Qabel il-quddiesa f’Caserta l-Papa ltaqa’ mas-saċerdoti tad-djoċesi fiċ-Ċirkolu Uffiċjali tal-Areonawtika Militari fil-palazz irjali ta’ din il-belt fir-reġjun tal-Campania. Kien djalogu intens fi klima ta’ familjarità kbira. Dan hu t-test kollutal-konverżazzjoni kollha:
(Mons. D’Alise, Isqof ta’ Caserta)
Santità, ma lestejt xejn bil-miktub għax fhimt mill-ewwel li int trid laqa’ intima u profonda mas-saċerdoti. Għalhekk jien ngħidlek: “Merħba”. Din hi l-Knisja tagħna, is-saċerdoti. Wara mmorru naraw il-bqija tal-Knisja aħna u niċċelbraw l-Ewkaristija. Għalija dan hu mument importanti għax ilni hawn xahrejn u li nibda’ dan l-episkopat bil-preżenza u l-barka tiegħek, għalija hija grazzja fi grazzja. U issa nistennew il-kelma tiegħek għax nafu li int tixtieq djalogu u s-saċerdoti ħejjew ukoll xi mistoqsijiet għalik.
Il-Papa
Ippreparajt diskors, imma se ntih lill-Isqof. Nirringrazzjakom ħafna tal-laqgħa. Grazzi. Inħossni kuntent u xi ftit mortifikat minħabba l-problemi li ħloqtilkom nhar il-festa tal-patruna tagħkom. Imma ma kontx naf, u meta ċempilt lill-Isqof biex ngħidlu li ridt niġi hawn fuq żjara privata lill-ħabib, il-Pastor Traettino, dan qalli: “Ah! Propju nhar il-festa patrunali!” U mill-ewwel għadda minn moħħi li l-jum ta’ wara l-ġurnali kienu se jiktbu li fil-festa tal-patruna ta’ Caserta l-Papa mar għand il-Protestanti. Titlu sabiħ, eh?” B’hekk irranġajna s-sitwazzjoni, bi ftit għaġla, imma l-Isqof għeni ħafna u wkoll il-personnel tas-Segreterija tal-Istat. Meta ċempilt lis-sostitut, għidtlu: “Jekk jogħġbok neħħili l-ħabel minn madwar għonqi. U għamel kollox sew. Grazzi għall-mistoqsijiet li se tagħmluli u jien se nara nistax ngħaqqad tnejn jew tlieta f’daqqa, inkella nweġibhom waħda waħda.
Mistoqsija
Santità, grazzi. Jien il-Vigarju Ġenerali ta’ Caserta, don Pasquanello. Grazzi kbira ħafna għaż-żjara tiegħek f’Caserta. Nixtieq nagħmillek din il-mistoqsija: il-ġid li qed tagħmel lill-Knisja bl-omeliji ta’ kuljum, id-dokumenti uffiċjali, speċjalment l-“Evangelii Gaudium”, kollha juru t-triq lejn il-konverżjoni spiritwali, intima, personali. Skont il-fehma fqira tiegħi, hija riforma impenjattiva fl-isfera tat-teoloġija, tal-eżeġeżi Biblika u tal-filosofija. Flimkien ma’ din il-konverżjoni personali, li hi essenzjali għas-salvazzjoni eterna, jien nara li hemm ħtieġa ta’ xi intervent min-naħa tiegħek, li jista’ jinvolvi aktar lill-poplu t’Alla, propju għax hu poplu. Nispjega ruħi. Minn 900 sena ‘l hawn, id-djoċesi tagħna għandha konfini li ma jagħmlux sens. Uħud mit-territorji komunali huma maqsumin min-nofs mad-djoċesi ta’ Capua u dik ta’ Acerra. Addirittura, l-istazzjon ta’ Caserta, li mhux aktar minn kilometru bogħod mill-muniċipju, jifforma parti minn Capua. Għal din ir-raġuni, Missier Beatissimu, nitlob l-intervent tiegħek biex tissolva din is-sitwazzjoni biex il-komunitajiet tagħna ma jkollhomx għalfejn ikomplu bl-iskumdità ta’ traġitti inutli u biex l-unità pastorali tal-fidili tagħna ma tibqax mortifikata kif inhi bħalissa. Huwa ċar, Santità, li fin-numru 10 tal-“Evangelii Gaudium” int tgħid li dawn huma hwejjeġ tal-Epsikopat: imma jiena niftakar, meta kont saċerdot żgħażugħ 47 sena ilu, konna morna ma’ Monsinjur Roberti (li kien ġej mis-Segreterija tal-Istat) u aħna ppreżentajna l-problemi tagħna hemmhekk. Wara li spjegawlna s-sitwazzjoni, it-tweġiba kienet: ftehemu mal-isqfijiet u aħna niffirmaw. Din hi ħaġa sabiħa ħafna. Imma meta se jifthemu bejniethom l-Isqfijiet?
Tweġiba tal-Papa
Xi storiċi tal-Knisja jgħidu li fl-ewwel Konċilji, l-Isqfijiet kienu jiġu anki fl-idejn, imma wara kienu jifthemu. Dan hu sinjal ikraħ. Hu ikraħ li l-Isqfijiet iseksku fuq xulxin jew jiffurmaw “network”. Mhux qed nifhem “network” tal-ħsieb jew “network” ta’ ispiritwalità, għax din hi ħaġa tajba. Qed nifhem “network” fis-sens negattiv tal-kelma. Dan hu ikraħ għax propju jkisser l-unità tal-Knisja. Din mhix ħaġa ta’ Alla. U aħna l-Isqfijiet għandna nagħtu eżempju tal-għaqda li Ġesù kien talab għall-Knisja mingħand il-Missier. Imma ma nistgħux noqogħdu ngħidu dwar xuxlin: “Dak jagħmel din hawn u l-ieħor jagħmel dik hemm”. Agħmel kuraġġ u lil dak li jkun għidhielu f’wiċċu! L-antenati tagħna fl-ewwel Konċilji, kienu jagħtu bil-ponn u jien nippreferi li l-ewwel jagħjtu xi tnejn ma’ xulxin imbagħad jintgħannqu u mhux li joqgħodu jisparlaw minn wara dahar xulxin. Dan bħala prinċipju ġenerali, jew aħjar: għall-għaqda tal-knisja hemm bżonn l-għaqda bejn l-Isqfijiet. Int urejt it-triq li l-Mulej irid għall-Knisja tiegħu. U din l-għaqda bejn l-Isqfijiet hi dik li tiffavorixxi l-ftehim fuq dik u fuq l-oħra. F’ċertu pajjiż, mhux fl-Itallja, pajjiż ieħor, hemm djoċesi li ġew riveduti l-konfini tagħha, imma minħabba l-post fejn jinsab it-teżor tal-Katidral ilhom jillitikaw fil-qorti 40 sena. Għall-flus: dan ma jinftiehemx! Hawn hu fejn ix-xitan jagħmel festa! Hu jmur minn fuq. Hu sabiħ dak li qed tgħid li l-Isqfijiet għandhom jiftehmu dejjem: imma jiftehmu fl-għaqda, mhux fl-uniformità. Kull wieħed għandu l-kariżma tiegħu, għandu l-mod kif jaħseb, kif jara l-affarijiet: din il-varjetà xi kultant hi frott tal-iżbalji, imma ħafna drabi hi frott tal-istess Spirtu. L-Ispritu s-Santu ried li fil-Knisja jkun hemm din il-varjetà tal-kariżmi. L-Ispirtu s-Santu stess li joħloq id-diversità,imbagħad, irnexxilu jnissel l-għaqda, unità fid-diversità ta’ kull wieħed, mingħajr ma dak li jkun jitlef il-personalità tiegħu. U jien nawgura li dak li għidt int ikompli miexi. Imbagħad, ilkoll aħna tajbin, għax ilkoll għandna l-ilma tal-Magħmudija, għandna fina l-Ispirtu s-Santu li jgħinna nimxu ‘l quddiem.
Mistoqsija.
Jien Padre Angelo, kappillan ta’ San Pietru Appostlu u San Pietru fil-Kattedra. Il-mistoqsija tiegħi hi din: Santità, fl-Eżortazzjoni Appostolika “Evangelii Gaudium” inti għamilt stedina u inkoraġġejt it-tisħiħ tal-pjetà popolari, bħala teżor prezzjuż tal-Knisja Kattolika. Fl-istess waqt, però, urejt ir-riskju – sfortunatament dejjem reali – tat-tixrid ta’ Kristjaneżmu indvidwali u sentimentali, li jkun aktar moħħu fil-forom tradizzjonali u r-rivelazzjoni, imma nieqes mill-aspetti fundamentali tal-fidi u mingħajr impatt fuq il-ħajja soċjali. X’tista’ tissuġġerilna biex inwettqu pastorali, li mingħajr ma timmortifika l-pjetà popolari, tkun tista’ tħeġġeġ mill-ġdid il-primat tal-Evanġelju? Grazzi, Santità.
Il-Papa
Illum nisimgħu li daż-żmien ir-reliġjożità naqset, imma jien ma tantx nemmen dan. Għax hawn dawn il-kurrenti, dawn l-iskejjel ta’ reliġjożità intimista, bħal, ngħidu aħna, l-anjostiċi, li jagħmlu pastorali bħalma kien it-talb ta’ qabel il-Kristjaneżimu, talb pre-Bibliku, talb njostiku u l-injostiċiżmu daħal fil-Knisja permezz ta’ dawn il-gruppi ta’ pjetà intimista: dan jien insejjaħlu “intimiżmu”. L-“intimiżmu” ma jagħmilx tajjeb għax għalija qiesu qed jgħid: jien kwiet u mimli b’Alla. Ftit jew wisq qisu – mhux l-istess – imma xi ftit qiegħed fl-istess triq tan-“New Age”. Hemm ir-reliġjożità, iva, imma reliġjożita pagana, jew addirittura eretika: m’għandniex nibżgħu ngħiduha dil-kelma, għax l-injostiċiżmu hu ereżija, kien l-ewwel ereżija tal-Knisja. Meta nitkellem dwar ir-reliġjożità, qed nitkellem dwar dan it-teżor tal-pjetà, li fih tant valuri, li l-kbir Pawlu VI kien iddeskriva fl-“Evangelii Nuntiandi”. Aħsbu f’ħaġa: Id-Dokumnet ta’ Aparecida, li kien id-dokument tal-V Konferenza Episkopali Latinoamerikana: biex jagħmel sintesi, fi tmiem l-istess dokument, fil-paragrafu ta’ qabel tal-aħħar, għax it-tnejn l-oħra kienu ringrazzjament u talb, kellu jmur 40 sena lura u jieħu parti ill-“Evangelii Nuntiandi”, li hu d-dokument post-konċiljari li għad m’għaddiex żmienu. Hu ta’ attwalità enormi. F’dak id-dokument, Pawlu VI jiddeskrivi l-pjetà popolari u jafferma li anki din, min xi daqqiet trid tkun evanġeliżżata wkoll. Iva, għaliex bħal f’kull pjetà oħra hemm ir-riskju li tmur lejn naħa jew oħra u ma jkollhiex espressjoni qawwija ta’ fidi. Imma l-pjetà li għandhom in-nies, il-pjetà li tidħol fil-qalb bil-Magħmudija, hija forza enormi, sal-punt li l-poplu t’Alla li għandu din il-pjetà, kollox ma kollox, ma jistax jiżbalja, huwa infallibbli in credendo: hekk tgħid il-“Lumen Gentium” fin-numru 12. Il-pjetà popolari titwieled minn dak is-“sensus fidei” li jitkellem dwaru dan id-dokument konċiljari u jiggwida fid-devozzjoni lejn il-qaddisin, lejn il-Madonna, anki b’espressjonijiet folkloristiċi fis-sens tajjeb tal-kelma. Għaldaqstant, il-pjetà popolari hija fundamentalment inkulturata, ma tistax tkun pjetà popolari tal-laboratorju, asettika, imma tinbet dejjem milll-ħajja tagħna. Jistgħu jsiru żbalji żgħar – għalhekk il-viġilanza hi meħtieġa – madnakollu, il-pjetà popolari hi strument ta’ evanġeliżżazzjoni. Naħsbu ftit fiż-żgħażagħ tallum. Iż-żgħażagħ, almenu mill-esperjenza li kelli fid-djoċesi l-oħra, iż-żgħażagħ, il-movimenti taż-żgħażagħ fi Buenos Aires ma kienux jiffunzjonaw. Għaliex? Kienu jgħidulhom: ejjew nagħmlu laqgħa biex nitkellmu…. U fl-aħħar iż-żgħażagħ kienu jiddejqu. Imma meta l-kappillani sabu l-mod kif liż-żgħażagħ jimpenjawhom f’missjonijiet żgħar, tul il-vaganzi, il-katekeżi lill-popli li jeħtieġuha fil-postijiet iż-żgħar fejn m’għandhomx saċerdot, huma kienu jilqgħu l-impenn. Iż-żgħażagħ iridu verament dan il-protagoniżmu missjunarju u minn dan jitgħallmu jgħixu għamla ta’ pjetà li nistgħu ukoll insejħulha “popolari”. L-appostolat taż-żgħażagħ għandu laqta ta’ pjetà popolari. Il-pjetà popolari hija attiva, għandha sens ta’ fidi profond – jgħid Pawlu VI – li s-sempliċi u l-umli biss jista’ jkollhom. Din hi ħaġa kbira! Per eżempju, fis-santwarji naraw il-mirakli! Kull 27 ta’ Lulju kont immur fis-Santwarju ta’ San Pantaljun, fi Buenos Aires, u filgħodu noqgħod inqarar. Jien kont immur lura mġedded minn dik l-esperjenza, kont immur lura mistħi bil-qdusija li kont insib f’dawk in-nies sempliċi, midinbin imma qaddisin, għax l-ewwel kienu jgħidulek dnubiethom u mbagħad jirrakkuntawlek kif jgħixu, x’kienet il-problema tat-tifel jew tat-tifla jew ta’ dak jew tal-ieħor. U kif kienu jmorru jżuru lill-morda. Kien joħroġ minnhom sens evanġeliku. Fis-santwarji nsibu minn dawn l-affarijiet. Il-konfessinarji tas-santwarji huma post ta’ tiġdid għalina saċerdoti u isqfijiet; huma kors ta’ aġġornament spiritwali minħabba l-kuntatt mal-pjetà popolari. U meta l-fidili jiġu jqerru, jirrakkuntawlek il-miżerji tagħhom. Imma wara dawk il-miżerji inti tara l-grazzja t’Alla li tmexxihom lejn dan il-mument. Dan il-kuntatt mal-poplu t’Alla li jitlob, li hu pellegrin, li jimmanifesta l-fidi tiegħu f’din il-forma ta’ pjetà, jgħinna ħafna fil-ħajja saċerdotali tagħna.
Mistoqsija:
Ippermettili nindirizzak Padre Francesco, ukoll għax meta l-paternità tkun awtetnika, timplika inevitabbilment il-qdusija. Bħala alljiev tal-patrjiet Ġiżwiti li lilhom naf il-formazzjoni kulturali u saċerdotali tiegħi, l-ewwel se nsemmi impressjoni tiegħi u mbagħad nagħmel mistoqsija lilek b’mod partikolari. L-identikit tal-patri fit-tielet millennju: ekwilibriju uman u spiritwali; kuxjenza missjunarja; ftuħ għad-djalogu ma’ kull dîn kemm reliġjuż u kemm le. Għaliex dan? Ċertament inti għamilt rivoluzzjoni kopernikjana fil-lingwaġġ, fl-istil ta’ ħajja, fil-komportament u fix-xhieda dwar it-temi l-aktar importanti fuq livell mondjali, anki fid-dinja tal-ateji u ta’ min hu mbiegħed mill-Knisja Kristjana/Kattolika. Il-mistoqsija li rrid nagħmillek: kif inhu possibbli f’din is-soċjetà, fi Knisja li tittama li tikber u tiżviluppa, f’din is-soċjetà f’evoluzzjoni dinamika u konflittwali u tant spiss imbegħeda mill-valuri tal-Evanġelju ta’ Kristu, aħna spiss Knisja li taqta’ lura? Ir-rivoluzzjoni lingwistika, semantika, kulturali, ta’ xhieda evanġelika tiegħek, ċertament qed tqajjem fil-kuxjenzi kriżi eżistenzjali fina s-saċerdoti. X’toroq fantasjużi u kreattivi tissuġġerilna biex nissuperaw, jew tal-anqas intaffu din il-kriżi li qed inħossu? Grazzi.
Il-Papa
Hekk hu. Kif inhu possibbli nimxu ‘l quddiem fi Knisja li qed tikber u tiżviluppa? Int semmejt xi punti: ekwilibriju, ftuħ, djalogu…. Imma kif inhu possibbli li nimxu? Int għidt kelma li togħġobni ħafna: hija kelma divina, anki jekk hi umana, għaliex hija rigal mingħand Alla: kreattività. Huwa l-kmandament li Alla ta lil Adam: “Mur u kabbar l-art. Kun kreattiv”. Dan hu wkoll il-kmandament li Ġesù ta lil tiegħu, permezz tal-Ispirtu s-Santu, per eżempju l-kreattività tal-ewwel Knisja fir-relazzjoni mal-Ebraiżmu. Pawlu kien kreattiv; Pietru, dakinhar li mar għand Kornelju, kellu biża’ kbir fuqu, għax kien qed jagħmel xi ħaġa ġdida. Ħaġa kreattiva. Imma hu mar hemmhekk. Kreattività hija l-kelma. U kif nistgħu nsibu din il-kreattività?
Qabel xejn – u din hi l-kundizzjoni jekk irridu nkunu kreattivi fl-Ispirtu, jiġifieri fl-Ispirtu tal-Mulej Ġesù – mhemmx triq oħra ħlief it-talb. Isqof li ma jitlobx, saċerdot li ma jitlobx, għalaq il-bieb, għalaq it-triq tal-kreattività. Hu propju fit-talb, meta l-Ispirtu jġiegħlek tħoss xi ħaġa, u jasal ix-xitan u jġiegħlek tħoss oħra; imma l-kundizzjoni biex nimxu ‘l quddiem hija t-talb. Anki jekk it-talb xi kultant inħossu li hu tedjuż. It-talb hu importanti ħafna. Mhux biss it-talb tal-uffiċċju Divin, imma l-liturġija tal-quddiesa, kalma u magħmula tajjeb bid-devozzjoni, it-talb personali lill-Mulej. Jekk aħna ma nitolbux, forsi nkunu imprendituri pastorali u spiritwali tajbin, imma l-Knisja mingħajr it-talb issir organiżżazzjoni mhux governattiva, ma jkollhiex dik id-dilka tal-Ispirtu s-Santu. It-talb huwa l-ewwel pass, għax ifisser li ninfetħu għall-Mulej biex inkunu nistgħu ninfetħu għall-oħrajn. U l-Mulej jgħidilna: “Ejja hawn, mur hemm, għamel dan”…. Iqanqal fik dik il-kreattvità li lill-qaddisin switilhom ħafna. Aħsbu fil-Beatu Antonio Rosmini, dak li kiteb il-ktieb: Il-Ħames Pjagi tal-Knisja. Kien kritiku kreattiv għax kien jitlob. Kiteb dak li nebbħu l-Ispirtu u għal dan daħal fil-ħabs spiritwali, jiġifieri f’daru: ma setgħax jitkellem, ma setgħax jgħallem, ma setgħax jikteb, il-kotba tiegħu kienu fl-“indiċi”. Illum hu beatu! Ħafna drabi l-kreattività twasslek għas-salib. Imma meta din tiġi mit-talb, tnissel il-frott. Mhux il-kreattività tal-“le, grazzi” u rivoluzzjonarja, għax illum il-moda hi li tkun rivoluzzjonarju; le, din mhix tal-Ispirtu. Imma meta l-kreattività tiġi mill-Ispirtu, tiġi mit-talb, tista’ toħloqlok il-problemi. Il-kreattività mnissla mit-talb għandha dimensjoni antropoloġika ta’ traxxendenza għax bis-saħħa tat-talb inti tinfetaħ għat-traxxendenza, għal Alla. Imma hemm it-traxxendenza l-oħra: il-ftuħ lejn l-oħrajn, lejn il-proxxmu. Ma nistgħux inkunu Knisja magħluqa fiha nnifisha li toqgħod tħares lejn iż-żokra, Knisja awtoreferenzjali, li tħares lejha nfisha, mingħajr il-ħila li tittraxxendi. It-traxxendenza doppja hi importanti: lejn Alla u lejn il-proxxmu. Li noħorġu minna nfusna mhix avventura, hija mixja, hija l-mixja li Alla wera lill-bnedmin sa mill-ewwel mumenti meta qal lill-Abram: “itlaq minn artek”. Noħorġu minna nfusna. U meta jien noħroġ minni nnnifsi, niltaqa’ ma’ Alla u niltaqa’ mal-oħrajn. Kif niltaqa’ magħhom lill-oħrajn? Mill-qrib jew mill-bogħod? Jeħtieġ niltaqa’ magħhom mill-qrib, il-qrubija. Kreattività. Traxxendenza u qrubija. Il-qrubija hi l-kelma li hi l-qofol ta’ kollox: li tkun qrib. Li ma tibża’ minn xejn. Li tkun qrib. Il-bniedem t’Alla ma jibżgħax. Pawlu stess, meta ra tant idoli f’Ateni, ma beżgħax, qal il dawk in-nies: “Intom reliġjużi,…. tant idoli…. Imma jien se nkellimkom dwar xi ħadd ieħor”. Ma beżgħax u resaq lejhom u kkowtlahom anki lill-poeti tagħhom: “Kif jgħidu l-poeti tagħkom…..” . Iva, din hija l-qrubija lejn kultura, lejn il-persuni, lejn il-mod kif jaħsbuha, lejn it-tbatijiet tagħhom, lejn dak li jweġġagħhom. Tant drabi din il-qrubija hija propju penitenza, għax ikollna nisimgħu affarijiet li jdejqu, li joffendu. Sentejn ilu, saċerdot li mar missjunarju fl-Arġentina – kien fid-djoċesi ta’ Buenos Aires u mar fi djoċesi tan-nofsinhar, f’żona fejn kienu ilhom snin ma jaraw saċerdot u fejn kienu waslu l-Evanġeliċi – irrakkuntali li kien mar għand waħda mara li kienet l-imgħallma tal-poplu u wara l-kap tal-iskola tal-post. Din il-mara qaltlu biex joqgħod bilqegħda u bdiet tinsolentah, mhux bil-kliem ħażin imma bil-qawwa: Intom abbandunajtuna, ħallejtuna waħedna, u jien, li għandi bżonn il-Kelma t’Alla kelli mmur fil-kult Protestant u sirt Protestanta. Dan is-saċerdot żgħażugħ, li hu manswet, hu bniedem li jitlob, meta l-mara spiċċat tgħid tagħha, qalilha: Sinjura, kelma waħda: aħfrilna. Aħfrilna, aħfrilna. Aħna abbandunaja l-merħla. U leħen dik il-mara nbidel. Madankollu baqgħet Protestanta u l-qassis ma bediex jitkellem dwar liema kienet ir-reliġjon vera; f’dak il-waqt ma setgħax jagħmel hekk. Fl-aħħar il-mara bdiet titbissem u qaltlu: “Padre, trid ftit kafè?” “ Iva, ejja nieħdu ftit kafè”. U meta s-saċerdot wasal biex jitlaq qaltlu: “Ieqaf, padre, ejja”. U ħaditu fil-kamra tas-sodda, fetħet l-armarju u fih kien hemm ix-xbieha tal-Madonna: “għandek tkun taf li jien qatt ma abbandunajtha. Ħbejtha minħabba l-Pastor imma hawn qiegħdha, f’dari”. Hija storja li tgħallem li l-qrubija, il-manswetudni wasslu lil din il-mara terġa tirrikonċilja mal-Knisja, għax kienet qed tħossha abbandunata mill-Knisja. Imbagħad jien għamilt mistoqsija li qatt m’għandha ssir: “u kif spiċċat? Kif spiċċat l-istorja?” Imma l-qassis ikkoreġieni: “ah, le! Jien ma tlabtha xejn. Hi għadha qed tiffrekwenta l-kult Protestant, imma tidher li hi mara li titlob: jagħmel il-Mulej Ġesù”. U ma għamel xejn aktar, ma stedinhiex biex terġa’ lura lejn il-Knisja Kattolika. Hija dik il-qrubija prudenti li taf sa fejn għandha tasal. Imma l-qrubija tfisser ukoll djalogu; hemm bżonn naqraw id-duttrina tad-djalogu fl-Ecclesiam Suam, imma biex niddjalogaw huma meħtieġa żewġ affarijiet: l-identità propja bħala punt tat-tluq u l-empatija mal-oħrajn. Jekk jien mhinix ċert mill-identità tiegħi u mmur niddjaloga, nispiċċa ninnegozja l-fidi tiegħi. Ma nistgħax niddjaloga jekk ma nibdiex mill-identità tiegħi, u l-empatija, li jfisser li ma nikkundannax minn qabel. Kull raġel, kull mara, għandhom xi ħaġa minn tagħhom x’jirregalawlna: kull raġel, kull mara għandhom l-istorja tagħhom, is-sitwazzjoni personali u aħna għandna nisimgħuha. Imbagħad il-prudenza tal-Ispirtu s-Santu tgħidilna kif għandna nwieġbu. Nibdew mill-identità personali biex niddjalogaw, imma d-djalogu ma jfissirx li nagħmlu l-apoloġetika, anki jekk din tkun meħtieġa xi minn daqqiet, u dan hu importanti ħafna!
M’għandniex nibżgħu niddjalogaw ma’ ħadd. B’nofs ċajta kien jintqal dwar qaddis – ma niftakarx eżatt imma naħseb li kien San Filippu Neri – li kellu ħila jiddjaloga anki max-xitan. Għaliex? Għax kellu l–libertà li jisma’ lil kulħadd, imma jibda mill-identità personali. Kien ċert minnu nnifsu, imma ċ-ċertezza tal-identità personali ma tfissirx li nipprattikaw il-prożelitizmu. Il-prożelitiżmu huwa nassa li xi ftit jikkundannah anki Ġesù meta jkellem lill-Fariżej u lis-Saduċej: “Intom li dduru d-dinja biex tagħmlu l-prożeliti….. “. Imma hija nassa. U l-Papa Benedittu għandu espressjoni sabiħa ħafna, kien għamilha f’Aparecida imma jidhirli li kien irrepetiha x’imkien ieħor: “Il-Knisja ma tikbirx bil-prożelitiżmu, imma bl-attrazzjoni”. U xinhi l-attrazzjoni? Hija din l-empatija umana li mbagħad tkun immexxija mill-Ispirtu s-Santu. Għalhekk kif se jkun il-profil tas-saċerdot f’dan is-seklu tant sekulariżżat? Bniedem ta’ kreattività, li jimxi fuq il-kmandament t’Alla – “oħloq l-affarijiet” ; bniedem ta’ traxxendenza li jkun ma’ Alla bit-talb, li jkun mal-oħrajn, dejjem; bniedem ta’ qrubija li jersaq qrib in-nies. Mhux saċerdotali li tbiegħed in-nies u kultant in-nies xebgħet minn dan l-atteġġjament, imma xorta waħda tiġi għandna. Imma min jilqa’ lin-nies u jkun qribhom, jiddjaloga magħhom, jagħmel dan għax iħossu ċert mill-identità personali, li timbuttah biex ikollu qalb miftuħa għall-empatija. Dan hu dak li deherli li kelli ngħidlek għall-mistoqsija tiegħek.
Mistoqsija
Għażiż Missier, id-domanda tiegħi hi dwar il-post fejn ngħixu: id-djoċesi, bl-isqfijiet tagħna, ir-relazzjoni ma’ ħutna. U nistaqsik: dan il-mument storiku li qed ngħixu qed jistenna xi ħaġa mingħandna l-presbiteri, cioè xhieda ċara, miftuħa, ferrieħa – kif qed tistedinna nagħmlu int – propju għan-novità tal-Ispirtu s-Santu. Nistaqsik: x’jista’ jkun, skont int, l-ispeċifiku, il-pedament tal-ispiritwalità tas-saċerdot djoċesan? Jidhirli li qrajt x’imkien li inti tgħid: Is-saċerdot hu kontemplattiv. Imma qabel ma kienx hekk. Ekku, għalhekk, tista’ ttina ikona biex inżommuha quddiem għajnejna għat-twelid ġdid, għat-tkabbir tal-komunjoni tad-djoċesi tagħna? U, fuq kollox, jien jinteressani kif nistgħu nkunu fidili aktar lejn il-bniedem aktar milli lejn Alla.
Il-Papa
Hekk hu, inti għidt “in-novità tal-Ispirtu s-Santu. Minnu. Imma Alla huwa Alla tas-sorpriżi, jissorprendina dejjem, dejjem, dejjem. Naqraw l-Evanġelju u nsibu sorpriża wara oħra. Ġesù jissorprendina għax jasal qabilna: Hu jistenniena minn qabel, iħobbna minn qabel, meta nkunu nfittxuh, Hu jkun diġà qed ifittex lilna. Kif jgħid il-Profeta Iżaija jew Ġeremija, ma niftakarx tajjeb: “Alla hu bħaż-żahar tal-lewża, hu l-ewwel ma jwarrad fir-rebbiegħa”. Hu tal-ewwel, dejjem l-ewwel, dejjem jistenniena. U din hi s-sorpriża. Ħafna drabi aħna nfittxu ‘l Alla ‘l hawn u ‘l hinn u Hu jkun qed jistenniena hemm. U mbagħad ngħaddu għall-ispiritwalità tal-kleru djoċesan. Qassis kontemplattiv, imma mhux bħal wieħed li qiegħed fil-monasteru, mhux qed nifhem dak it-tip ta’ kontemplazzjoni. Is-saċerdot irid ikollu l-kontemplattività, il-ħila li jikkontempla lil Alla u lil-bniedem. Huwa bniedem li jħares, li jimla’ għajnejh u qalbu b’din il-kontemplazzjoni: bl-Evanġelju, quddiem Alla u bil-problemi tal-bniedem quddiem il-bnedmin. F’das-sens irid ikun kontemplattiv. M’għandux ikun hemm konfużjoni: il-monaku huwa ħaġ’oħra. Imma fejn hu ċ-ċentru tal-ispiritwalità tal-qassis djoċesan? Jien ngħid li jinsab fil-kunċett ta’ djoċesi (djoċesanità). Hu l-ħila li jkollu, li jinfetaħ għal dan il-kunċett. Per eżempju, l-ispiritwalità ta’ patri hija l-ħila li jinfetaħ għal Alla u għall-oħrajn fi ħdan il-komunità: l-iżgħar jew l-akbar waħda tal-kongregazzjoni. Iżda l-ispiritwalità tal-qassis djoċesan hi li jinfetaħ għall-kunċett ta’ djoċesi. U intom il-patrijiet li taħdmu fil-parroċċa tridu tagħmlu ż-żewġ affarijiet. Hu għalhekk li d-dikasteru tal-isqfijiet u d-dikasteru tal-ħajja konsagrata qed jaħdmu fuq verżjoni ġdida tal-Mutuae Relationes,(Relazzjonijiet Reċiproċi) għax ir-reliġjuż għandu ż-żewġ appartenenzi. Imma nerġgħu lura għall-kunċett tad-djoċesi: xi jfisser? Ifisser li jkollok relazzjoni mal-Isqof u relazzjoni mas-saċerdoti l-oħra. Ir-relazzjoni mal-Isqof hija importanti, hija neċessarja. Is-saċerdot djoċesan ma jistax ikun maqtugħ minn mal-Isqof. “Imma l-Isqof ma jġibnix, l-isqof hawn, l-isqof hemm…”. L-Isqof forsi jista’ jkun bniedem b’karattru diffiċli imma dejjem jibqa’ l-Isqof tiegħek. U int għandek issib, anki f’dak l-atteġġjament mhux pożittiv, it-triq biex iżżomm ir-relazzjoni miegħu. Madankollu, din hija l-eċċezzjoni. Jien qassis djoċesan għax għandi relazzjoni mal-Isqof, relazzjoni meċessarja. Hu ta’ tifsir kbir meta fir-rit tal-ordinazzjoni jsir il-vot tal-ubbidejnza lejn l-Isqof. “Jien imwiegħed ubbidjenza lejk u lejn is-suċċessuri tiegħek”. Il-kunċett ta’ djoċesi jfisser relazzjoni mal-Isqof li trid issir u trid tikber il-ħin kollu. Fil-biċċa l-kbira tal-każi din mhix problema katastrofika, imma realtà normali. It-tieninett, il-kunċett jitlob ukoll relazzjoni mas-saċerdoti l-oħra, mal-presbiterju kollu. Mhemmx spiritwalità fis-saċerdot djoċesan mingħajr dawn iż-żewġ relazzjonijiet: mal-Isqof u mal-presbiterju. U huma meħtieġa: “Jien, iva, immur tajjeb mal-isqof, imma għal-laqgħat tal-kleru ma mmurx għax ma jgħidux ħlief ħmerijiet”. Imma b’dan l-atteġġjament għandek xi ħaġa nieqsa: m’għandekx dik l-ispiritwalità vera tal-qassis djoċesan. Dan hu kollox: huwa sempliċi, imma fl-istess ħin mhux faċli, għax wieħed jaħsibha mod u l-ieħor mod ieħor, imma tista’ ssir diskussjoni….. u ddiskutu! U forsi xi ħadd jista’ jgħolli leħnu? Ħa jsir hekk. Kemm-il darba iben u missier jiddiskutu imma fl-aħħar mill-aħħar dejjem jibqgħu missier u iben. Madankollu, meta f’dawn iż-żewġ relazzjonijiet, kemm mal-Isqof u kemm mal-presbiterju, tidħol id-diplomazija hemmhekk ma jkunx hemm l-Ispirtu tal-Mulej, għax jonqos l-ispirtu tal-libertà.
Wieħed irid ikollu l-kuraġġ li jgħid: “jiena hekk naħsibha, naħsibha differenti”. U jkollu wkoll l-umiltà li jaċċetta korrezzjoni. Importanti ħafna. U min hu l-akbar għadu ta’ dawn iż-żewġ relazzjonijiet? Is-seksik. Ħafna drabi naħseb – għax anki jien ikolli din it-tentazzjoni li nseksek, dan qiegħed fina, ix-xitan jaf li dik iż-żerriegħa tagħtih il-frott u jiżra’ tajjeb – jekk dan hux konsegwenza tal-ħajja ta’ ċelibat mgħejxa bl-isterilità u minflok bħala fekondità. Bniedem waħdu jispiċċa mqarras, mhux għammiel u jseksek fuq l-oħrajn. Din l-arja ma tagħmilx tajjeb, hi propju dak li jostakola r-relazzjoni evanġelika, spiritwali u fekonda mal-Isqof u mal-presbiterju. Is-seksik hu l-aktar għadu qawwi tal-kunċett ta’ djoċesi. Imma inti raġel u jekk għandek xi ħaġa kintra l-Isqof mur u għidhielu. “Imma mbagħad ikun hemm konsegwenzi mhux tajbin”. Ġorr is-salib, imma kun raġel! Jekk int bniedem matur u tara xi ħaġa li ma togħġbokx jew li jidhirlek li hi żbaljata f’ħuk saċerdot ieħor, mur u għidlu f’wiċċu inkella, jekk tara li dak li jkun ma jittollerax korrezzjoni, mur għid lill-Isqof jew lill-aktar ħabib intimu ta’ dak is-saċerdot biex ikun jista’ jgħinu jikkoreġi ruħu.
Imma tmurx isseksek mal-oħrajn għax dak ifisser li nkunu qed inħammġu lil xulxin. U d-demonju jifraħ ħafna b’dik “l-ikla” għax b’hekk ikun jattakka l-qalba tal-ispiritwalità tal-kleru djoċesan. Għalija s-seksik jagħmel ħafna ħsara. U din mhix xi novità post-konċiljari…. . Diġà San Pawl kellu jaffronta dis-sitwazzjoni: tiftakru s-sentenza: “jiena ta’ Pawlu… jiena ta’ Apollo…. “ Is-seksik huwa realtà li kienet diġà preżenti fil-Knisja tal-bidu, għax id-demonju ma jridx li l-Knisja tkun omm għammiela, magħquda, ferħana. Allura liema hu s-sinjal li dawn iż-żewġ relazzjonijiet, bejn il-qassis u l-Isqof u bejn il-qassis u l-qassisin l-oħra, sejrin tajjeb? Huwa l-ferħ. L-istess bħalma l-imrar hu sinjal li mhemmx vera spiritwalità djoċesana, għax ir-relazzjoni bejn l-Isqof u l-presbiteru mhix tajba, il-ferħ huwa s-sinjal li l-affarijiet qed jaħdmu tajjeb. Jista’ jkun hemm diskussjonijiet, jista’ jkun hemm ir-rabja, imma hemm il-ferħ fuq kollox u huwa importanti li dan jibqa’ dejjem preżenti fir-relazzjonijiet li huma essenzjali għall-ispiritwalità tas-saċerdot djoċesan. Irrid indur fuq sinjal ieħor, is-sinjal tal-imrar. Darba, hawn f’Ruma, saċerdot qalli: “Tant drabi nara li aħna Knisja ta’ nies irrabjati, dejjem irrabjati wieħed kontra l-ieħor; dejjem għandna xi raġuni għalfejn nirrabjaw”. Dan iġib id-dwejjaq u l-imrar: mhemmx ferħ. Meta fi djoċesi nsibu saċerdot li jgħix f’din ir-rabja u f’din it-tensjoni, naħsbu: dan għall-“breakfast” jixrob il-ħall. U waqt il-pranzu jiekol il-ħaxix immarinat fil-ħall u filgħaxija jixrob xarba lumi magħsur. B’hekk ħajtu ma taħdimx tajjeb għax hija x-xbieha ta’ Knisja tal-irrabjati. Iżda l-ferħ hu s-sinjal li l-affarijiet sejrin sew. Xi ftit wieħed jirrabja: u jagħmel tajjeb li xi darba bniedem jirrabja. Imma l-istat ta’ rabja mhux tal-Mulej u jwassal għad-djieqa u għall-firda. U fl-aħħar inti għidt “il-fedeltà lejn Alla u lejn il-bniedem,”. L-istess bħalma għidna qabel. Hija fedeltà doppja, it-traxxendenza doppja: il-fedeltà lejn Alla tfisser li aħna nfittxuh, ninfetħu għalih bit-talb, niftakru li Hu fidil, Hu ma jistax jiċħad lilu nnifsu, Hu dejjem fidil. Imbagħad ninfetħu għall-bniedem: hija dik l-empatija, dak ir-rispett, li nisimugħ u ngħidulu l-kelma t-tajba bil-paċenzja.
Irridu ninfetħu għall-imħabba lejn il-fidili li qed jistennew…. Imma nirringrazzjakom, tassew, u nitlobkom titolbu għalija, għax anki jien għandi d-diffikultajiet bħal kull Isqof u jeħtieġli kuljum nibda t-triq tal-konverżjoni. It-talb għal xulxin jagħmlilna tajjeb biex nimxu ‘l quddiem. Grazzi tal-paċenzja.
Miġjub għall-Malti mit-Taljan minn Joe Huber