris 1562, De Ss. Missae Sacrificio, cap. 1-2: DS 1740,1743; S.Rituum

 Congr., Instr., Eucharisticum mysterium, n.35: AAS 59 (1967) p.560

[161] Cf. Missale Romanum, Ordo Missae, n.4, p.505

[162] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.51

[163] Cf. 1 Cor 11,28

[164] Cf.Codex Iuris Canonici, can.916; Conc.Oecum.Trid., Sessio XIII, diei 11 octobris 1551, Decr. De

 Ss.Eucharistia, cap.7: DS 1646-1647; Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.36:

 AAS 95 (2003) pp.457-458; S.Rituum Congr., Instr., Eucharisticum mysterium, n.35: AAS 59 (1967)

 p.561

[165] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.42: AAS 95 (2003) p.461

[166] Cf.Codex Iuris Canonici, can.844 § 1; Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, nn.45-

 46: AAS 95 (2003) pp.463-464; cf.etiam Pont.Cons. ad christianorum unitatem fov., Directoire pour

  l’application des principes et des normes sur l’oecuménisme, La recerche de l’unité, diei 25 martii

 1993, nn.130-131: AAS 85 (1993) pp.1039-1119, hic p.1089

[167] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.46: AAS 95 (2003) pp.463-464

[168] Cf. S. Rituum Congr., Instr., Eucharisticum mysterium, n.35 AAS 59 (1967) p.561

[169] Cf. Codex Iuris Canonici, can.914; S.Congr de Disc.Sacram., Declar., Sanctus Pontifex, diei 24 maii

 1973: AAS 65 (1973) p.410; S.Congr. pro Sacram. et Cultu Div. et S.Congr. pro Clericis, Litt.ad

 Praesides Conf. Episcoporum, In quibusdam, diei 31 martii 1977: Enchiridion Documentorum

 Instaurationis Liturgicae, II, Roma 1988, pp. 142-144; S. Congr. pro Sacram. Cultu Div et S. Congr. pro

 Clericis, Responsum ad propositum dubium, diei 20 maii 1977: AAS 69 (1977) p. 427

[170] Cf. Ioannes Paulus pp. II, Ep. Ap., Dies Domini, diei 31 maii 1998, nn.31-34: AAS 90 (1998) pp.713-

  766, hic pp.731-734

[171] Cf.Codex Iuris Canonici, can.914

[172] Cf. Conc.Oecum. Vat.II, Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.55

[173] Cf.S.Rituum Congr., Instr., Eucharisticum mysterium, n.31: AAS 59 (1967) p.558; Pont.Comm. Codicis

  Iuris Canonici Authen. Interpr., Responsio ad propositum dubium, diei 1iunii 1988: AAS 80 (1988)

  n.1373

[174] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.85

[175] Cf. Conc.Oecum. Vat.II, Const. De s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.55; S.Rituum Congr., Instr.,

 Eucharisticum mysterium, n.31: AAS 59 (1967) p.558; Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.85,

 157,243

[176] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.160

[177] Codex Iuris Canonici, can.843 § 1; cf. can.915

[178] Missale Romanum, Institutio Generalis, n.161

[179] Congr. De Cultu Div.et Disc.Sacram., Dubium: Notitiae 35(1999) pp. 160-161

[180] Missale Romanum, Institutio Generalis, n.118

[181] Ibidem, n.160

[182] Codex Iuris Canonici, can.917; cf. Post. Comm. Codicis Iuris Canonici Authen. Interpr., Responsio ad

 propositum dubium, diei 11 iulii 1984: AAS 76 (1984) p.746

[183] Cf. Conc.Oecum. Vat.II, Const. De s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.55; Missale Romanum,

  Institutio Generalis, nn.158-160, 243-244, 246

[184] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.237-249; cf.etiam nn.85,157

[185] Cf. Ibidem, n.283a

[186] Cf. Conc. Oecum. Trid., Sessio XXI, diei 16 iulii 1562, Decr. de communione eucharistica, capp. 1-3:

 DS 1725-1729; Cf. Conc.Oecum. Vat.II, Const. De s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.55; Missale

 Romanum, Institutio Generalis, nn.282-283

[187] Missale Romanum, Institutio Generalis, n.283

[188] Cf. ibidem

[189] Cf. S. Congr. Pro Cultu Div., Instr., Sacramentali Communione, diei 29 iunii 1970: AAS 62 (1970)

  p.665; Instr., Liturgicae instaurationes, n.6a: AAS 62 (1970) p.699

[190] Missale Romanum, Institutio Generalis, n.285a

[191] Ibidem, n.245

[192] Cf. Ibidem, nn.285b et 287

[193] Cf. Ibidem, nn.207 et 285a

[194] Cf. Codex Iuris Canonici, can.1367

[195] Cf. Pont. Cons. de legum textibus Interpr., Responsio ad propositum dubium, diei 3 iulii 1999: AAS 91

 (1999) p.918

[196] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.163, 284

[197] Codex Iuris Canonici, can.932 § 1; Cf. S. Congr. Pro Cultu Div., Instr., Liturgicae instaurationes, n.9:

 AAS 62 (1970) p.701

[198] Codex Iuris Canonici, can.904; cf. Conc.Oecum. Vat.II, Const. dogm. de Ecclesia, Lumen gentium, n.3;

 Decr. de presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n.13; cf.etiam Conc.Oecum.Trid.,

 Sessio XXII, diei 17 septembris 1562, De Ss. Missae Sacrificio, cap.6: DS 1747; Paulus Pp. VI, Litt.

 Enc., Mysterium fidei, diei 3 septembris 1965: AAS 57 (1965) pp.753-774, hic pp.761-762; cf.Ioannes

 Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.11: AAS 95 (2003) pp.440-441; S.Rituum Congr.,

 Instr., Eucharisticum mysterium, n.44: AAS 59 (1967) p.564; Missale Romanum, Institutio Generalis, n.19

[199] Codex Iuris Canonici, can.903; Missale Romanum, Institutio Generalis, n.200

[200] Cf. Conc.Oecum. Vat.II, Const. De s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.36 § 1; Codex Iuris Canonici,

  can.928

[201] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.114

[202] Ioannes Paulus Pp.II, Ep. Ap., Dies Domini, n.36: AAS 90 (1988) p.735; cf.etiam S.Rituum Congr.,

 Instr., Eucharisticum mysterium, n.27: AAS 59 (1967) p.556

[203] Ioannes Paulus Pp.II, Ep. Ap.. Dies Domini, praesertim n.36: AAS 90 (1988) p.735-736; S.Congr. pro

 Cultu Divino, Instr., Actio pastoralis; AAS 61 (1969) pp.806-811

[204] Codex Iuris Canonici, cann. 905, 945-958; cf. Congr. Pro Clericis, Decr., Mos iugiter, diei 22 februarii

 1991: AAS 83 (1991), pp.443-446

[205] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.327-333

[206] Cf. Ibidem, n.332

[207] Cf. Ibidem, n.332; S.Congr. pro Sacram. Et Cultu Div., Instr., Inaestimabile donum, n.16: AAS 72

 (1980) p.338

[208] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.333; Appendix IV. Ordo benedictionis calicis et patenae

 intra Missam adhibendus, pp.1255-1257; Pontificale Romanum ex decreto sacrosancti Oecumenici

 Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate Pauli Pp.VI promulgatum, Ordo Dedicationis ecclesiae et

 altaris, editio typica, diei 29 maii 1977, Typis Polyglottis Vaticanis, 1977, cap. VII, pp. 125-132

[209] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.163, 183, 192

[210] Ibidem, n.345

[211] Ibidem, n.335

[212] Cf. Ibidem, n.336

[213] Cf. Ibidem, n.337

[214] Cf. Ibidem, n.209

[215] Cf. Ibidem, n.338

[216] Cf. S. Congr. Pro Cultu Div., Instr., Liturgicae instaurationes, n.8c: AAS 62 (1970) p.701

[217] Cf. Missale Romanum, Institutio Generalis, n.346g

[218] Ibidem, n.114; cf. nn. 16-17

[219] S.Congr. pro Cultu Div., Decr., Eucharistiae sacramentum, diei 21 iunii 1973: AAS 65 (1973) 610

[220] Cf. Ibidem

[221] Cf. S. Congr. Rituum, Instr., Eucharisticum mysterium, n.54: AAS 59 (1967) p.568; Instr., Inter

 Oecumenici, diei 26 septembris 1964, n.95: AAS 56 (1964) pp.877-900, hic p.898; Missale Romanum,

 Institutio Generalis, n.314

[222] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Ep., Dominicae Cenae, n.3: AAS72 (1980)  pp.117-119; S.Congr. Rituum,  

 Instr., Eucharisticum mysterium, n.53: AAS 59 (1967) p.568; Codex Iuris Canonici, can.938 § 2;  

 Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, Praenotanda,

 n.9; Missale Romanum, Institutio Generalis, nn.314-317

[223] Codex Iuris Canonici, can.938 §§ 3-5

[224] S.Congr. de Disc. Sacram., Instr., Nullo unquam, diei 26 maii 1938, n.10d: AAS 30 (1938) pp.198-207,

  hic p.206

[225] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Ap. motu proprio datae, Sacramentorum sanctitatis tutela, diei 30 aprilis

 2001: AAS 93 (2001) pp.737-739; Congr. Pro Doctrina Fidei, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae

 Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem

 Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p.786

[226] Cf. Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, nn.26-78

[227] Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.25: AAS 95 (2003) pp.449-450

[228] Cf. Conc. Oecum. Trid. Sessio XIII, diei 11 octobris 1551, Decr. de Ss.Eucharistia, cap.5: DS 1643;

 Pius Pp.XII, Litt.Enc., Mediator Dei: AAS 39 (1947) p.569; Paulus Pp.VI, Litt. Enc., Mysterium Fidei,

 diei 3 septembris 1965: AAS 57 (1965) pp.751-774, hic pp.769-770; S.Rituum Congr., Instr.,

 Eucharisticum mysterium, n.3f: AAS 59 (1967) p.543; S.Congr. pro Sacram. Et Cultu Div., Instr.,

 Inaestimabile donum, n.20: AAS 72 (1980) p.339; Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de

 Eucharistia, n.25: AAS 95 (2003) pp.449-450

[229] Cf. Heb 9,11; Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.3: AAS 95 (2003) p.435

[230] Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.25: AAS 95 (2003) p.450

[231] Paulus Pp.VI, Litt. Enc., Mysterium fidei: AAS 57 (1965) pp.771

[232] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.25: AAS 95 (2003) pp.449-450

[233] Codex Iuris Canonici, can.937

[234] Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.10: AAS 95 (2003) p.439

[235] Cf. Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, nn.82-100; 

 Missale Romanum, Institutio Generalis, n.317; Codex Iuris Canonici, can.941 § 2

[236] Ioannes Paulus Pp.II, Ep.Ap., Rosarium Viginis Mariae, diei 16 octobris 2002: AAS 95 (2003) pp.5-36;

 hic n.2, p.6

[237] Cf. Congr. De Cultu Div. et Disc., Sacram., Litterae Congregationis diei 15 ianuarii 1997: Notitiae 34

 (1998) pp.506-510; Paenit. Ap., Litt. ad quemdam sacerdotem, diei 8 martii 1996: Notitiae 34 (1998)

 p.511

[238] Cf.S.Rituum Congr., Instr., Eucharisticum mysterium, n.61: AAS 59 (1967) p.571; Rituale Romanum,

 De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, n.83; Missale Romanum,

 Institutio Generalis, n.317; Codex Iuris Canonici, can.941 § 2

[239] Cf. Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam, n.94

[240] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Ep.Ap., Pastor bonus, art.65: AAS 80 (1988) p.877

[241] Codex Iuris Canonici, can.944 § 2; cf. Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu Mysterii

 eucharistici extra Missam, Praenotanda n.102; Missale Romanum, Institutio Generalis, n.317

[242]Codex Iuris Canonici, can.944 § 1; cf. Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu Mysterii

 eucharistici extra Missam, Praenotanda nn.101-102; Missale Romanum, Institutio Generalis, n.317

[243] Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.10: AAS 95 (2003) p.439

[244]Cf. Rituale Romanum, De sacra Communione et de cultu Mysterii eucharistici extra Missam,

 Praenotanda, n.109

[245] Cf. ibidem, nn.109-112

[246] Cf. Missale Romanum, In sollemnitate sanctissimi Corporis et Sanguinis Christi, Collecta, p.489

[247]Cf. Congr. Pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de mysterio, Theologica principia, n.3: AAS 89 (1997) p.859 

[248] Codex Iuris Canonici, can.900 § 1; cf. Conc. Oecum. Lateran. IV., dierum 11-30 novembris 1215, cap.1:

 DS802; Clemens Pp.VI, Ep. Ad Mekhitar, Catholicon Armeniorum, Super quibusdam, diei 29

 septembris 1351: DS 1084; Conc. Oecum. Trid. Sessio XXIII, diei 15 iulii 1563, Doctrina et canones de

 sacr. ordin., cap.4: DS 1767-1770; Pius Pp.XII, Litt.Enc., Mediator Dei: AAS 39 (1947) p.553

[249] Codex Iuris Canonici, can.230 § 3; Ioannes Paulus Pp.II, Allocutio in Symposio habita “de laicorum

 cooperatione in ministerio pastorali presbyterorum, diei 22 aprilis 1994, n.2: L’Osservatore Romano, 23

 aprile 1994: Congr.Pro Clericis et aliae, Instr. Ecclesiae de mysterio, Prooemium: AAS 89 (1997)

 pp.852-856

[250] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Redemptoris missio, nn.53-54: AAS 83 (1991) pp.300-302;

 Congr.Pro Clericis et aliae, Instr. Ecclesiae de mysterio, Prooemium: AAS 89 (1997) p.852-856

[251] Cf. Conc. Oecum. Vat.II, Decretum de activitate missionali Ecclesiae, Ad gentes, diei 7 decembris 1965,

  n.17; Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Redemptoris missio, n.73: AAS 83 (1991) p.321

[252] Congr.Pro Clericis et aliae, Instr. Ecclesiae de mysterio, Practicae Dispositiones, art.8 § 2: AAS 89

 (1997) p.872

[253] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.32: AAS 95 (2003) p.455

[254] Codex Iuris Canonici, can.900 § 1

[255] Cf. ibidem, can.910 § 1; cf.etiam Ioannes Paulus Pp.II, Epist., Dominicae Cenae, n.11: AAS 72 (1980)

 p.142; Congr.pro Clericis et aliae, Instr. Ecclesiae de mysterio, Practicae Dispositiones, art.8 § 1: AAS

 89 (1997) pp.870-871

[256] Cf. Codex Iuris Canonici, can.230 § 3

[257] Cf. S. Congr. de Disc. Sacram., Instr., Immensae caritatis, prooemium: AAS 65 (1973) p.264; Paulus

 Pp.VI, Litt. Ap. Motu proprio datae, Ministeria quaedam, diei 15 augustii 1972: AAS 64 (1972) p.532;

 Missale Romanum, Appendix III; Ritus ad deputandum ministrum sacrae Communionis ad actum

 distribuendae, p.1253; Congr. Pro Clericis et aliae, Instr. Ecclesiae de mysterio, Practicae Dispositiones,

 art.8 § 1: AAS 89 (1997) p. 871

[258] Cf. S. Congr. pro Sacram. et Cultu Div., Instr., Inaestimabile donum, n.10: AAS 72 (1980) p.336; Pont.

 Comm. Codicis Iuris Canonici Authen. Interpr., Responsio ad propositum dubium, diei 11 iulii 1984:

 AAS 76 (1984) p.746

[259] Cf. S. Congr. de Disc. Sacram., Instr., Immensae caritatis, n.1: AAS 65 (1973) pp.264-271, hic pp.265-

 266; Pont. Comm. Codici Iuris Canonici auth. Interpr., Responsio ad propositum dubium, diei 1

 iunii 1988: AAS 80 (1988) p.1373; Congr.Pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de mysterio, Practicae

 Dispositiones, art.8 § 2: AAS 89 (1997) p. 871

[260] Cf. Codex Iuris Canonici, can.767 § 1

[261] Cf. ibidem, can.766

[262] Congr.Pro Clericis et aliae, Instr. Ecclesiae de mysterio, Practicae Dispositiones, art.2 §§ 3-4: AAS 89 (1997) p.

 865

[263] Cf.Ioannes Paulus Pp.II. Ep. Ap., Dies Domini, praesertim nn.31-51: AAS 90 (1998) pp.713-766,  hic

  pp.731-746; Ioannes Paulus Pp.II, Ep. Ap., Novo Millenio ineunte, diei 6 ianuarii 2001, nn.35-36: AAS

  93 (2001) pp.290-292; Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.41: AAS 95 (2003)

  pp.460-461

[264] Conc. Oecum. Vat.II, Decr.de presbyterorum ministerio et vita, Presbyterorum ordinis, n.6; cf. Ioannes

 Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, nn.22,33: AAS 95 (2003) pp.448, 455-456

[265] Cf. S. Congr. Rituum, Instr., Eucharisticum mysterium, n.26: AAS 59 (1967) p.555-556; Cf. Congr. pro

 Cultu Divino, Directorium de celebrationibus dominicalibus absente presbytero, Christi Ecclesia, diei 2

  iunii 1988, nn.5 et 25: Notitiae 24 (1988) pp.366-378, hic pp.367, 372

[266] Cf. Congr. pro Cultu Divino, Directorium de celebrationibus dominicalibus absente presbytero, Christi

 Ecclesia, n.18: Notitiae 24 (1988) p.370

[267] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Ep., Dominicae Cenae, n.2: AAS 72 (1980) p.116

[268] Cf.Ioannes Paulus Pp.II, Ep. Ap., Dies Domini, n.49: AAS 90 (1998) p.744; Litt. Enc., Ecclesia de

  Eucharistia, n.41: AAS 95 (2003) pp.460-461; Codex Iuris Canonici, cann.1246-1247

[269] Codex Iuris Canonici, can.1248 § 2; Congr. pro Cultu Divino, Directorium de celebrationibus

 dominicalibus absente presbytero, Christi Ecclesia, nn.1-2: Notitiae 24 (1988) p.366

[270] Ioannes Paulus Pp.II Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.33: AAS 95 (2003) pp.455-456

[271] Cf. Congr. pro Cultu Divino, Directorium de celebrationibus dominicalibus absente presbytero, Christi

 Ecclesia, n.22: Notitiae 24 (1988) p.371

[272] Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.30: AAS 95 (2003) pp.453-454;cf. etiam

 Pont.Cons. ad Christianorum Unitatem Fov., Directoire pour l’application des principes et des normes

 sur l’oecuménisme, La recerche de l’unité, diei 25 martii 1993, n.115: AAS 85 (1993) pp.1039-1119 , hic

 p.1085

[273] Cf. Pont.Cons. ad Christianorum unitatem fov., Directoire pour l’application des principes et des normes

 sur l’oecuménisme, La recerche de l’unité, n.115: AAS 85 (1993) p.1085

[274] Codex Iuris Canonici, can.292; cf. Pont. Cons. de Legum Textibus Interpr., Declaratio de recta

 interpretatione can.1335, secundae partis, C.I.C., diei 15 maii 1997, n.3: AAS 90 (1998) p.64

[275] Cf. Codex Iuris Canonici, cann.976; 986 § 2

[276] Cf. Pont. Cons. de Legum Textibus Interpr., Declaratio de recta interpretatione can.1335, secundae

 partis, C.I.C., diei 15 maii 1997, nn.1-2: AAS 90 (1998) pp. 63-64

[277] Quod attinet ad sacerdotes qui a caelibatu dispensationem obtinuerent, cf. S.Congr. pro Doctrina Fidei,

 Normae de dispensatione a sacerdotali caelibatu ad instantiam partis Normae substantiales, diei 14

 octobris 1980, art.5; cf.etiam Congr. pro Clericis et aliae, Instr., Ecclesiae de mysterio, Practicae

 Dispositiones, art.3 § 5: AAS 89 (1997) p.865

[278] S.Thomas Aquinas, Summa Theol., II,2, q.93, a. 1

[279] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Ap., Vicesimus quintus annus, n.15: AAS 81 (1989) p.911; cf.etiam

 Conc.Oecum. Vat.II, Const. de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn.15-19

[280] Cf. Ioannes Paulus Pp.II, Litt.Ap., motu proprio datae, Sacramentorum sanctitatis tutela: AAS 93

 (2001) pp.737-739; Congr. Pro Doctrina Fidei, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae Episcopos aliosque

 Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem Congregationi pro Doctrina

 Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p.786

[281] Cf. Codex Iuris Canonici, can.1367; Pont. Cons. de legum textibus Interpr., Responsio ad propositum

 dubium, diei 3 iulii 1999: AAS 91 (1999) p.918; Congr. Pro Doctrina Fidei, Ep. ad totius Catholicae

 Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem

 Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p.786

[282] Cf. Codex Iuris Canonici, can. 1378 § 2 n.1 et 1379; Congr. Pro Doctrina Fidei, Ep. ad totius Catholicae

 Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem

 Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p.786

[283] Cf. Codex Iuris Canonici, can. 908 et 1365; Congr. Pro Doctrina Fidei, Ep. ad totius Catholicae

 Ecclesiae Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem

 Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p.786

[284] Cf. Codex Iuris Canonici, can. 927; Congr. Pro Doctrina Fidei, Ep. ad totius Catholicae Ecclesiae

 Episcopos aliosque Ordinarios et Hierarchas quorum interest: de delictis gravioribus eidem

 Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis: AAS 93 (2001) p.786

 

[285] Codex Iuris Canonici, can.387

[286] Ibidem, can. 838 § 4

[287] Ibidem, can. 392

[288] Ioannes Paulus Pp.II, Const. Ap., Pastor bonus, art.52: AAS 80 (1988) p.874

[289] Cf. ibidem, n.63: AAS 80 (1988) p.876

[290] Codex Iuris Canonici, can.1417 § 1

[291] Ioannes Paulus Pp.II, Litt. Enc., Ecclesia de Eucharistia, n.24: AAS 95 (2003) p.449

[292] Ibidem, nn.53-58: AAS 95 (2003) pp.469-472

[293] Cf. Conc. Oecum. Vat.II, Const.de s.Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n.14; cf.etiam nn.11, 41 et 48

[294] Cf. S.Thomas Aquinas, Summa Theol., III, q.64,a.9 ad primum

[295] Cf.Missale Romanum, Institutio Generalis, n.24