|
KOMPENDJU
KATEKIŻMU
TAL-
KNISJA KATTOLIKA
MOTU PROPRIO
għall-approvazzjoni u l-publikazzjoni
tal-Kompendju
tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika
Lill-Venerabbli Ħuti Kardinali,
Patrijarki, Arċisqfijiet, Isqfijiet, Presbiteri, Djakni u Membri tal-Poplu
ta’ Alla
Madwar għoxrin sena ilu beda t-tfassil tal-Katekiżmu
tal-Knisja Kattolika, mitlub mill-Assemblea Straordinarju tas-Sinodu
tal-Isqfijiet, fl-okkażżjoni tal-għoxrin anniversarju
tal-għeluq tal-Konċilju Vatikan II.
Irrodd ħajr lill-Mulej Alla bla waqfien talli ta lill-Knisja
Katekiżmu bħal dan, ippromulgat fl-1992 mill-maħbub u
għażiż Predeċessur tiegħi, il-Papa Ġwanni Pawlu
II.
Il-bżonn kbir u l-għana ta’ dan ir-rigal huwa kkonfermat
fuq kollox mill-ħerqa u l-mod pożittiv li bih intlaqa’
mill-isqfijiet, li lilhom kien l-ewwel u qabel kollox indirizzat bħala
test ta’ riferiment żgur u awtentiku għat-tagħlim tad-duttrina
kattolika, u partikolarment għat-tfassil tal-katekiżmi lokali. Dan
kollu kompla jiġi kkonfermat mill-mod kif il-poplu ta’ Alla, fid-diversità
kollha tiegħu, laqa’ b’mod favorevoli dan ir-rigal li sal-lum ġie
tradott f’aktar minn ħamsin lingwa.
Issa, b’ferħ kbir, napprova u
nippromulga l-Kompendju ta’ dan il-Katekiżmu.
Il-ħtieġa tiegħu ntweriet
mill-parteċipanti tal-Kungress Kateketiku Internazzjonali ta’ Ottubru 2002, li nistgħu nqisuhom ta’ interpreti ta’ bżonn li nħass
ħafna fil-Knisja. Il-mibki Predeċessur tiegħi, filwaqt li laqa’ din ix-xewqa, iddeċieda fi Frar 2003 li tibda t-tħejjija
tiegħu, u afda t-tfassil tiegħu lil Kummissjoni ristretta ta’ kardinali, immexxija minni, flimkien ma’ xi
kollaboraturi esperti. Tul dawn ix-xogħlijiet, il-proġett ta’ dan il-Kompendju ġie mqiegħed għall-ġudizzju
tal-Kardinali Eminentissimi u tal-Presidenti tal-Konferenzi Episkopali, li
fil-biċċa l-kbira tagħhom laqgħuh u xtarrewh tant tajjeb.
Il-Kompendju, li issa qiegħed
nippreżenta lill-Knisja Universali, hu ġabra fil-qosor iżda
fidili u żgura tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika. Wieħed
isib fih b’mod konċiż
l-elementi essenzjali u fundamentali kollha tal-fidi tal-Knisja, u hekk, kif
kien mixtieq mill-Predeċessur tiegħi, għandna vademecum,
li jgħin lill-persuni, kemm dawk li jemmnu kif ukoll dawk li ma jemmnux,
biex ikollhom miġbur quddiemhom, bħala ħaġa waħda,
il-firxa sħiħa tal-fidi Kattolika.
Fl-istruttura, fil-kontenut u fil-lingwaġġ
il-Kompendju huwa mera fidila tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, u din
id-damma għandha tkun ta’ għajnuna u stimolu biex
isir aktar magħruf u mifhum fil-fond.
B’fiduċja nafda,
għalhekk, dan il-Kompendju l-ewwelnett f’idejn
il-Knisja kollha, u speċjalment f’id kull Nisrani,
biex fit-tielet millennju, permezz tiegħu iseħħ b’ħeġġa u impenn imġedded il-programm ta’ evanġelizzazzjoni u edukazzjoni fil-fidi, li għandhom
jimmarkaw lil kull komunità ekkleżjali u lil kull min jemmen fi Kristu,
għandu kemm għandu żmien u ġej minn liema nazzjon ġej.
Dan il-Kompendju, iżda għax qasir, ċar
u sħiħ, irid jasal għand kull bniedem, li waqt li qed jgħix
f’dinja mimlija aljenazzjoni u li twassal
messaġġi differenti, jixtieq isir jaf it-Triq tal-Ħajja,
il-Verità, afdata minn Alla lill-Knisja ta’ Ibnu.
Waqt il-qari ta’ dan l-istrument awtorevoli, bħalma hu l-Kompendju, bl-interċessjoni
ta’ Marija Santissima, l-Omm ta’
Kristu u tal-Knisja, jalla kulħadd jagħraf u jilqa’ dejjem aktar is-sbuħija li ma tintemmx, l-uniċità u
l-attwalità tad-Don per eċċellenza li Alla ta lill-umanità: Ibnu
l-waħdieni, Ġesù Kristu, li huwa “it-Triq,
il-Verità u l-Ħajja” (Ġw 14,6).
Mogħti fit-28 ta’ Ġunju 2005, lejlet is-Solennità tal-Qaddisin Pietru u Pawlu, fl-ewwel sena tal-Pontifikat.
BENEDICTUS PP. XVI
INTRODUZZJONI
1. Fil-11 t’Ottubru tal-1992, il-Papa Ġwanni Pawlu II ippreżenta
lill-fidili tad-dinja kollha l-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika bħala
“ktieb ta’ riferenza[1]
għall-katekeżi mġedda
mill-għejjun ħajja tal-fidi”. Tletin sena wara l-bidu
tal-Konċilju Vatikan II (1962-1965), twasslet fit-tmiem hieni u mistenni
tagħha x-xewqa fl-1985 fl-Assemblea Straordinarja ta’
l-Isqfijiet, biex jitfassal katekiżmu tad-duttrina kattolika kollha kemm
dwar il-fidi kif ukoll dwar il-morali.
Ħames snin wara, fil-15 t’Awwissu 1997, il-Papa filwaqt li ppromulga l-editio
typical tal-Catechismus Catholicae Ecclesiae, ikkonferma l-għan
ewlieni ta’ dan ix-xogħol : “li
jkun wirja sħiħa u integra tad-duttrina kattolika, li tippermetti lil
kulħadd li jsir jaf dak li l-istess Knisja tistqarr, tiċċelebra,
tgħix, u titlob fil-ħajja ta’ kuljum tagħha”.[2]
2. Biex il-Katekiżmu jingħata
dejjem aktar il-piż li jistħoqqlu u biex tintlaħaq it-talba li
ħarġet mill-Kungress Kateketiku Internazzjonali ta’ Ottubru 2002, fl-2003 Ġwanni Pawlu II waqqaf
Kummissjoni speċjali preseduta mill-Kard. Joseph Ratzinger, Prefett
tal-Kongregazzjoni għad-Duttrina tal-Fidi, bil-għan li tfassal Kompendju
tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, li jkun fih ġabra aktar
fil-qosor ta’ l-istess varitajiet tal-fidi. Wara sentejn
ta’ ħidma, ġie mħejji abbozz
tal-kompendju, li ntbagħat għall-konsultazzjoni tal-Kardinali u
tal-Presidenti tal-Konferenzi Episkopali. L-abbozz, b’mod sħiħ, ġie meqjus tajjeb mill-maġġoranza
assoluta ta’ dawk li wieġbu. Għalhekk
il-kummissjoni filwaqt li żammet quddiemha l-proposti li waslulha
għal titjib, għaddiet biex tirrevedi l-imsemmi abbozz u waslet
għat-tifsil tat-test finali.
3. Il-karatteristiċi ewlenin tal-Kompendju
huma tlieta: ir-rabta qawwija mal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika; l-istil
ta’ djalogu; u l-użu tax-xbihat
fil-katekeżi.
Qabel xejn il-Kompendju mhuwiex
xogħol li nistgħu narawh għalih waħdu u b’ebda mod ma jrid jieħu post il-Katekiżmu
tal-Knisja Kattolika; aktar minn hekk, jirreferi l-ħin kollu
għall-Katekiżmu, kemm permezz tal-indikazzjoni għan-numri ta’ riferenza kif ukoll għall-istruttura, għall-iżvilupp u
għall-kentenut ta’ l-istess Katekiżmu. Barra
minn dan, il-Kompendju jixtieq iqajjem interess u ħeġġa mġedda
għall-Katekiżmu li, permezz tal-esposizzjoni għaqlija u
l-ispiritwalità tiegħu, jibqa’ dejjem it-test
bażiku tal-katekeżi tal-Knisja llum.
Bħall-Katekiżmu, anki l-Kompendju
jinqasam f’erba’
partijiet, li jaqblu mal-liġijiet fundamentali tal-ħajja fi Kristu.
L-ewwel taqsima, imsejħa
“L-Istqarrija tal-fidi”, fiha sintesi kif jixraq tal-lex credendi, jiġifieri
tal-fidi kif tistqarrha l-Knisja Kattolika, kif insibuha fil-Kredu ta’ l-Appostli kif imfisser fil-Kredu Niċen-Kostantinopolitan, li
l-istqarrija kontinwa tiegħu fil-ġemgħat Nsara żżomm
ħajja t-tifkira tal-veritajiet ewlenija tal-fidi.
It-tieni taqsima, imsejħa
“Iċ-Ċelebrazzjoni tal-misteru Nisrani”, tippreżenta l-elementi essenzjali tal-lex celebrandi.
It-tħabbira tal-Vanġelu, fil-fatt, issib it-tweġiba
privileġġjata tagħha fil-ħajja sagramentali. Fiha l-fidili
jġarrbu u jixhdu, f’kull waqt l-eżistenza
tagħhom, l-effikaċja salvifika tal-misteru tal-Għid, li permezz
tiegħu Kristu wettaq l-opra tal-fidwa tagħna.
It-tielet taqsima, imsejħa
“Il-Ħajja fi Kristu”, tfakkar il-lex
vivendi, jiġifieri l-impenn li għandhom l-imgħammdin li juru
bl-imġiba u l-għażliet etiċi tagħhom il-fedeltà lejn
il-fidi li jistqarru u li jiċċelebraw. Fil-fatt, il-fidili huma
msejħa mill-Mulej Ġesù biex iwettqu opri li jaqblu mad-dinjità
tagħhom ta’ ulied il-Missier fl-imħabba
tal-Ispirtu s-Santu.
Ir-raba’ taqsima, imsejħa “It-talba Nisranija”, toffri sintesi tal-lex
orandi, jiġifieri tal-ħajja tat-talb. Fuq l-eżempju ta’
Ġesù, il-mudell perfett ta’ dak li
jitlob, in-Nisrani wkoll huwa msejjaħ għad-djalogu ma’ Alla fit-talb, fejn il-Missierna, it-talba li għallimna Ġesù
stess, hija espressjoni privileġġjata.
4. Karatteristika oħra fil-Kompendju hija
l-forma ta’ djalogu. Dan hu stil letterarju kateketiku antik, magħmul minn mistoqsijiet
u tweġibiet. Permezz ta’ dan il-mudell jiġi
ppreżentat djalogu idejali bejn l-imgħallem u d-dixxiplu, permezz ta’ numru ta’ mistoqsijiet li, waħda wara
l-oħra, jinvolvu l-qarrej u jistednuh biex ikompli jiskopri aspetti dejjem
ġodda tal-veritajiet tal-fidi tiegħu. L-element ta’ djalogu jgħin ukoll biex iqassar kemm jista’
jkun it-test, u jnaqqsu għal dak li hu meħtieġ. Dan jista’ jgħin biex wieħed jifhem aktar u forsi jiftakar anki
bl-amment il-kontenut.
5. It-tielet karatteristika toħroġ mill-preżenza ta’ xi xbihat, li nsibu mqassma mat-tifsila tal-Kompendju. Huma
meħuda mill-patrimonju tant għani tal-ikonografija Nisranija.
Mit-tradizzjoni ta’ mijiet ta’ snin
tal-konċilji nitgħallmu li x-xbiha wkoll hija tħabbira evanġelika.
L-artisti ta’ kull żmien offrew
għall-kontemplazzjoni u għall-apprezzament tal-fidili dawk il-fatti
l-aktar importanti tal-misteru tal-fidwa, u ppreżentawhom fid-dija
tal-ilwien tagħhom u fil-perfezzjoni tas-sbuħija. Dan huwa sinjal ta’ kif illum aktar minn qabel, fid-dinja tax-xbihat, ix-xbiha sagra tista’ tesprimi aktar mill-istess kelma, peress li tisboq fil-qawwa
tal-komunikazzjoni u tat-trasmissjoni tal-messaġġ tal-Vanġelu.
6. Erbgħin sena wara l-għeluq
tal-għeluq tal-Konċilju Vatikan II u fis-sena tal-Ewkaristija, il-Kompendju
jista’ jkun għajnuna oħra
biex ixebba’ kemm il-ġuħ għall-verità
tal-fidili ta’ kull età u kundizzjoni, kif ukoll
il-ħtieġa ta’ dawk, li għalkemm ma jemmnux,
għandhom għatx għall-verità u għall-ġustizzja.
Il-pubblikazzjoni tiegħu ser isseħħ fis-solennità tal-Qaddisin
Appostli Pietru u Pawlu, kolonni tal-Knisja Universali u evanġelizzaturi
eżemplari tal-Vanġelu fid-dinja antika. Dawn l-Appostli raw dak li
ppriedkaw u xehdu għall-verita’ ta’ Kristu sal-martirju. Ejjew nixbħuhom fil-ħeġġa
missjunarja tagħhom u nitolbu lill-Mulej biex il-Knisja tkompli timxi
dejjem fuq it-tagħlim ta’ l-Appostli, li minnhom
ħadet l-ewwel tħabbira ferħana tal-fidi.
20 ta’ Marzu 2005, Ħadd
il-Palm.
Joseph Cardinal Ratzinger
President tal-Kummissjoni Speċjali
L-EWWEL TAQSIMA
“JIENA NEMMEN” – “AĦNA NEMNNU”
“Kemm huma kotrana l-għemejjel tiegħek, Mulej!
Kollha bil-għerf għamilthom;
mimlija l-art bil-ħlejjaq tiegħek.
Dan il-baħar
ta’ kobor u wisa’ bla tarf,
li fih jimraħ ħut bla għadd;
bhejjem żgħar u bhejjem kbar.
Id-dgħajjes jimxu fuq il-mewġ tiegħu,
fih jitliegħeb il-Levjatan,
li int għamilt.
Minnek jistennew il-ħlejjaq kollha
li tagħtihom ikilhom f’waqtu.
Inti tagħtihom, u huma jiġbru;
tiftaħ idejk, u jixbgħu bil-ġid.
Bierek, ruħ tiegħi, il-Mulej” (Salm 103,24-28.35).
Il-Knisja, fis-sahra tal-Għid, tfaħħar
lill-Mulej għall-opra l-aktar kbira tal-fidwa tal-umanità u tal-univers:
“O Alla, ta’ dejjem u
li tista’ kollox,
inti tqassam b’ordni ta’
l-għaġeb l-għemejjel kollha tiegħek;
agħmel li l-mifdijin tiegħek jifhmu
li l-ħolqien fil-bidu tad-dinja
ma kienx għamil aqwa fil-kobor
minn dak li sar fil-milja taż-żmenijiet
bis-sagrifiċċju tal-Ħaruf tal-Għid tagħna li hu
Kristu,
li jgħix u jsaltan għal dejjem ta’ dejjem”.
1. X’inhu l-pjan ta’ Alla għall-bniedem?
1-25
Alla, infinitament perfett u mbierek fih
innifsu, permezz tal-pjan tiegħu ta’ tjieba pura ħalaq
lill-bniedem għax ried, biex jagħtih sehem mill-ħajja mbierka
tiegħu. Fil-milja taż-żmien, Alla l-Missier bagħat lil Ibnu
bħala feddej u salvatur tal-bnedmin li kienu waqgħu fid-dnub, billi ġabarhom
fil-Knisja tiegħu u għamilhom ulied adottivi bil-ħidma ta’ l-Ispirtu s-Santu u werrieta tal-hena ta’ dejjem.
IL-BNIEDEM HUWA “KAPAĊI” TA’ ALLA
30
“Int kbir, Mulej, u tassew jistħoqqlok it-tifħir [...]
Għamilna għalik u qalbna ma ssibx kwiet sakemm ma tistriħx fik.”
(Santu
Wistin)
2. Għaliex
fil-bniedem hemm ix-xewqa għal Alla?
27-30
44-45
Alla stess, meta
ħalaq lill-bniedem skond ix-xbieha
tiegħu, naqqax fil-qalb tal-bniedem din ix-xewqa li jara lil Alla. Anki
jekk din ix-xewqa ta’ spiss hija injorata, Alla ma
jiqafx jiġbed lill-bniedem lejh, biex jgħix u jsib fih dik il-milja
tal-verità u tal-hena, li jfittex mingħajr waqfien. Min-natura tiegħu
u skond is-sejħa tiegħu, il-bniedem għalhekk huwa essri reliġjuż,
li kapaċi jidħol f’komunjoni ma’ Alla tagħti lill-bniedem id-dinjità fundamentali tiegħu.
3. Kif tista’ tagħraf lil Alla
bid-dawl tar-raġuni biss?
31-36
46-47
Mill-ħolqien stess, jiġifieri
mid-dinja u mill-persuna umana, il-bniedem bir-raġuni biss jista’ jagħraf lil Alla b’ċertezza
bħala l-bidu u t-tmiem tal-univers u bħala l-ogħla tjieba,
verità u sbuħija infinita.
4. Huwa biżżejjed id-dawl tar-raġuni
biss biex issir taf il-misteru ta’ Alla?
37-38
Il-bniedem, fl-għarfien ta’ Alla bl-użu tar-raġuni biss, jiltaqa’ ma’ ħafna diffikultajiet. Minbarra dan ma
jistax bil-ħila tiegħu jidħol fl-intimità tal-misteru ta’ Alla. Hu għalhekk li Alla ried idawwal
il-bniedem bir-Rivelazzjoni, mhux biss dwar dak li hu
‘l fuq mill-intelliġenza tiegħu, imma wkoll dwar
dak li hu ‘l fuq mill-intelliġenza tiegħu, imma
wkoll dwar dawk il-veritajiet reliġjużi u morali li, għalkemm
minnhom infushom jistgħu jkunu magħrufin bir-raġuni,
kulħadd ikun jista’ jasal biex isir jafhom bla ebda
taħbit, b’ċertezza ħielsa minn kull
żball.
5. Kif jista’ wieħed jitkellem fuq
Alla?
39-43
48-49
Tista’ tkellem lill-bnedmin kollha
fuq Alla u titkellem magħhom dwar Alla billi titlaq mill-perfezzjonijiet
tal-bniedem u tal-ħlejjaq l-oħra, li huma bħal mera,
għalkemm limitata, tal-perfezzjoni infinita ta’ Alla.
Jeħtieġ, iżda li kontinwament insaffu kliemna minn dak kollu li
hu limitat, immaġinattiv, imperfett, filwaqt li nifhmu li qatt mhu ser
jirnexxilna nesprimu b’mod sħiħ il-misteru
infinit ta’ Alla.
ALLA JILTAQA’ MAL-BNIEDEM
IR-RIVELAZZJONI TA’ ALLA
6. X’jirrivela Alla lill-bniedem?
50-53
68-69
Alla, fit-tjieba u l-għerf tiegħu,
juri lilu nnifsu lill-bniedem. Permezz ta’ ġrajjiet u kliem juri
lilu nnifsu u l-pjan ta’ mħabbtu, li waqqaf sa minn
dejjem fi Kristu għakk-ġid tal-umanità. Pjan bħal dan
jikkonsisti f’li jagħti sehem, permezz tal-grazzja
tal-Ispirtu s-Santu, lill-bnedmin kollha mill-ħajja divina, bħala
ulied adottivi tiegħu fl-Iben waħdieni tiegħu.
7. Liema huma l-ewwel passi tar-Rivelazzjoni ta’ Alla?
54-58
70-71
Alla, sa mill-bidu wera lilu nnifsu
lill-ewwel ġenituri, Adam u Eva, u stedinhom
għal komunjoni intima miegħu. Wara l-waqgħa tagħhom, ma
waqqafx ir-rivelazzjoni tiegħu u wiegħed il-fidwa
għad-dixxendenza tagħhom. Wara d-dilluvju, waqqaf patt ma’ Noè u mal-ħlejjaq kollha ħajjin.
8. Liema huma l-passi li jmiss fir-Rivelazzjoni ta’ Alla?
59-64
72
Alla għażel lil Abram u
sejjaħlu barra minn pajjiżu biex jagħmel minnu
“il-missier ta’ kotra kbira ta’ ġnus” (Ġen 17:5), waqt li
wiegħdu li jbierek permezz tiegħu “il-ġnus
kollha ta’ l-art (Ġen 12:3). Il-poplu li
tnissel minn Abraham irċieva l-wegħdiet ta’ Alla
li kienu saru lill-patrijarki. Alla sawwar lil Iżrael bħala l-poplu
magħżul tiegħu, u salvah mill-jasar tal-Eġittu, għamel
miegħu Patt fuq is-Sinaj u, permezz ta’ Mosè, tah
il-Liġi tiegħu. Il-Profeti ħabbru fidwa radikali tal-poplu u
salvazzjoni, li tħaddan in-nazzjonijiet kollha f’Patt
ġdid u għal dejjem. Mill-poplu t’Iżrael,
mir-razza tas-sultan David jitwieled il-Ħellies: Ġesù.
9. Liema huwa l-pass aħħari u definittiv
tar-Rivelazzjoni ta’ Alla?
65-66
73
Dak imwettaq mill-Verb ta’ Alla inkarnat, Ġesù Kristu, il-medjatur u l-milja tar-Rivelazzjoni. Hu, l-Iben waħdieni ta’ Alla magħmul bniedem, hu l-Kelma perfetta u aħħarija tal-Missier. Bl-għotja tal-Iben u r-rigal tal-Ispirtu s-Santu r-Rivelazzjoni hija għalhekk imwettqa għal kollox, ukoll jekk tul iż-żmenijiet il-fidi tal-Knisja trid tifhem u tara bil-mod il-mod, kull ma fiha r-rivelazzjoni.
“Minn meta Alla tana lil Ibnu, li huwa l-aħħar Kelma definittiva tiegħu, bħala rigal, Alla ma għandux xi kelma oħra x’jagħtina. Qalilna kollox f’waqt wieħed, f’daqqa waħda f’din il-Kelma waħda” (San Ġwann tas-Salib).
10. X’valur
għandhom ir-rivelazzjonijiet private?
67
Anki jekk m’humiex parti mid-depożitu tal-fidi, huma
jistgħu jgħinu fl-għajxien tal-istess fidi, sakemm iżommu
l-orjentament wkoll dawn ir-rivelazzjonijiet privati, ma jistax jaċċetta
dawk li jippretendu li jgħaddu jew jikkoreġu r-Rivelazzjoni
definittiva li tagħha l-qofol huwa Kristu.
IT-TRASMISSJONI TAR-RIVELAZZJONI DIVINA
11. Għaliex u kif tiġi mwassla r-Rivelazzjoni
divina?
74
Alla
“jrid li l-bnedmin kollha
jsalvaw u jaslu biex jagħrfu l-verità” (1 Tim 2:4),
jiġifieri dik ta’ Ġesù Kristu. Jeħtieġ,
mela, li Kristu jitħabbar lill-bnedmin kollha, skond il-kmand tiegħu:
“Morru agħmlu dixxipli mill-ġnus kollha” (Mt 28:19). Dan iseħħ permezz tat-Tradizzjoni
Appostolika.
12.
X’inhi t-Tradizzjoni
Appostolika?
75-79,
83,
96, 98
It-Tradizzjoni Appostolika hija
t-trasmissjoni tal-messaġġ ta’ Kristu mwettqa, sa mill-bidu
tal-Kristjaneżmu, permezz tal-predikazzjoni, ix-xhieda,
l-istituzzjonijiet, il-kult u l-kitbiet ispirati. L-Appostli għaddew
lis-suċċessuri tagħhom, l-Isqfijiet, u, permezz ta’ dawn, lill-ġenerazzjonijiet kollha sal-aħħar taż-żmien,
dak kollu li rċevew mingħand Kristu u tgħallmu mingħand
l-Ispirtu s-Santu.
13. Kif isseħħ it-Tradizzjoni Appostolika?
76
It-Tradizzjoni Appostolika sseħħ f’żewġ modi: bit-trasmissjoni ħajja tal-Kelma
ta’ Alla (imsejħa wkoll sempliċement
it-Tradizzjoni), u bl-Iskrittura Mqaddsa, li hija l-istess tħabbira
tal-fidwa fil-forma miktuba.
14. X’rabta hemm bejn it-Tradizzjoni
u l-Iskrittura Mqaddsa?
80-82
97
It-Tradizzjoni u l-Iskrittura Mqaddsa
għandhom rabta u jikkomunikaw mill-qrib bejniethom. It-tnejn li huma
jagħmlu preżenti fil-Knisja, b’mod li jagħti l-frott,
il-misteru ta’ Kristu. It-tnejn ħerġin
mill-istess għajn divina: huma jagħmlu flimkien depożitu sagru
wieħed ta’ fidi, li minnhom il-Knisja
tieħu iċ-ċertezza tagħha dwar kull ma ġie rrivelat.
15. F’idejn min
hu afdat id-depożitu tal-fidi?
84, 91
94, 99
Id-depożitu tal-fidi ġie fdat mill-Appostli lill-Knisja
kollha. Il-Poplu ta’ Alla kollu, permezz tas-sens sopranaturali tal-fidi,
imsaħħaħ u mqanqal mill-Ispirtu s-Santu u mmexxi mill-Maġisteru
tal-Knisja, jilqa’r-Rivelazzjoni divina, jifhimha dejjem aktar u japplikaha
ghall-ħajja..
16. Lil min
imiss li jinterpreta awtentikament id-depożitu tal-fidi?
85-90
100
Id-dmir tat-tifsir awtentiku ta’ depożitu bħal dan imiss
biss lill-Maġisteru ħaj tal-Knisja, jiġifieri, lis-Suċċessur
ta’ Pietru, l-Isqof ta’ Ruma, u lill-Isqfijiet li huma f’komunjoni miegħu.
Dan il-Maġisteru, li fil-qadi tal-Kelma
ta’ Alla jgawdi l-kariżma żgura
tal-verità, iħaddan l-awtorità biex jiddefinixxi d-dommi, li huma
formulazzjoni tal-veritajiet li jinsabu fir-Rivelazzjoni divina. Din l-awtorità
tinfirex ukoll għall-veritajiet neċessarjament marbuta
mar-Rivelazzjoni.
17. X’rabta hemm bejn l-Iskrittura, it-Tradizzjoni u l-Maġisteru?
95
Dawn huma tant marbuta sew bejniethom, li
ebda waħda minnhom ma teżisti mingħajr l-oħrajn. Flimkien
jgħinu effikaċement, kull waħda bil-mod tagħha,
bil-ħidma ta’ l-Ispirtu s-Santu, biex
isseħħ il-fidwa tal-bnedmin.
L-ISKRITTURA MQADDSA
18. Għaliex l-Iskrittura Mqaddsa tgħallem
il-verità?
105-108
135-136
Għax Alla stess hu l-awtur
tal-Iskrittura Mqaddsa: hija għalhekk tissejjaħ ispirata u
tgħallem mingħajr ebda żball dawk il-veritajiet, li huma neċessarji
għall-fidwa tagħna. L-Ispirtu s-Santu għalhekk nebbaħ
il-kittieba umani, li kitbu dak li huwa ried jgħallimna. Il-fidi
nisranija, iżda, mhijiex
“reliġjon tal-Ktieb”, imma tal-Kelma ta’ Alla, li mhijiex “kelma miktuba u muta, imam tal-Verb magħmul bniedem u ħaj” (San Bernard ta’ Chiaravalle).
19. Kif għandha tinqara l-Iskristtura Mqaddsa?
109-119
137
L-Iskrittura Mqaddsa trid tinqara u tigi
interpretata bil-għajnuna tal-Ispirtu s-Santu u taħt it-tmexxija
tal-Maġisteru tal-Knisja, skond tliet kriterji: 1) attenzjoni għal
dak li hemm fl-Iskrittura Mqaddsa u għall-unità tagħha; 2) qari
tal-Iskrittura fit-Tradizzjoni ħajja tal-Knisja; 3) attenzjoni
għall-analoġija tal-fidi, jiġifieri r-rabta liema bħalha
tal-veritajiet tal-fidi bejniethom.
20. X’inhu l-kanoni tal-Iskristtura?
120
138
It-Tradizzjoni Appostolika wasslet
lill-Knisja biex tagħraf liema kitbiet kellhom jidħlu fil-lista
tal-Kotba Mqaddsa. Din il-lista tissejjaħ
“kanoni”
ta’ l-Iskristtura. Dan il-kanoni fih 46 kitba
fit-Testment il-Qadim u 27 tal-Ġdid.
21. X’importanza għandu
t-Testment il-Qadim għall-Insara?
121-123
L-Insara jqimu t-Testment il-Qadim bħala
vera Kelma ta’ Alla: il-kitbiet kollha li
fih huma ispirati minn Alla u għandhom siwi li jibqa’
għal dejjem. Huma xhieda tal-pedagoġija divina ta’ l-imħabba salvifika ta’ Alla. Huma nkitbu fuq kollox biex iħejju l-miġja
ta’ Kristu Salvatur ta’
l-univers.
22. X’importanza għandu
t-Testment il-Ġdid għall-Insara?
124-127
139
It-Testment il-Ġdid li
ċ-ċentru tiegħu huwa Ġesù Kristu,
jagħtina l-verità definittiva tar-Rivelazzjoni divina. Fih l-erba’ Vanġeli ta’ Mattew, Mark, Luqa u Ġwanni,
li bħala l-aqwa xhieda tal-ħajja u t-tagħlim ta’ Ġesù, jiffurmaw il-qalb ta’ l-Iskrittura
kollha u għandhom post waħdieni fil-Knisja.
23. X’rabta
hemm bejn it-Testment il-Qadim u t-Testment il-Ġdid?
128-130
140
L-Iskrittura hija waħda, għax waħda hija l-Kelma ta’
Alla, wieħed il-pjan ta’ fidwa ta’ Alla, waħda l-ispirazzjoni divina
taż-żewġ Testmenti. It-Testment il-Qadim iħejji l-Ġdid
u l-Ġdid iwassal biex jitwettaq l-Antik: it-tnejn idawlu lil xulxin.
24. X’funzjoni
għandha l-Iskrittura Mqaddsa fil-ħajja tal-Knisja?
131-133
141-142
L-Iskrittura Mqaddsa tagħti għajnuna u ħeġġa
lill-ħajja tal-Knisja. Hi ssaħħaħ ulied il-Knisja fil-fidi
tagħhom, tmantni lil ruħhom, u hi nixxiegħa safja fil-ħajja
spiritwali. Hija r-ruħ tat-Teoloġija, u tal-predikazzjoni pastorali.
Is-Salmista jgħid: hi ”fanal għal riġlejja l-kelma tiegħek,
u dawl fil-mogħdija tiegħi” (Salm 119,105). Il-Knisja tħeġġeġ
biex l-Iskrittura Mqaddsa tinqara ta’ spiss, għax “l-injoranza
tal-Kotba Mqaddsa tfisser injoranza ta’ Kristu” (San Ġilormu).
IT-TIELET KAPITLU
IT-TWEĠIBA
TAL-BNIEDEM LIL ALLA
JIENA NEMMEN
25. Kif iwieġeb il-bniedem lil Alla li jirrivela
lilu nnifsu?
142-143
Il-bniedem, imwettaq mill-grazzja divina,
jwieġeb bl-ubbidjenza tal-fidi, li tfisser li tħalli għal kollox
f’idejn Alla u tilqa’
l-Verità tiegħu, li hi garantita minnu stess, li hu l-verità nnifisha.
26. Liema huma fl-Iskrittura Mqaddsa x-xhieda ewlenin tal-ubbidjenza
lill-fidi?
144-149
Hemm bosta xhieda, imma speċjalment
tnejn: Abraham, li mqiegħed fil-prova,
“emmen lil Alla” (Rum 4:3)
u obda dejjem is-sejħa tiegħi, u għalhekk sar “il-missier ta’ dawk kollha li jemmnu” (Rum 4:11-18); u l-Verġni Marija, li għexet b’mod l-aktar perfett, tul ħajjitha kollha, l-ubbidjenza tal-fidi: “Fiat mihi secundum Verbum tuum – Ħa jsir
minni skond kelmtek” (Lq 1,38).
27. Xi jfisser għall-bniedem li jemmen f’Alla?
150-152
176-178
Ifisser li l-bniedem jintrabat ma’ Alla nnifsu, jintelaq f’idejh, jaċċetta
b’mod ħieles il-verità kollha rrivelata minn Alla,
għax Alla hu l-Verità. Ifisser li l-bniedem jemmen f’Alla
wieħed fi tliet Persuni: Missier, Iben u Spirtu s-Santu.
28. X’inhuma l-karateristiċi
tal-fidi?
153-165
179-180
183-184
Il-fidi, rigal li Alla ta b’xejn
lill-bniedem,
u li tinkiseb minn kull min jitlobhielu bl-umiltà, hu l-virtù sopranaturali meħtieġa
biex insalvaw. L-att ta’ fidi huwa att uman, jiġifieri att tal-intelliġenza
tal-bniedem li, taħt l-imbuttatura tal-volontà mċaqilqa minn
Alla, jagħti liberament il-kunsens tiegħu lill-verità divina.
Il-fidi, barra minn hekk, hija ċerta, għax mibnija fuq il-Kelma ta’ Alla; taħdem “permezz ta’ l-imħabba” (Gal 5,6); dejjem qed tikber, minħabba
s-smigħ tal-Kelma ta’ Alla u tat-talb. Minn issa
stess twassalna biex induqu l-ferħ tas-sema.
29. Għaliex m’hemmx kontradizzjonijiet bejn il-fidi u x-xjenza?
159
Ukoll jekk il-fidi hija aqwa mir-raġuni, ma jista’ qatt ikun hemm kontradizzjonijiet bejn fidi u xjenza, għax it-tnejn jafu l-bidu tagħhom f’Alla. Huwa Alla stess li jagħti lill-bniedem kemm id-dawl tar-raġuni kif ukoll il-fidi.
“Emmen biex tifhem: ifhem biex temmen”
(Santu
Wistin)
AĦNA NEMMNU
30. Għaliex il-fidi hija att personali kif ukoll
ekklejali?
166-169
181
Il-fidi hija att personali, għax hija tweġiba ħielsa tal-bniedem lil Alla li jirrivela lilu nnifsu. Imma fl-istess ħin il-fidi tal-Knisja tesprimi ruħha ċar fl-istqarrija: “Aħna nemmnu”. Fil-fatt, hija l-Knisja li temmen: hija b’dal mod, bil-grazzja tal-Ispirtu s-Santu, timxi qabel, tqanqal u tmantni l-fidi tal-individwu Nisrani. Għalhekk il-Knisja hija Omm u Għalliema.
“Ma jistax ikollu lil Alla b’Missier min m’għandux lill-Knisja b’Omm.”
(San Ċiprijanu).
31. Għaliex huma important l-formoli tal-fidi?
170-171
Il-formoli tal-fidi huma important għax
permezz ta’ lingwaġġ komuni
jgħinuna nfissru l-fidi, nagħmluha tagħna, niċċelebrawha
u naqsmuha ma’ l-oħrajn.
32. B’liema mod il-fidi tal-Knisja
hija waħda biss?
172-175
182
Il-Knisja, għalkemm magħmula minn
nies ta’ lsien, kultura u riti
differenti, tistqarr b’vuċi waħda l-unika fidi
li rċeviet mingħand Mulej wieħed u li waslitilha permezz ta’ Tradizzjoni Appostolika waħda. Tistqarr Alla wieħed – Missier, Iben u Spirtu s-Santu – u turi triq
waħda biss tas-salvazzjoni. Għalhekk aħna nemmnu, b’qalb waħda u ruħ waħda, dak kollu li hemm fil-Kelma ta’ Alla, mgħoddija lilna jew miktuba, u dak li l-Knisja
tgħidilna nemmnu bħala rivelat minn Alla.
It-Tieni Sezzjoni
L-ISTQARRIJA TAL-FIDI NISRANIJA
IL-KREDU
Il-Kredu tal-Appostli
Jiena nemmen f’Alla wieħed, il-Missier
li jista’ kollox,
li ħalaq
is-sema u l-art.
U f’Ġesù
Kristu, Ibnu wieħed, Sidna,
li kien ikkonċeput
mill-Ispirtu s-Santu.
Twieled minn
Marija Verġni,
bata taħt
Ponzju Pilatu,
sallbuh, miet u difnuh,
niżel fil-limbu, mat-tielet jum
qam minn bejn l-imwiet,
tela’ fis-smewwiet u qiegħed
in-naħa tal-lemin ta’ Alla l-Missier
li jista’
kollox.
Minn hemm
għandu jiġi biex jagħmel ħaqq
mill-ħajjin
u mill-mejtin.
Nemmen fl-Ispirtu s-Santu,
fil-Knisja
Mqaddsa Kattolika,
fix-xirka
tal-qaddisin,
fil-maħfra
tad-dnubiet,
fil-qawma
mill-imwiet,
fil-ħajja
ta’ dejjem.
Amen.
Symbolum
Apostolicum
Credo
in Deum Patrem omnipoténtem, Creatorem cæli et terræ, et in Iesum
Christum, Filium Eius unicum, Dominum nostrum, qui concéptus est de Spíritu
Sancto, natus ex Maria Virgine, passus sub Póntio Piláto, crucifixus, mórtuus,
et sepúltus, descéndit ad ínferos, tértia die resurréxit a mórtuis, ascéndit ad
cælos, sedet ad déxteram Dei Patris omnipoténtis, inde ventúrus est iudicáre
vivos et mórtuos.
Et in Spíritum Sanctum,
sanctam Ecclésiam cathólicam,
sanctórum communiónem,
remissiónem peccatórum,
carnis resurrectiónem,
vitam ætérnam. Amen.
Kredu ta’ Niċea-Kostantinopli
Jiena nemmen f’Alla wieħed,
Il-Missier li jista’ kollox,
li ħalaq
is-sema u l-art,
dak kollu li jidher u dak li ma jidhirx.
U f’Mulej wieħed Ġesù
Kristu,
Iben waħdieni ta’ Alla,
Imnissel mill-Missier qabel kull żmien.
Alla minn Alla, dawl minn dawl,
Alla veru minn Alla veru,
imnissel mhux magħmul,
natura waħda mal-Missier:
u bih sar kollox.
Niżel mis-smewwiet għalina l-bnedmin
u għall-fidwa tagħna.
U ħa l-ġisem bis-setgħa ta’ l-Ispirtu s-Santu
minn Marija Verġni
u sar bniedem.
Sallbuh għalina,
bata taħt Ponzju Pilatu,
Miet u difnuh,
u fit-tielet
jum qam minn bejn l-imwiet,
skond il-Kotba Mqaddsa;
U tela’
s-sema,
u qiegħed fuq il-lemin tal-Missier.
U għandu jerġa’
jiġi bil-glorja
biex jagħmel ħaqq mill-ħajjin u mill-mejtin,
u s-Saltna tiegħu ma jkollhiex tmiem.
Nemmen fl-Ispirtu s-Santu,
Mulej li jagħti l-ħajja:
li ġej mill-Missier u mill-Iben;
li hu meqjum u mweġġaħ
flimkien mal-Missier u ma’ l-Iben:
hu li tkellem b’fomm il-profeti.
U fi Knisja waħda, qaddisa,
kattolika, appostolika.
Nistqarr magħmudija waħda
għall-maħfra tad-dnubiet.
U nistenna l-qawma mill-imwiet,
u l-ħajja taż-żmien li ġej.
Amen.
Symbolum Nicænum Costantinopolitanum
Credo in unum Deum,
Patrem omnipoténtem,
Factorem cæli et terræ,
visibílium ómnium et invisibilium
Et in unum Dóminum Iesum
Christum,
Filium Dei unigénitum
et ex Patre natum
ante ómnia sǽcula:
Deum de Deo, Lumen de Lúmine,
Deum verum de Deo vero,
génitum, non factum, consubstantiálem Patri: per quem ómnia
facta sunt;
qui propter nos hómines
et propter nostram salútem,
descéndit de cælis, et incarnátus est
de Spíritu Sancto ex Maria Víirgine
et homo factus est, crucifíxus étiam
pro nobis sub Póntio Piláto, passus
et sepúltus est, et resurréxit tértia
die secúndum Scriptúras,
et ascéndit in cælum, sedet ad
déxteram Patris, et íterum ventúrus
est cum glória, iudicáre vivos et
mórtuos, cuius regni non erit finis.
Credo in Spíritum Sanctum, Dominum et vivificántem, qui ex Patre
Filióque procédit, qui cum Patre et
Fílio simul adorátur et conglorificátur, qui locútus est per prophétas.
Et unam sanctam cathólicam
et apostólicam Ecclésiam.
Confíteor unum Baptísma
in remissiónem peccatórum.
Et exspécto resurrectiónem mortuórum,
et vitam ventúri sæculi.
Amen.
L-EWWEL KAPITLU
JIENA NEMMEN F’ALLA L-MISSIER
Is-Simboli tal-fidi
33. X’inhuma s-Simboli tal-fidi?
185-188
192, 197
Huma formoli mfassla, u msejħa wkoll
“Professjoni tal-fidi” jew “Kredu”, li bihom il-Knisja, sa mill-bidu
tagħha, fissret fil-qosor u xandret il-fidi tagħha b’lingwaġġ normattiv, komuni għall-fidili kollha.
34. Liema huma l-aktar Simboli antiki tal-fidi?
189-191
Huma s-Simboli tal-magħmudija. Għax il-Magħmudija tingħata
“fl-isem tal-Missier u ta’l-Iben u ta’ l-Ispirtu s-Santu” (Mt 28,19),
il-veritajiet tal-fidi tagħhom issir l-istqarrija fil-magħmudija huma
mqassmin f’artikli li jitkellmu dwar it-tliet persuni
tat-Trinità Qaddisa.
35. Liema huma l-aktar Simboli important tal-fidi?
193-195
Huma s-Simbolu tal-Appostli, li huwa
s-Simbolu tal-Magħmudija antic tal-Knisja ta’ Ruma, u s-Simbolu ta’ Niċea-Kostantinopli,
frott tal-ewwel żewġ Konċilji Ekumeniċi
ta’ Niċea (325) u ta’
Kostantinopli (381), li għadu sa llum is-simbolu komuni
tal-Knejjes kbar kollha tal-Lvant u tal-Punent.
“JIENA NEMMEN F’ALLA, MISSIER LI JISTA’ KOLLOX,
U ĦALAQ
IS-SEMA U L-ART”
36. Għaliex il-professjoni tal-fidi tibda:
“Jiena nemmen f’Alla”?
198-199
Għax l-istqarrija
“Jiena nemmen f’Alla” hija l-aktar important, l-għajn tal-veritajiet l-oħra kollha
dwar il-bniedem u dwar id-dinja, u dwar il-ħajja kollha ta’ kull min jemmen fih.
37. Għaliex nistqarru Alla wieħed?
200-202
228
Għax hu wera lilu nnifsu lill-poplu ta’ Iżrael bħala l-Uniku, meta qal: “Isma’, O Iżrael, Alla tagħna l-Mulej,
il-Mulej waħdu” (Dewt 6,4), “ma hemm ħadd ħliefu” (Is 45,22). Ġesù
stess ikkonferma dan: Alla huwa “il-Mulej” (Mk 12,29). L-istqarrija li Ġesù u l-Ispirtu s-Santu huma
wkoll Alla u Mulej ma ġġib ebda firda f’Alla
Wieħed.
38. B’liema isem Alla wera lilu
nnifsu?
203-209
230-231
Alla wera lilu nnifsu lil Mosè bħala
Alla l-ħaj, “Alla ta’
Abraham, Alla ta’ Iżakk, Alla ta’ Ġakobb” (Eż 3,6). Alla wera
l-isem misterjuż tiegħu lill-istess Mosè: “Jien
Hu Dak li Hu (YHWH)”. Sa mill-Antik Testment l-isem ta’ Alla, isem li ma jistax jitfisser bil-kliem, kien mibdul
għall-kelma Mulej. Għalhekk fit-Testment il-Ġdid, Ġesù,
imsejjaħ Mulej, jidher bħala Alla veru.
39. Alla waħdu
“hu”?
2112-213
Filwaqt li l-ħlejjaq irċevew
mingħand Alla dak kollu li huma u li għandhom, Alla waħdu huwa
fih innifsu l-milja tal-essri u ta’ kull perfezzjoni. Huwa hu “Dak li hu”, mingħajr bidu u mingħajr
tmiem. Ġesù wera li hu wkoll iġib l-Isem divin: “Jiena hu” (Ġw 8,28).
40. Għaliex ir-rivelazzjoni tal-isem ta’ Alla hija importanti?
206-213
Fir-rivelazzjoni ta’ ismu, Alla għarraf ir-rikkezzi li jinsabu fil-kobor tal-misteru tiegħu: hu waħdu, minn dejjem u għal dejjem, dak li jmur lil hinn mid-dinja u mill-istorja. Hu ħalaq is-sema u l-art. Hu Alla fidil, dejjem qrib il-poplu tiegħu biex jifdih. Hu l-qaddis per eċċellenza, “għani fil-ħniena” (Ef 2,4), dejjem lest biex jaħfer. Hu l-Essri spiritwali, traxxendenti, li jista’ kollox, etern, personali, perfett. Huwa verità u mħabba.
“Alla huwa l-Essri
infinitament perfett li huwa t-Trinità Qaddisa.” (San Turibju of Mogrovejo)
41. F’liema sens Alla huwa l-verità?
214-217
231
Alla huwa l-istess Verità u għalhekk ma jistax
iqarraq bih innifsu jew b’ħaddieħor. Huwa “hu dawl u fih m’hemmx dlamijiet” (1 Ġw 1,5). L-Iben etern ta’ Alla,
Għerf inkarnat, ġie mibgħut fid-dinja “biex
jixhed għall-Verità” (Ġw 18,37).
42. Kif juri Alla li huwa mħabba?
218-221
Alla juri lilu nnifsu lil Iżrael bħala
dak li għandu mħabba akbar minn ta’ missier u minn ta’ omm għal uliedu jew ta’ raġel għal martu. Alla fih innifsu “huwa
Mħabba” (1 Ġw 4: 8,16), li jagħti
lilu nnifsu għal kollox u bla kindizzjoni u li “hekk
ħabb lid-dinja li ta lil Ibnu l-waħdieni biex id-dinja ssalva permezz
tiegħu” (Ġw 3:16-17). Meta bagħat
lil Ibnu u lill-Ispirtu s-Santu, Alla wera li hu stess huwa għotja ta’ mħabba għal dejjem.
43. X’jitlob minnek li temmen f’Alla wieħed?
222-227
229
Li temmen f’Alla, il-Waħdieni, jitlob minnek: li tagħraf il-kobor u
s-setgħa tiegħu;
li tgħix bi spirtu ta’ radd ta’ ħajr; li tafda fih dejjem,
ukoll fit-tiġrib; li tagħraf l-għaqda u d-dinjità vera tal-bnedmin kollha
maħluqa skond ix-xbieha tiegħu; li tuża tajjeb l-affarijiet li hu ħalaq.
44. Liema hu l-misteru ewlieni tal-fidi u tal-ħajja
Nisranija?
232-237
Il-misteru ewlieni tal-fidi u tal-ħajja
Nisranija huwa l-misteru tat-Trinità Qaddisa. L-Insara jitgħammdu fl-isem tal-Missier u tal-Iben u tal-Ispirtu s-Santu.
45. Il-misteru tat-Trinità Qaddisa jista’ jsir magħruf mir-raġuni umana biss?
237
Alla ħalla xi sinjal tal-Essri
trinitarju tiegħu fil-ħolqien u fl-Antik Testment, iżda
l-intimità tal-Essri tiegħu bħala Trinità Qaddisa hi misteru li ma
jintlaħaqx mir-raġuni umana waħedha, kif lanqas kienet
tilħqu l-fidi ta’ Iżrael, sa qabel
l-Inkarnazzjoni tal-Iben ta’ Alla u tal-miġja
tal-Ispirtu s-Santu. Dan il-misteru ġie rivelat minn Ġesù Kristu, u
huwa l-għajn tal-misteri l-oħra kollha.
46. X’jurina Ġesù Kristu
mill-misteru tal-Missier?
240-242
Ġesù Kristu rrivela li Alla huwa
“Missier”, mhux biss għax
Ħallieq tal-univers u tal-bniedem, imma fuq kollox għax inissel
għal dejjem fi ħdanu lill-Iben, li huwa l-Verb tiegħu, “id-dija tal-glorja ta’ Alla u x-xbieha ta’ l-essenza tiegħu” (Lhud 1,3).
47. Min huwa l-Ispirtu s-Santu, li uriena Ġesù
Kristu?
243-248
Huwa t-tielet Persuna tat-Trinità Qaddisa.
Huwa Alla, wieħed u indaqs mal-Missier u ma’ l-Iben. Huwa “ġej mill-Missier” (Ġw 15,26), li, bħala l-bidu mingħajr bidu, huwa
l-għajn tal-ħajja trinitarja kollha. U ġej ukoll mill-Iben (Filioque),
bid-don etern li l-Missier jagħmel lil Ibnu. Mibgħut mill-Missier
u mill-Iben inkarnat, l-Ispirtu s-Santu jmexxi lill-Knisja “għall-Verità kollha” (Ġw 16,13).
48. Il-Knisja kif tesprimi l-fidi trinitarja tagħha?
249-256
266
Il-Knisja tesprimi l-fidi trinitarja
tagħha billi tistqarr Alla wieħed fi tliet Persuni: il-Missier u
l-Iben u l-Ispirtu s-Santu. It-tliet Persuni divini huma Alla wieħed
għax kull wieħed minnhom huwa l-istess fid-daqs tan-natura divina li
ma tinqasamx. Huma wkoll realment distinti minn xulxin, mat-tnejn l-oħra:
il-Missier inissel l-Iben, l-Iben li jitnissel mill-Missier, l-Ispirtu s-Santu ġej
mill-Missier u mill-Iben.
49. Kif
jaħdmu t-tliet Persuni divini?
257-260
267
Mingħajr ma jinqasmu fis-sostanza waħdanija tagħhom, il-Persuni divini m’humiex magħżulin ukoll f’dak li jagħmlu fil-ħidma tagħhom: it-Trinità għandha ħidma waħda u l-istess. Iżda fil-ħidma waħda ta’ Alla, kull Persuna hija preżenti bil-mod li huwa tagħha fit-Trinità.
“O Alla tiegħi, Trinità
li nqim.....agħti s-sliem lil ruħi. Agħmilha l-ġonna
tiegħek, l-għamara għażiża tiegħek u l-post
tal-mistrieħ tiegħek. Jalla ma nħallik qatt waħdek, imam nkun
hemm jien, kollni kemm jien, dejjem nishar fil-fidi tiegħi, dejjem
inqimek, dejjem mogħnija għall-ħidma ħallieqa tiegħek.” (Beata Eliżabetta tat-Trinita’)
50. Xi jfisser li Alla jista’ kollox?
268-278
Alla wera lilu nnifsu bħala
“Setgħan u Qawwi” (Salm 24,8),
dak li għalih “ma hemm xejn li ma jistax isir” (Lq 1,37). L-omnipotenza tiegħu hija universali,
misterjuża, u tidher fil-ħolqien tad-dinja mix-xejn, u tal-bniedem
mill-imħabba, imma fuq kollox fl-Inkarnazzjoni u fil-Qawmien mill-mewt ta’ Ibnu, fir-rigal tal-adozzjoni ta’ wlied u
fil-maħfra tad-dnubiet. Għalhekk il-Knisja tressaq it-talba
tagħha quddiem “Alla etern li jista’ kollox” (“Omnipotens
sempiterne Deus...”).
51. Għaliex huwa mportanti li nistqarru:
“Fil-bidu Alla ħalaq is-sema u l-art” (Ġen 1,1)?
279-289
315
Għax il-ħolqien hu l-pedament tal-pjan kollu ta’ Alla għas-salvazzjoni;
juri l-imħabba li tista’ kollox u l-għerf ta’ Alla; hu l-ewwel pass lejn il-Patt ta’ Alla,
il-waħdieni, mal-poplu tiegħu; hu l-bidu tal-istorja tal-fidwa li
jilħaq il-milja tiegħu fi Kristu; hu l-ewwel tweġiba
għall-mistoqsijiet fundamentali tal-bniedem dwar il-bidu u t-tmiem
tiegħu.
52. Min ħalaq id-dinja?
290-292
316
Il-Missier, l-Iben u l-Ispirtu s-Santu huma
l-bidu waħdieni u indiviżibbli tad-dinja, ukoll jekk l-opra
tal-ħolqien tad-dinja hi b’mod partikulari attribwita lil
Alla l-Missier.
53. Għaliex inħalqet id-dinja?
293-294
319
Id-dinja nħalqet għall-glorja ta’ Alla, li ried juri u jwassal it-tjubija, il-verità u s-sbuħija tiegħu. L-għan aħħari tal-ħolqien hu li Alla, fi Kristu, ikun “kollox f’kollox” (1 Kor 15,28), għall-glorja tiegħu u għall-hena tagħna.
“Hu
glorja ta’ Alla l-bniedem ħaj u hi l-viżjoni ta’ Alla l-ħajja tal-bniedem.”
(Sant’Irenew)
54. Alla kif ħalaq l-univers?
295-301
317-320
Alla ħalaq l-univers għax ried
bl-għerf u bl-imħabba. Id-dinja ma saritx għax kellha ssir
minnha nnifisha, jew għax hekk kien id-destin bla raġuni tagħha,
jew għax saret b’kumbinazzjoni. Alla ħalaq
“mix-xejn” (ex nihilo) (2
Mak 7,28) dinja tajba u b’ordni
sħiħ, li huwa jittraxxendiha b’mod infinit. Alla
jżomm il-ħolqien f’kull moment ta’ l-eżistenza tiegħu u jwieżnu, waqt li jagħtih kapaċità
biex jaġixxi u jwasslu għat-tmiem tiegħu, permezz ta’ Ibnu u tal-Ispirtu s-Santu.
55. F’hiex tikkonsisti l-Providenza
divina?
302-306
321
Hija tikkonsisti fid-dispożizzjonijiet
li bihom Alla jmexxi l-ħolqien tiegħu lejn il-perfezzjoni ta’ l-aħħar, li għaliha huwa ddestina
l-ħolqien kollu. Alla huwa l-awtur
sovran tal-pjan tiegħu. Imma biex iġib
fis-seħħ dan il-pjan jinqeda wkoll bil-kooperazzjoni tal-ħlejjaq
tiegħu. Fl-istess ħin, jagħti lill-ħlejjaq tiegħu
d-dinjità li jaġixxu huma stess, li jkunu l-kawża ta’ xulxin.
56. Kif jikkollabora l-bniedem mal-Providenza divina?
307-308
323
Alla jagħti doni lill-bniedem u filwaqt
li jirrispetta l-libertà tiegħu, jitlob minnu li jikkollabora
bl-għemil, bit-talb, kif ukoll bit-tbatijiet tiegħu, filwaqt li jġiegħlu
“irid u jħabrek biex jagħmel dak
li jogħġob lilu” (Fil 2,13).
57. Jekk Alla jista’ kollox u jieħu ħsieb kollox, allura għaliex
jeżisti l-ħażen?
309-310
324, 400
Għal din il-mistoqsija, ta’ tant tbatija kif ukoll misterjuż, tista’ tagħti tweġiba biss il-fidi Nisranija kollha kemm hi. Alla
ma hu b’ebda mod, la direttament u lanqas indirettament,
il-kawża tal-ħażen. Huwa jdawwal il-misteru
tal-ħażen f’Ibnu, Ġesù Kristu, li
miet u qam mill-mewt biex jirbaħ dak il-ħażen morali kbir, li
huwa d-dnub tal-bnedmin u li hu l-għerq tal-ħażen l-ieħor
kollu.
58. Għaliex Alla jippermetti l-ħażen?
311-314
324
Il-fidi tagħtina ċ-ċertezza li
Alla ma jippermetti qatt il-ħażen jekk mill-istess ħażen ma
joħroġx it-tajjeb. Alla
dan ġa wettqu b’mod tal-għaġeb fil-ġrajja tal-mewt u
l-qawmien mill-mewt ta’ Kristu: fil-fatt mill-akbar
ħażen morali, il-qtil ta’ Ibnu, huwa ħareġ
l-akbar ġid, il-glorifikazzjoni ta’ Kristu u l-fidwa
tagħna.
Is-Sema u l-Art
59. X’ħalaq
Alla?
325-327
L-Iskrittura Mqaddsa tgħid: “Fil-bidu Alla ħalaq is-sema
u l-art” (Ġen 1,1). Il-Knisja, fil-Kredu, tistqarr li Alla huwa
l-ħallieq tal-ħwejjeġ kollha li jidhru u li ma jidhrux:
tal-ħlejjaq spiritwali u materjali, jiġifieri ta’ l-anġli u
tad-dinja li tidher, u b’mod speċjali tal-bniedem.
60. Min huma
l-anġli?
328-333
350-351
L-anġli huma ħlejjaq purament spiritwali, mingħajr ġisem,
inviżibbli u immortali, ħlejjaq personali mżejna bl-intelliġenza
u bir-rieda. Huma, filwaqt li jikkontemplaw bla waqfien lil Alla wiċċ
imb’wiċċ, jagħtuh glorja, iservuh u huma l-ħabbara
tiegħu fit-twettiq tal-missjoni tal-fidwa għall-bnedmin kollha.
61. B’liema mod
huma preżenti l-anġli fil-ħajja tal-Knisja?
334-336
352
Il-Knisja tingħaqad ma’ l-anġli biex tadura lil Alla, issejjaħ l-għajnuna tagħhom u tiċċelebra fil-liturġija t-tifkira ta’ wħud minnhom.
“ Kull Nisrani għandu ħdejh anġlu bħala
protettur u ragħaj tiegħu ħa jwasslu għall-ħajja.”
(San
Bażilju l-Kbir)
62. X’tgħallem
l-Iskrittura Mqaddsa dwar il-ħolqien tad-dinja li tidher?
337-344
Permezz tar-rakkont tas-“sitt ijiem” tal-ħolqien,
l-Iskrittura Mqaddsa turina s-siwi tal-ħolqien u l-għan tiegħu
li hu għall-glorja ta’ Alla u għall-ġid tal-bniedem. Kull
ħaġa taf l-eżistenza tagħha lil Alla, li minnu tirċievi
t-tjieba proprja tagħha u l-perfezzjoni, il-liġijiet tagħha u
l-post tagħha fl-univers.
63. X’inhu post
il-bniedem fil-ħolqien?
343-344
353
Il-bniedem hu fil-quċċata tal-ħolqien li jidher,
għaliex huwa maħluq skond ix-xbieha ta’ Alla u b’xebħ
miegħu.
64. X’rabta
hemm bejn il-ħwejjeġ maħluqa?
342
354
Bejn il-ħlejjaq hemm interdipendenza u ġerarkija,
li riedhom Alla stess. Fl-istess ħin, bejn il-ħlejjaq hemm
għaqda u solidarjetà, għax ilkoll għandhom l-istess
Ħallieq, huma lkoll maħbuba minnu u huma ordnati għall-glorja
tiegħu. Għalhekk, li tħares il-liġijiet miktuba
fil-ħolqien u r-rabtiet li joħorġu min-natura ta’ kull ħaġa, hu prinċipju ta’ għerf u pediment tal-morali.
65. X’rabta hemm bejn l-opra
tal-ħolqien u dik tal-fidwa?
345-349
Ix-xogħol tal-ħolqien jilħaq
il-qofol tiegħu fil-ħidma akbar tal-fidwa. Fil-fatt din tagħti
bidu għall-ħolqien il-ġdid, li fih kollox jerġa jsib
is-sens sħiħ u l-qofol tiegħu.
Il-Bniedem
66. F’liema sens il-bniedem huwa
maħluq fuq “ix-xbieha ta’ Alla”?
355-357
Il-bniedem huwa maħluq fuq ix-xbieha ta’ Alla fis-sens li kapaċi jagħraf, iħobb,
fil-libertà, lill-Ħallieq tiegħu. Huwa l-uniku ħlejqa fuq din
l-art, li Alla ried għalih innifsu u li sejjaħ biex, bl-għarfien
u bl-imħabba tiegħu, ikollu sehem mill-ħajja ta’ Alla. Huwa, bħala maħluq fuq ix-xbieha ta’ Alla, għandu d-dinjità ta’ persuna: m’huwiex biss xi ħaġa, imam xi ħadd, li kapaċi jkun
jaf lilu nnifsu, li jingħata minn rajh b’mod
ħieles u li jidħol f’komunjoni ma’ Alla u mal-persuni l-oħra.
67. Għalfejn ħalaq Alla lill-bniedem?
358-359
380-381
Alla ħalaq kollox għall-bniedem,
iżda l-bniedem ġie maħluq biex jagħraf, jaqdi u jħobb
lil Alla, u biex joffrilu f’din id-dinja l-ħolqien
kollu b’radd ta’ ħajr, u jiġi
mgħolli għall-ħajja ma’ Alla fis-sema. Huwa
biss fil-misteru tal-Verb magħmul bniedem li jiddawwal tassew il-Misteru
tal-bniedem, ippredestinat biex jirriproduċi x-xbieha ta’ l-Iben ta’ Alla magħmul bniedem, li hija
x-xbieha perfetta “ta’ Alla li ma
jidhirx” (Kol 1,15).
68. Għaliex il-bnedmin jiffurmaw għaqda
waħda?
360-361
Il-bnedmin kollha jiffurmaw ġens uman
wieħed, minħabba l-istess bidu tagħhom minn Alla. Alla, barra
minn dan, “minn bniedem wieħed
għamel il-ġens kollu tal-bnedmin” (Atti
17,26). Kulħadd, imbagħad, għandu Feddej wieħed u huwa
msejjaħ biex jaqsam l-hena ta’ dejjem ta’ Alla.
69. Kif fil-bniedem ir-ruħ u l-ġisem jiffurmaw
għaqda waħda?
362-365
382
Il-persuna umana hija essri kemm korporali
kif ukoll spiritwali. Fil-bniedem l-ispirtu u l-materja jiffurmaw natura
waħda. Din l-għaqda hija daqshekk kbira li hu minħabba
r-ruħ spiritwali li l-ġisem, magħmul mill-materja, hu ġisem
ta’ bniedem, ġisem ħaj, u
jieħu sehem mill-istess dinjità tax-xbieha ta’ Alla.
70. Min jagħti r-ruħ lill-bniedem?
366-368
382
Ir-ruħ
spiritwali ma tiġix mill-ġenituri, imma hija maħluqa direttament
minn Alla, u ma tmut qatt. Meta tinfired mill-ġisem fil-mument tal-mewt,
hija ma tispiċċax; u għad tingħaqad mill-ġdid mal-ġisem
fil-qawmien mill-imwiet fl-aħħar taż-żmien.
71. Liema rabta Alla qiegħed bejn ir-raġel u
l-mara?
369-373
383
Ir-raġel u l-mara ġew maħluqa
minn Alla bl-istess dinjità bħala persuni umani, u fl-istess waqt, f’komplimentarjetà reċiproka, bħala raġel
u mara. Alla riedhom għal xulxin biex ikunu xirka ta’
persuni. Flimkien huma wkoll imsejħa biex
jittrasmettu l-ħajja, meta fiż-żwieġ jingħaqdu
“f’ġisem wieħed”
(Ġen 2,24), u biex jaħkmu l-art bħala
“amministraturi” ta’ Alla.
72. Liema kienet il-kundizzjoni oriġinali
tal-bniedem skond il-pjan ta’ Alla?
374-379
384
Alla, meta ħalaq lir-raġel u
lill-mara, tahom sehem speċjali mill-ħajja divina tiegħu,
fil-qdusija u l-ġustizzja. Fil-pjan ta’ Alla l-bniedem ma kellux ibati u lanqas imut. Barra minn dan, fil-bniedem kienet issaltan armonija perfetta
fih innifsu, bejn il-ħlejjaq u l-Ħallieq, bejn ir-raġel u
l-mara, kif ukoll bejn l-ewwel koppja tal-bnedmin u l-ħolqien kollu.
Il-Waqgħa
73. Kif
tinftiehem ir-realtà tad-dnub?
385-389
Id-dnub jinsab fil-ġrajja tal-bniedem. Din ir-realtà tidher
tassew dak li hi biss fid-dawl tar-Rivelazzjoni divina, u fuq kollox fid-dawl
ta’ Kristu Feddej ta’ kulħadd, li ried li l-grazzja tfawwar u toktor sewwa
sew fejn kotor id-dnub.
74. X’inhi
l-waqgħa tal-anġli?
391-395
414
B’din l-espressjoni nifhmu li Satana u x-xjaten l-oħra, li
dwarhom titkellem l-Iskrittura Mqaddsa u t-Tradizzjoni tal-Knisja, minn anġli
maħluqa tajbin minn Alla, inbidlu fi ħżiena, għax, b’għażla
ħielsa u li ma setgħux jerġgħu lura minnha, ċaħdu
lil Alla u s-Saltna tiegħu, u b’hekk taw bidu għall-infern. Huma
jippruvaw isieħbu lill-bniedem magħhom għar-ribelljoni kontra
Alla; imma Alla fi Kristu jiżgura r-rebħa tiegħu fuq
il-Ħażin.
75. F’hiex
jikkonsisti l-ewwel dnub tal-bniedem?
396-403
415-417
Il-bniedem, ittentat mix-xitan, ħalla tintefa f’qalbu l-fiduċja
fil-Ħallieq tiegħu u, billi ma obdiehx, ried isir “bħal Alla”
iżda mingħajr Alla, u mhux skond Alla (Ġen 3,5). B’hekk
Adam u Eva mill-ewwel tilfu, għalihom u għall-bnedmin kollha, il-grazzja oriġinali
tal-qdusija u tal-ġustizzja.
76. X’inhu
d-dnub oriġinali?
404
419
Id-dnub oriġinali, li l-bnedmin kollha jitiweldu fih, huwa
l-istat ta’ nuqqas ta’ qdusija u ta’ ġustizzja tal-bidu. Huwa dnub li “ittieħed”,
mhux “dnub li sar”; huwa kundizzjoni li nitwieldu fiha, u mhux att personali
tagħna. Minħabba l-għaqda tal-bidu tal-ġens
tal-bnedmin id-dnub tan-nisel jgħaddi fil-familja kollha ta’ Adam man-natura umana, “mhux b’imitazzjoni iżda bi propagazzjoni”. Kif id-dnub
tan-nisel jgħaddi fil-bnedmin kollha hu misteru li qatt ma nistgħu
naslu biex nifhmuh għal kollox.
77. Liema konsegwenzi oħra jġarrab id-dnub oriġinali?
405-409
418
Minħabba d-dnub oriġinali,
in-natura umana, mingħajr ma ġiet imħassra għal kollox, ġiet
midruba fis-setgħat naturali tagħha, waqgħet taħt
il-ħakma ta’ l-injoranza, tat-tbatija u
tas-setgħa tal-mewt, u tal-ġibda lejn id-dnub. Din il-ġibda hija
msejħa konkupixxenza.
78. X’għamel Alla wara l-ewwel
dnub?
410-412
420
Wara l-ewwel dnub, id-dinja mtliet
bid-dnubiet, imam Alla ma telaqx lill-bniedem f’idejn il-mewt, imam bil-kontra, huwa ħabbarlu b’mod misterjuż – fil-“Protoevanġelj” (Ġen 3,15) – li l-ħażen
kellu jintrebaħ u li l-bniedem jintrefa’
mill-waqgħa. Hija l-ewwel tħabbira tal-Messija Feddej. Għalhekk
il-waqgħa saret saħansitra msejħa ħtija hienja, għaliex
“stħaqqilha Feddej kbir bħal dan” (Liturġija tal-Vġili tal-Għid).
NEMMEN F’ĠESÙ
KRISTU
L-IBEN WAĦDIENI TA’ ALLA
79. Liema hi l-Bxara t-Tajba għall-bniedem?
422-424
Hi t-tħabbira ta’ Ġesù Kristu, “Bin Alla l-ħaj” (Mt 16,16), li miet u qam mill-mewt. Fi żmien is-sultan
Erodi u l-imperatur Ċesri Awgustu, Alla temm il-wegħdiet li kien
għamel lil Abraham u lil nislu meta bagħat “lil
Ibnu, mwieled minn mara, mwieled taħt il-Liġi, biex jifdi lil dawk li
kienu taħt il-Liġi, biex ikollna l-adozzjoni ta’
wlied” (Gal 4,4-5).
80. Kif
tinxtered din l-Aħbar it-Tajba?
425-429
Sa mill-bidu l-ewwel dixxipli kienu mkebbsin bix-xewqa li
jħabbru lil Ġesù Kristu, biex iwasslu lil kulħadd
għall-fidi fih. Illum ukoll, dan l-għarfien kollu mħabba ta’
Kristu jqanqal ix-xewqa għall-evanġelizzazzjoni u l-katekeżi.
Dan ifisser li turi fil-persuna ta’ Kristu l-pjan ta’ dejjem ta’ Alla biex l-umanità kollha tidħol f’komunjoni
miegħu.
“U F’ĠESÙ
KRISTU, IBNU WIEĦED, SIDNA”
81. Xi jfisser l-isem
“Ġesù”?
430-435
452
Mogħti mill-Anġlu fil-waqt
tat-Tħabbira, l-isem “Ġesù” jfisser “Alla jsalva”. Huwa
jfisser l-identità u l-missjoni tiegħu, “għax
huwa jsalva l-poplu tiegħu minn dnubiethom” (Mt
1,21). Pietru jistqarr li “mkien taħt is-sema ma hemm
isem ieħor mogħti lill-bniedem li bih aħna għandna nkunu
salvi” (Atti 4,12).
82. Għaliex Ġesù hu msejjaħ
“Kristu”?
436-440
453
“Kristu”
bil-Grieg, “Messija” bl-Ebrajk,
tfisser “midluk”. Ġesù
huwa Kristu għax huwa kkonsagrat minn Alla, midluk mill-Ispirtu s-Santu
għall-missjoni tal-fidwa. Huwa l-Messija mistenni minn Iżrael,
mibgħut fid-dinja mill-Missier. Ġesù laqa’
t-titlu ta’ Messija filwaqt li wera t-tifsir veru
tiegħu: “Hu niżel mis-sema”
(Ġw 3,13), ħa l-mewt u qam mill-mewt, huwa l-Qaddej li jbati “biex jagħti ħajtu b’fidwa
għall-kotra” (Mt 20,28). Mill-isem Kristu
ħareġ għalina l-isem ta’ Kristjani
83. F’liema sens Ġesù huwa “l-Iben Waħdieni ta’ Alla”?
441-445
454
Huwa hekk f’sens uniku u perfett.
Fil-mument tal-Magħmudija u tat-Trasfigurazzjoni, il-leħen
tal-Missier juri lil Ġesù bħala
“l-Iben
il-għażiż” tiegħu. Meta sejjaħ
lilu nnifsu bħala l-Iben li
“jagħraf lill-Missier” (Mt 11,27), Ġesù saħaq fuq ir-rabta
tiegħu waħdanija u għal dejjem ma’ Alla
Missieru. Hu
“l-Iben Waħdieni ta’ Alla” (ara
1 Ġw 4,9), it-tieni Persuna tat-Trinità. Hu ċ-ċentru
tal-predikazzjoni appostolika: l-Appostli raw
“il-glorja tiegħu, il-glorja li
għandu mill-Missier bħala Ibnu l-waħdieni” (Ġw 1,14).
84. Xi jfisser
it-titlu “Mulej”?
446-451
455
Fil-Bibbja, dan it-titlu soltu juri s-setgħa ta’ Alla. Ġesù
jużah għalih innifsu u juri s-setgħa divina tiegħu fuq
in-natura, fuq ix-xjaten, fuq id-dnub u fuq il-mewt, fuq kollox permezz
tal-Qawmien tiegħu mill-mewt. L-ewwel stqarrijiet tal-fidi tal-Knisja
jipproklamaw li s-setgħa, il-ġieħ u l-glorja li jistħoqqlu
lil Alla l-Missier jixirqu wkoll lil Ġesù: Alla “żejnu bl-Isem li hu
fuq kull isem” (Fil 2,9). Hu l-Mulej li jsaltan fuq id-dinja u ġrajjietha,
u lilu biss il-bniedem għandu jissottometti b’mod assolut il-libertà
personali tiegħu.
“ĠESÙ
KRISTU KONĊEPUT BIL-ĦIDMA TAL-ISPIRTU S-SANTU,
U
TWIELED MINN MARIJA VERĠNI”
85. Għaliex l-Iben ta’ Alla sar bniedem?
456-460
L-Iben ta’ Alla ħa l-ġisem bil-ħidma tal-Ispirtu s-Santu fil-ġuf
tal-Verġni Marija, għalina l-bnedmin u għall-fidwa tagħna,
jiġifieri: biex jgħaqqad lilna midinbin ma’
Alla; biex jgħinna nagħrfu l-imħabba tiegħu bla tmiem; biex
ikun il-mudell tal-qdusija tagħna; biex inkunu nistgħu “nissieħbu fin-natura ta’ Alla” (2 Pt 1,4).
86. Xi tfisser il-kelma
“Inkarnazzjoni”?
461-463
483
Il-Knisja ssejjaħ
“Inkarnazzjoni” il-Misteru ta’ l-għaqda ta’ l-għaġeb tan-natura
ta’ Alla man-natura tal-bniedem fil-Persuna waħda
tal-Verb. Biex wettaq il-fidwa tagħna, l-Iben ta’
Alla “ħa l-ġisem” (Ġw
1,14) jiġifieri sar verament bniedem.
Il-fidi fl-Inkarnazzjoni hi sinjal li jagħżel il-fidi nisranija minn
kull twemmin ieħor.
87. B’liema mod Ġesù Kristu
huwa veru Alla u veru bniedem?
464-467
469
Ġesù huwa fl-istess waqt veru Alla u veru bniedem, fl-għaqda
tal-Persuna divina tiegħu. Hu, l-Iben ta’ Alla, li ġie “mnissel, mhux magħmul,
fl-istess natura tal-Missier”, sar bniedem veru,
ħuna, mingħajr iżda ma waqaf li jkun Alla Sidna.
88. X’jgħallem il-Konċilju
ta’ Kalċidonja (fis-sena 451) dwar dan?
467
Il-Konċilju ta’ Kalċidonja jgħallem u jistqarr: “l-istess Iben wieħed, il-Mulej tagħna Ġesù Kristu,
perfett bħala Alla u perfett bħala bniedem; veru Alla u veru bniedem,
b’ruħ imżejna bir-raġuni kif ukoll b’ġisem; natura waħda mal-Missier fid-divinità tiegħu, u
natura waħda magħna fl-umanità tiegħu, “bħalna
f’kollox, minbarra d-dnub” (Lhud 4,15);
imnissel mill-Missier qabel kull żmien bħala Alla u, f’dawn l-aħħar żminijiet, imwieled bħala bniedem
mill-Verġni Marija, Omm Alla, għalina u għall-fidwa tagħna.”
89. Kif tesprimi l-Knisja l-Misteru tal-Inkarnazzjoni?
464-470
479-481
Tesprimi dan waqt li tistqarr li Ġesù Kristu huwa veru Alla u veru bniedem, b’żewġ naturi, waħda divina u waħda umana, mhux imħalltin ma’ xulxin, imma magħqudin flimkien fil-Persuna tal-Iben ta’ Alla. Għalhekk, kull ma hemm fl-umanità ta’ Ġesù – mirakli, tbatija, mewt – għandu jiġi attribwit lill-Persuna divina, li jaħdem permezz tan-natura umana li hu ħa.
“O Iben waħdieni u Verb
ta’ Alla, inti li ma tmut qatt, għas-salvazzjoni
tagħna għoġbok tieħu l-ġisem fil-ġuf tal-Qaddisa Marija Omm Alla u dejjem Verġni Marija (...) Int li int
wieħed mit-Trinità Qaddisa, imsebbaħ mal-Missier u ma’ l-Ispirtu s-Santu, salvana!” (Liturġija Biżantina ta’ San Ġwann
Griżostmu).
90. L-Iben ta’ Alla li sar bniedem kellu ruħ bl-għarfien
bħala bniedem?
470-474
482
L-Iben ta’ Alla ħa l-ġisem bir-ruħ ta’
bniedem imżejna bir-raġuni. Bl-intelliġenza umana tiegħu Ġesù
fehem ħafna ħwejjeġ permezz ta’
l-esperjenza. Imma wkoll bħala bniedem l-Iben ta’
Alla kellu għarfien intimu u immedjat ta’ Alla
Missieru. Kien jidħol fil-fond tal-qlub tal-bnedmin u jagħraf
il-ħsibijiet moħbija tagħhom u kien jagħraf il-pjan etern
li huwa kien ġie biex jgħarrafhulna.
91. Kif kienu jaqblu bejniethom iż-żewġ
ridiet tal-Verb inkarnat?
475
482
Ġesù kellu rieda divina u rieda umana.
Fil-ħajja tiegħu fuq l-art, l-Iben ta’ Alla bħala bniedem ried dak li bħala Alla ddeċieda
flimkien mal-Missier u ma’ l-Ispirtu s-Santu
għas-salvazzjoni tagħna. Ir-rieda ta’ Kristu
bħala bniedem timxi wara r-rieda divina tiegħu, mingħajr ma
teqfilha jew tmur kontra tagħha, jew aħjar, ir-rieda umana
tiegħu kienet taqgħod għar-rieda tiegħu ta’ Alla.
92. Kristu kellu ġisem veru ta’ bniedem?
476-477
Kristu ħa ġisem veru ta’ bniedem li permezz tiegħu Alla li ma jidhirx seta’ jidher. Għalhekk, Kristu jista’ jiġi mpinġi u miqjum fix-xbihat mqaddsa.
93. X’tirrappreżenta l-Qalb ta’
Ġesù?
478
Ġesù għarafna u ħabbna b’qalb ta’ bniedem. Il-Qalb minfuda
tiegħu għas-salvazzjoni tagħna hija simbolu ta’ dik l-imħabba bla tmiem, li biha hu jħobb lill-Missier u lil
kull wieħed mill-bnedmin.
94. “Imnissel bil-ħidma
tal-Ispirtu s-Santu.....”: xi tfisser din l-espressjoni?
484-486
Tfisser li l-Verġni Marija nisslet
l-Iben etern fil-ġuf tagħha permezz tal-ħidma tal-Ispirtu
s-Santu u mingħajr is-sehem tal-bniedem:
“L-Ispirtu s-Santu jiġi fuqek” (Lq 1,35),
qalilha l-Anġlu fit-Tħabbira.
95. “...Imwieled minn Marija Verġni”: għaliex Marija hija tassew Omm Alla?
495
509
Marija hija tassew Omm Alla għax
hija l-omm ta’ Ġesù (Ġw
2,1, Ġw 19,25). Fil-fatt, dak li ġie mnissel bil-ħidma ta’ l-Ispirtu s-Santu u li sar tassew Binha, huwa l-Iben etern ta’ Alla l-Missier. Hu Alla stess.
96. Xi tfisser
“Immakulata Kunċizzjoni”?
487-492
508
Alla għażel lil Marija sa
mill-eternità biex tkun l-Omm ta’ Ibnu: biex twettaq missjoni bħal din, hi ġiet imnissla
mingħajr ebda ħtija. Dan ifisser li, permezz tal-grazzja ta’ Alla u f’ġieħ il-merti
magħrufin minn qabel ta’ Ġesù Kristu, Marija ġiet
meħlusa mid-dnub oriġinali sa mit-tnissil tagħha.
97. Kif tat sehemha Marija fil-pjan divin tal-fidwa?
493-494
508-511
Permezz tal-grazzja ta’ Alla, Marija baqgħet ħielsa minn kull dnub
personali tul ħajjitha kollha. Hija l-“mimlija
bil-grazzja” (Lq 1,28), “Kollha
kemm hi Qaddisa”. Meta l-Anġlu ħabbrilha li se
tnissel lil “Bin l-Għoli”
(Lq 1,32), hija liberament tat il-kunsens
tagħha bl-“ubbidjenza tal-fidi” (Rum 1,5). Marija tat lilha nnifisha kollha kemm hi
għall-Persuna u l-ħidma ta’ Binha Ġesù, u b’qalbha ħaddnet ir-rieda ta’ Alla
għas-salvazzjoni.
98. Xi jfisser il-konċepiment verġinali ta’ Ġesù?
496-498
503
Ifisser li Ġesù tnissel bil-ħidma
tal-Ispirtu s-Santu biss, mingħajr is-sehme ta’ raġel, fil-ġuf tal-Verġni Marija. Hu l-Iben
tal-Missier tas-sema skond in-natura divina u Iben Marija skond in-natura umana
tiegħu, imam propjament Iben Alla fiż-żewġ nature,
minħabba li fih hemm Persuna
waħda, dik divina.
99. Kif Marija baqgħet
“dejjem Verġni”?
499-507
510-511
Fis-sens li hi
“baqgħet Verġni fit-tnissil ta’ Binha,
Verġni fit-twelid, Verġni tul it-tqala, Verġni bħala omm,
Verġni għal dejjem” (Santu Wistin).
Għalhekk, meta l-Evanġelji jitkellmu dwar “aħwa
subien u bniet ta’ Ġesù, ifissru l-qraba l-aktar ta’
ġewwa ta’ Ġesù, skond espressjoni użata
fl-Iskrittura Mqaddsa.
100. Kif il-maternità spiritwali ta’ Marija hija universali?
501-507
511
Marija kellha Iben wieħed, Ġesù,
imam fih il-maternità spiritwali tagħha nfirxet għall-bnedmin kollha
li huwa ġie biex isalva. Ubbidjenti maġenb Adam il-ġdid, Ġesù
Kristu, il-Verġni Marija hi Eva l-ġdida, tassew l-omm
tal-ħajjin, li tikkoopera bi mħabba ta’ omm għat-twelid u għall-formazzjoni tagħhom fl-ordni
tal-grazzja. Verġni u Omm, Marija hija x-xbieha tal-Knisja, u b’mod l-aktar perfett turi x’inhi l-Knisja.
101.
Kif il-ħajja ta’ Kristu hi Misteru?
512-521
561-562
Il-ħajja kollha ta’ Kristu hi rivelazzjoni. Dak li jidher fil-ħajja fuq
l-art ta’ Ġesù kien iwassal għall-Misteru
li ma jidhirx, fuq kollox għall-Misteru tal-filjazzjoni
divina: “Min ra lili, ra lill-Missier” (Ġw 14,9). Barra minn dan, ukoll jekk il-fidwa tiġina
mis-Salib u l-Qawmien mill-mewt, il-Misteru tal-fidwa narawh jaħdem
fil-ħajja kollha ta’ Kristu, għax kull ma Ġesù
għamel, qal u bata kellu bħala għan li jifdi lill-bniedem
imwaqqa’ u jwasslu mill-ġdid għas-sejħa
tiegħu tal-bidu ta’ iben Alla.
102. Liema kienu t-tħejjijiet għall-Misteri ta’ Ġesù?
522-524
Kien hemm l-ewwelnett stennija twila ta’ tama li damet għal ħafna sekli għall-ewwel
miġja tal-Feddej, li aħna ngħixu mill-ġdid waqt li niċċelebraw
kull sena l-liturġija ta’ l-Avvent. Minbarra
l-istennija misterjuża fi qlub il-pagani, Alla ħejja l-wasla ta’ Ibnu permezz tat-Testment il-Qadim, sa Ġwanni l-Battista li huwa
l-aħħar wieħed u l-akbar fost il-profeti.
103. X’jgħallem il-Vanġelu
dwar il-Misteri tat-twelid u t-tfulija ta’ Ġesù?
525-530
563-564
Fil-Milied, il-glorja tas-Sema tidher
fid-dgħufija ta’ tarbija; iċ-ċirkonċżżjoni
ta’ Ġesù hi sinjal li hu ġie magħdud
mal-poplu Lhudi u tħabbar il-Magħmudija tagħna; l-Epifanija hi
l-manifestazzjoni tas-Sultan-Messija ta’ Iżrael lill-ġnus
kollha; fil-preżentazzjoni fit-tempju, fi Xmun u f’Anna naraw l-istennija ta’ Iżrael li jersaq
għal-laqgħa tiegħu mal-Feddej tiegħu; il-ħarba lejn
l-Eġittu u l-qtil tal-innoċenti jħabbru li l-ħajja
kollha ta’ Kristu ser tkun taħt is-sinjal
tal-persekuzzjoni; ir-ritorn mill-Eġittu jfakkar l-Eżodu u
juri lil Ġesù bħala Mosè l-ġdid: il-ħellies tassew u ta’ dejjem.
104. Liema tagħlim toffrilna l-ħajja
moħbija ta’ Ġesù f’Nazaret?
533-534
564
Tul il-ħajja moħbija f’Nazaret, Ġesù jgħix fis-skiet fit-toroq ordinarji
tal-ħajja. B’hekk iħallina nkunu f’komunjoni miegħu fil-qdusija tal-ħajja ta’ kuljum minsuġa fit-talb, fis-sempliċità, fix-xogħol,
fl-imħabba tal-familja. Is-sottomissjoni tiegħu lejn Marija u Ġużeppi,
il-missier putattiv tiegħu, hi sinjal tal-ubbidjenza tiegħu ta’ Iben lill-Missier. Marija u Ġużeppi, bil-fidi tagħhom,
jilqgħu il-Misteru ta’ Ġesù, ukoll jekk ma
jifhmuhx dejjem.
105. Għalfejn Ġesù jirċievi mingħand Ġwanni
l-“magħmudija ta’ ndiema għall-maħfra tad-dnubiet” (Lq
3,3)?
535-537
565
Biex jagħti bidu għall-ħajja
pubblika u juri minn qabel il-“Magħmudija” tal-mewt tiegħu: b’hekk, għalkemm kien
mingħajr dnub, aċċetta li jingħadd mal-midinbin, hu “l-Ħaruf ta’ Alla, li jneħħi d-dnub
tad-dinja” (Ġw 1,29). Il-Missier jistqarru
bħala “Ibni l-għażiż” (Mt 3,17) u l-Ispirtu niżel fuqu.
Il-Magħmudija ta’ Ġesù hi sinjal minn qabel tal-Magħmudija tagħna.
106. X’juru t-tentazzjonijiet ta’
Ġesù fid-deżert?
538-540
566
It-tentazzjonijiet ta’Ġesù fid-deżert jiġbru mill-ġdid fihom it-tiġrib ta’ Adam fil-ġenna u ta’ Iżrael
fid-deżert. Satana jipprova jġarrab lil Ġesù billi ssuġġerielu
li jmur kontra l-missjoni afdata lilu mill-Missier. Kristu, l-Adam il-ġdid, ma ċediex għat-tentazzjoni u r-rebħa tiegħu
tħabbar ir-rebħa tal-passjoni tiegħu, l-ogħla att ta’ ubbidjenza ta’ l-imħabba tiegħu ta’ Iben għall-Missier. Il-Knisja tingħaqad ma’ dan il-Misteru b’mod speċjali
fiż-żmien liturġiku tar-Randan.
107. Min hu mistieden ikollu sehem mis-Saltna ta’ Alla, imħabba u mwettqa minn Ġesù?
541-546
567
Ġesù jistieden lill-bnedmin kollha biex
ikollhom sehem mis-Saltna ta’ Alla. Ukoll l-akbar midneb hu
msejjaħ biex jikkonverti u jilqa’ l-ħniena bla
qjies tal-Missier. Is-Saltna li diġa’ tinsab f’din l-art hi ta’ dawk li jilqgħuha b’qalb umli. Lil dawn jingħata li jagħrfu l-Misteri
tiegħu.
108. Għaliex Ġesù juri s-Saltna permezz
tas-sinjali u l-mirakli?
547-550
567
Ġesù jsieħeb ma kliemi sinjlai u
mirakli biex juri li s-Saltna tinsab fih, il-Messija. Ukoll jekk fejjaq lil
xi persuni, hu ma
ġiex biex ineħħi d-deni kollu li hawn fuq l-art, imam
biex jeħlisna fuq kollox mill-jasar tad-dnub. It-tkeċċija
tax-xjaten tħabbar li s-Salib tiegħu jkun rebbieħ fuq
“il-prinċep ta’ din id-dinja” (Ġw 12,31).
109. Fis-Saltna, liema setgħa jagħti Ġesù
lill-Appostli tiegħu?
551-553
567
Ġesù jagħżel it-Tnax, xbieha
future tal-Qawmien mill-mewt tiegħu, u tahom sehem mill-missjoni
tiegħu u mis-setgħa tiegħu, biex jgħallmu, jaħfru
d-dnubiet, jibnu u jmexxu lill-Knisja. F’dan il-Kulleġġ
tat-Tnax Pietru għandu l-ewwel post u jirċievi “l-imfietaħ
tas-Saltna” (Mt 16,19), bil-missjoni li jħares
il-fidi fis-sbuħija kollha tagħha, biex qatt ma tiġi nieqsa u
jwettaq lil ħutu
fiha.
110. Xi tfisser it-Trasfigurazzjoni?
554-556
568
Fit-Trasfigurazzjoni tidher fuq kollox it-Trinità: “Il-Missier fil-leħen, l-Iben fil-bniedem, l-Ispirtu fis-sħaba li tiddi” (San Tumas t’Quino). Waqt li jitħaddet ma’ Mosè u Elija fuq it-“tmiem” tiegħu (Lq 9,31), Ġesù juri li biex jidħol fil-glorja tiegħu kellu jgħaddi mis-Salib u jagħtina niggustaw minn qabel il-qawmien tiegħu mill-mewt u l-miġja glorjuża tiegħu meta għad irid ibiddlilna “il-ġisem imsejken tagħna fis-sura tal-ġisem glorjuż tiegħu” (Fil 3,21)
“Int inbdilt fuq il-muntanja
u d-dixxipli tiegħek, sa fejn setgħu, ikkontemplaw il-Glorja
tiegħek u Kristu Alla, biex meta jarawk imsallab jifhmu li minn rajk ridt
issofri l-Passjoni tiegħek u li huma kellhom iħabbru lid-dinja li int
tassew id-dija tal-Missier”
(Liturġija
Biżantina).
111. Kif isseħħ id-daħla Messjanika f’Ġerusalemm?
557-560
569-570
Meta
qorob
għalih iż-żmien Ġesù b’rieda sħiħa dar u
telaq Ġerusalemm biex ibati l-passjoni tiegħu, imut u jqum
mill-mewt. Bħala Sultan-Messija biex juri li waslet is-Saltna, hu
jidħol fil-belt tiegħu riekeb fuq ħmara. Jilqgħuh iċ-ċkejknin;
bl-istess akklamazzjoni li nsibuha fil-Qaddis tal-liturġija
ewkaristika: “Imbierek min ġej f’isem il-Mulej! Hosanna (eħlisna!)” (Mt 21,9). Hi b’din iċ-ċelebrazzjoni
tad-daħla tiegħu f’Ġerusalemm, nhar
Ħadd il-Palm, li l-liturġija tal-Knisja tagħti bidu għall-Ġimgħa
Mqaddsa.
“ĠESÙ KRISTU BATA TAĦT PONZJU PILATU,
SALLBUH, MIET U DIFNUH.”
112. X’inhi l-importanza tal-Misteru
tal-Għid ta’ Ġesù?
571-573
Il-Misteru tal-Għid ta’ Ġesù, li jiġbor fih il-passjoni tiegħu, il-mewt, il-qawmien u l-glorja tiegħu,
hu fil-qalba tal-fidi nisranija, għax il-pjan ta’ Alla għas-salvazzjoni seħħ darba għal
dejjem bil-mewt ta’ Ibnu Ġesù Kristu li fdietna.
113. Fuq liema akkużi Ġesù ġie kkundannat?
574-576
Xi kapijiet t’Iżrael xlew lil Ġesù li ġab ruħu kontra l-Liġi,
kontra t-tempju ta’ Ġerusalemm, u b’mod speċjali kontra l-fidi f’Alla
wieħed, għax Hu kien isejjaħ lilu nnifsu l-Iben ta’ Alla. Għal dan tawh f’idejn Pilatu, biex
jikkundannah għall-mewt.
114. Kif Ġesù kien iħares lejn il-Liġi ta’ Iżrael?
577-582
592
Ġesù ma neħħiex il-Liġi
li Alla kien ta lil Mosè fuq is-Sinaj, iżda wassalha
għall-perfezzjoni sħiħa tagħha billi taha interpretazzjoni
definittiva. Hu l-Leġislatur divin li jwettaq b’mod sħiħ din il-Liġi. Barra minn dan, hu, il-Qaddej fidil, joffri bil-mewt
espjatorja tiegħu l-uniku sagrifiċċju li seta’ jeħles “il-ħtijiet li saru
fi żmien il-patt ta’ qabel” (Lhud
9,15).
115. X’Kien
l-atteġġjament ta’ Ġesù lejn it-tempju ta’ Ġerusalemm?
583-586
593
Lil Ġesù xlewh b’ostilità lejn it-tempju. Madankollu huwa wera rispett kbir lejh bħala
“dar Missieru” (Ġw 2,16); u fih xandar il-qofol tat-tagħlim
tiegħu. Imma f’rabta mal-mewt tiegħu, ħabbar ukoll it-tiġrif tiegħu, u
wera lilu nnifsu bħala l-għamara definittiva ta’ Alla f’nofs il-bnedmin.
116. Ġesù qatt tkellem kontra l-fidi ta’ Iżrael f’Alla wieħed u
salvatur?
587-591
594
Ġesù qatt ma mar kontra l-fidi f’Alla wieħed, lanqas meta meta wettaq il-ħidma divina
tiegħu per eċċellenza, dik tal-maħfra tad-dnubiet u b’hekk wettaq il-wegħdiet messjaniċi u wera lilu nnifsu daqs
Alla. Meta Ġesù jitlobna biex nemmnu fih u nikkonvertu, iwassalna biex
nifhmu l-iżball traġiku tas-Sanhedrin li qies lil Ġesù ħati
tal-mewt bħala midgħi.
117. Min hu responsabbli tal-mewt ta’ Ġesù?
595-598
Ma nistgħux ngħabbu
bir-responsabbilta’ tal-passjoni u l-mewt ta’
Ġesù lil-Lhud kollha li kienu jgħixu dak
iż-żmien, lanqas lil-Lhud kollha ta’ kull żmien u ta’ kullimkien. Kull midneb, jiġifieri
kull bniedem, hu l-awtur u l-istrument tat-tbatija li ġarrab il-Feddej, u
huma ħatja aktar bis-serjetà dawk li, aktar u aktar jekk insara,
kontinwament jaqgħu fi dnubiethom u jithennew fil-vizzji.
118. Għaliex il-mewt ta’ Ġesù hi parti mill-pjan ta’ Alla?
599-605
619
Biex jgħaqqad miegħu lill-bnedmin
kollha mogħtija għall-mewt minħabba d-dnub, Alla ħa
l-inizjattiva kollha mħabba u bagħat lil Ibnu biex jagħti lilu
nnifsu għall-mewt għall-midinbin. Imħabba fit-Testment il-Qadim,
b’mod partikulari bħala sagrifiċċju
tal-Qaddej li jbati, il-mewt ta’ Ġesù
seħħet “skond l-Iskrittura”.
119. Kif Kristu offra lilu nnifsu lill-Missier?
606-609
620
Il-ħajja
kollha ta’ Kristu hi għotja
ħielsa lill-Missier biex iwettaq il-pjan tiegħu ta’ fidwa. Hu jagħti “ħajtu b’fidwa għall-kotra” (Mk 10,45) u b’dan jgħaqqad mill-ġdid ma’ Alla
l-umanità tiegħu tkun mezz ħieles u perfett tal-Imħabba ta’ Alla li trid is-salvazzjoni tal-bnedmin kollha.
120. Kif tidher fl-aħħar Ikla l-għotja ta’ Ġesù?
610-611
621
Fl-aħħar Ikla ma’ l-Appostli lejlet il-Passjoni, Ġesù fisser u wettaq
minn qabel l-offerta minn rajh tiegħu nnifsu: “Dan huwa ġismi li jingħata għalikom” (Lq 22,19), “Dan huwa demmi, li jixxerred....” (Mt 26,28). Huwa waqqaf dak il-ħin l-Ewkaristija li hi “tifkira” (1 Kor 11,25) tas-sagrifiċċju
tiegħu, u għamel lill-Appostli tiegħu bħala saċerdoti
tal-Patt il-ġdid.
121. X’jiġri fl-agunija tal-ġnien
tal-Ġetsemani?
612
Minkejja l-kruha li l-mewt
tirrappreżenta għan-natura tiegħu ta’ bniedem, għad li hi għal kollox ħielsa
mid-dnub għax hu “l-Awtur tal-Ħajja” (Atti 3,15), Ġesù jaċċetta bir-rieda tiegħu
ta’ bniedem li sseħħ ir-rieda tal-Missier u
jilqa’ għall-fidwa tagħna li jġorr
id-dnubiet tagħna f’ġismu “billi
obda sal-mewt” (Fil 2,8).
122. X’inhuma
l-effetti tas-sagrifiċċju ta’ Kristu fuq is-Salib?
613-617
622-623
Ġesù offra ħajtu minn rajh, bħala sagrifiċċju
espjatorju, jiġifieri, patta għall-ħtijiet tagħna
bl-ubbidjenza kollha mħabba u sal-mewt. Din “l-imħabba
għall-aħħar” (ara Ġw 13,1) ta’ l-Iben ta’ Alla
tgħaqqad lill-bnedmin kollha mal-Missier. Is-sagrifiċċju
tal-Għid ta’ Kristu jeħles għalhekk lill-bnedmin b’mod uniku,
perfett u definittiv, u jiftaħ għalihom it-triq tal-komunjoni ma’
Alla.
123.
Għaliex Ġesù jgħid lid-dixxipli tiegħu biex jerfgħu
salibhom?
618
Meta qal lid-dixxipli tiegħu biex jerfgħu salibhom u
jimxu warajh, Ġesù ried isieħeb fis-sagrifiċċju tiegħu
għall-fidwa lil dawk stess li se jkunu minn ta’ l-ewwel li jgawdu minnu.
124. F’liema
kundizzjoni kien il-ġisem ta’ Kristu waqt li kien fil-qabar?
624-630
Kristu għadda minn mewt tassew kif ukoll minn difna ta’ veru.
Imma l-virtù divina ma ħallitx li fil-ġisem
tiegħu jkompli sejjer it-taħsir tan-natura.
“ĠESÙ KRISTU NIŻEL
FIL-LIMBU,
U WARA TLITT IJIEM QAM MILL-IMWIET.”
125. X’inhu l-“limbu”, li fih niżel Ġesù?
632-637
Il-“limbu” –
differenti mill-infern tad-dannati – kienet
il-qagħda tal-mejtin, tajbin u ħżiena, li mietu qabel Kristu.
Bir-ruħ
magħquda mal-Persuna divina tiegħu,
Ġesù niżel fil-limbu ħdejn il-ġusti li kienu qed jistennew
il-Feddej tagħhom biex jidħlu fl-aħħar mill-aħħar
għad-dehra ta’ Alla. Wara li kien
rebaħ, permezz tal-mewt tiegħu, il-mewt u x-xitan “li kellu l-mewt f’idejh” (Lhud
2,14), huwa ħeles lill-ġusti li kienu jistennew lill-Feddej u
fetħilhom il-bibien tas-sema.
126. X’post għandu l-Qawmien
mill-mewt ta’ Kristu fil-fidi tagħna?
631, 638
Il-Qawmien ta’ Ġesù mill-mewt huwa l-qofol tal-verità tal-fidi tagħna fi
Kristu, u flimkien mas-Salib, jirrappreżenta parti essenzjali mill-Misteru
tal-Għid.
127. Liema
“sinjali”
jixhdu għall-Qawmien mill-mewt ta’ Ġesù?
639-644
656-657
Minbarra s-sinjal essenzjali magħmul
mill-qabar vojt, il-Qawmien mill-mewt ta’ Ġesù għandu
x-xhieda tan-nisa li kienu l-ewwel nies li ltaqgħu ma’ Ġesù u li ħabbruh lill-Appostli. Ġesù mbagħad “deher lil Kefa (Pietru) u mbagħad li-Tnax. Deher imbagħad lil
aktar minn ħames mitt aħwa flimkien” (1 Kor
15,5-6) u wkoll lil oħrajn. L-Appostli ma setgħux jivvintaw huma
l-qawmien mill-mewt, għaliex din dehret għalihom bħala
impossibbli: fil-fatt Ġesù wkoll ċanfarhom għan-nuqqas ta’ fidi tagħhom.
128. Għaliex il-Qawmien mill-mewt hu fl-istess
ħin avveniment traxxendentali?
647
656-657
Minkejja li hu fatt storiku, ippruvat permezz
ta’ sinjali u msaħħaħ b’xhieda, il-Qawmien mill-mewt bħala l-mogħdija ta’ l-umanità ta’ Kristu għall-glorja ta’ Alla hu mister tal-fidi li jmur lil hinn mill-istorja u jissuperaha.
Hu għalhekk li Kristu rxoxt ma deherx lid-dinja, imam lid-dixxipli, u
għamilhom xhieda tiegħu quddiem il-poplu.
129. X’inhu
l-istat tal-ġisem ta’ Kristu rxoxt?
645-646
Bil-Qawmien mill-imwiet Kristu ma reġax lura għas-sura
tal-ħajja fuq l-art. Il-ġisem irxuxtat tiegħu huwa l-istess li ġie
mislub għax kien għad kellu l-marki tal-Passjoni, imam issa
għandu sehem mill-ħajja divina bil-kwalitajiet ta’ ġisem
glorjuż. Għalhekk Ġesù Rxoxt għandu s-setgħa u
l-libertà kollha li jidher lid-dixxipli tiegħu kif u meta jrid taħt
suriet oħra.
130. B’liema mod il-Qawmien
mill-imwiet huwa ħidma tat-Trnità Qaddisa?
648-650
Il-Qawmien mill-imwiet ta’ Kristu hu opra traxxendentali ta’
Alla. It-tliet Persuni jagħmlu ħidma
flimkien skond is-sehem ta’ kull wieħed minnhom:
il-Missier juri s-setgħa tiegħu; l-Iben “jieħu
mill-ġdid” il-ħajja li kien offra b’mod ħieles
(Ġw 10,17) u jgħaqqad flimkien
ir-ruħ u l-ġisem tiegħu, li l-Ispirtu s-Santu jerġa’ jagħti l-ħajja u l-glorja.
131. X’inhu
s-sens u l-valur salvifiku tal-Qawmien mill-imwiet?
651-655
658
Il-misteru ta’ l-Inkarnazzjoni seħħ fil-milja kollha
tiegħu fil-qawmien mill-imwiet. Dan jikkonferma d-divinità ta’ Kristu, kif
ukoll dak kollu li Hu għamel u għallem, u jwettaq il-wegħdiet
divini kollha għall-ġid tagħna. Barra minn dan, l-Irxoxt,
rebbieħ fuq id-dnub u l-mewt, hu l-bidu tal-ġustifikazzjoni u
l-ħajja ġdida tagħna: sa minn issa jagħtina l-grazzja ta’
l-adozzjoni ta’ wlied, li ġġib tisħib tassew fil-ħajja
tiegħu ta’ Iben il-waħdieni; imbagħad fl-aħħar
taż-żmien, huwa jqajjem il-ġisem tagħna.
“ĠESÙ TELA’ FIS-SMEWWIET,
QIEGĦED IN-NAĦA TAL-LEMIN TA’ ALLA
L-MISSIER LI JISTA’ KOLLOX”
132. X’jirrappreżenta t-Tlugħ fis-Sema?
659-667
Wara erbgħin jum minn meta wera
ruħu lill-Appostli tiegħu taħt l-aspetti tal-ħajja
ordinarju tal-bniedem, li kienu jostru l-glorja tiegħu Irxuxtat, Kristu
tela’ s-sema u qagħad in-naħa
tal-lemin tal-Missier. Hu l-Mulej li issa qiegħed isaltan bin-natura umana
tiegħu fil-glorja ta’ dejjem ta’
Iben ta’ Alla u jidħol dejjem għalina bħala
medjatur quddiem il-Missier. Jibagħtilna l-Ispirtu tiegħu u
jagħtina t-tama li darba għad inkunu għal dejjem miegħu
fil-post li ħejjielna.
“MINN HEMM GĦANDU JIĠI
BIEX JAGĦMEL ĦAQQ MILL-ĦAJJIN U
MILL-MEJTIN”
133. Issa kif isaltan il-Mulej Ġesù?
668-674
680
Sid tal-univers u tal-istorja, Ras tal-Knisja
tiegħu, Kristu gglorifikat jibqa’ b’mod
misterjuż fid-dinja, fejn is-saltna tiegħu ġa tinsab bħal
żerriegħa u bidu fil-Knisja. Jum minnhom jerġa’ jiġi fil-glorja, iżda ma nafux iż-żmien u l-waqt.
Għalhekk nishru filwaqt li nitolbu: “Ejja, Mulej” (Apk 22,20).
134. Kif ser isseħħ il-miġja tal-Mulej
fil-glorja?
675-677
680
Wara t-taqlib kosmiku ta’ tmiem din id-dinja li tgħaddi, il-miġja
glorjuża ta’ Kristu sseħħ bit-trijonf
definittiv ta’ Alla fl-aħħar taż-żmien
u bil-ġudizzju ta’ l-aħħar. B’hekk isseħħ is-Saltna ta’ Alla.
135. Kif Kristu ser jiġġudika lill-ħajjin
u lill-mejtin?
678-679
681-682
Kristu ser jiġġudika bil-qawwa
mogħtija lilu bħala Feddej tad-dinja, li ġie biex isalva
lill-bnedmin. Jinkixfu l-ħsibijiet moħbija tal-qlub, kif ukoll
l-imġiba ta’ kull wieħed lejn Alla u
lejn il-proxxmu. Kull bniedem jimtela bil-ħajja jew jintilef għal
dejjem għal għemilu. B’hekk isseħħ “il-milja ta’ Kristu” (Ef 4,13),
li fiha “Alla jkun kollox f’kollox” (1 Kor 15,28).
IT-TIELET
KAPITLU
NEMMEN FL-ISPIRTU S-SANTU
“NEMMEN
FL-ISPIRTU S-SANTU”
136. Xi trid
tgħid il-Knisja meta tistqarr: “Nemmen fl-Ispirtu s-Santu”?
683-686
Temmen fl-Ispirtu s-Santu jfisser li tistqarr it-tielet Persuna
tat-Trinità Qaddisa, li ġej mill-Missier u mill-Iben u li hu “meqjum u mweġġah
flimkien mal-Missier u ma’ l-Iben”. L-Ispirtu “ntbagħat fi qlubna” (ara Gal
4,6), sabiex nirċievu l-ħajja ġdida ta’ wlied Alla.
137.
Għaliex il-missjoni tal-Iben u tal-Ispirtu s-Santu ma jistgħux
jinfirdu minn xulxin?
687-690
742-743
Fit-Trinità li hi ta’ natura waħda u mhux maqsuma, l-Iben u
l-Ispirtu s-Santu għalkemm magħżulin minn xulxin mhumiex
mifrudin. Mill-bidu sal-aħħar taż-żmien, fil-fatt, meta
l-Missier jibgħat lil Ibnu, jibgħat ukoll dejjem l-Ispirtu
tiegħu li jgħaqqadna ma’ Kristu fil-fidi, sabiex aħna nkunu
nistgħu, bħala wlied adottivi, insejħu lil Alla “Missier” (Rum
8,15). L-Ispirtu ma jishirx, imam aħna nagħrfuh permezz
tal-ħidma tiegħu meta jurina l-Verb u meta jaħdem fil-Knisja.
138.
Kif jissejjaħ l-Ispirtu s-Santu?
691-693
“L-Ispirtu s-Santu” hu l-isem propju tat-tielet Persuna tat-Trinità Qaddisa. Ġesù jsejjaħlu
wkoll: Spirtu Paraklitu (Konsolatur, Difensur) u Spirtu tal-Verità. It-Testment
il-Ġdid isejjaħlu wkoll: l-Ispirtu ta’ Kristu,
tal-Mulej, ta’ Alla, l-Ispirtu tal-glorja, li kien
imwiegħed.
139. B’liema simbolu
nirrappreżentaw l-Ispirtu s-Santu?
694-701
Hemm kotra minnhom: l-ilma ħaj,
li ħareġ mill-qalb minfuda ta’ Kristu u jaqta’ l-għatx ta’ l-imgħammdin; id-dilka biż-żejt,
li hi sinjal sagramentali tal-Konfermazzjoni jew Griżma; in-nar, li
jbiddel kull ma jmiss; is-sħaba, imdallma jew kollha dija, li turi
l-glorja ta’ Alla; it-tqegħid ta’ l-idejn, li permezz tiegħu jingħata
l-Ispirtu; il-ħamiema, li fil-magħmudija tinżel u tibqa’ fuq Kristu.
140. Xi jfisser li l-Ispirtu
“tkellem b’fomm il-profeti”?
687-688
702-716
743
Bil-kelma profeti nifhmu dawk kollha li ġew
ispirati mill-Ispirtu s-Santu biex jitkellmu f’isem Alla. L-Ispirtu jwassal il-profeziji tal-Antik Testment
fis-seħħ fi Kristu, li jurina l-misteru tiegħu fit-Testment il-Ġdid.
141. X’jagħmel l-Ispirtu s-Santu
fi Ġwanni l-Battista?
717-720
L-Ispirtu jimla lil Ġwanni l-Battista,
l-aħħar profeta tat-Testment il-Qadim, biex
“ilesti poplu mħejji sewwa għall-Mulej” (Lq 1,17) u biex iħabbar il-miġja ta’ Kristu, l-Iben ta’ Alla: dak li fuqu ra l-Ispirtu
nieżel u joqgħod, “dak hu li jgħammed
bl-Ispirtu s-Santu” (Ġw 1,33).
142. X’inhi l-ħidma tal-Ispirtu
f’Marija?
721-726
744
L-Ispirtu s-Santu temm f’Marija l-wegħdiet u tħejjijiet tat-Testment
il-Qadim għall-miġja ta’ Kristu. B’mod uniku mlieha bil-grazzja u ried lill-verġinità tagħha
tagħti l-frott, biex jitnissel fid-dinja l-Iben ta’
Alla magħmul bniedem. Jagħmel minn Marija Omm “Kristu
sħiħ”, jiġifieri ta’ Ġesù
r-Ras u tal-Knisja, il-ġisem tiegħu. Marija tinsab mat-Tnax fil-jum
ta’ Għid il-Ħamsin, meta l-Ispirtu jagħti
bidu għall-“aħħar żminijiet” bil-manifestazzjoni tal-Knisja.
143. X’rabta hemm bejn l-Ispirtu u Ġesù
Kristu, fil-missjoni tiegħu fuq l-art?
727-730
745-746
L-Iben ta’ Alla ġie kkonsagrat Messija bl-unzjoni ta’ l-Ispirtu s-Santu minn meta sar bniedem fil-mument ta’ l-Inkarnazzjoni. Huwa juri dan fit-tagħlim tiegħu, waqt li
wettaq il-wegħda magħmula lil Missirijiethom, u jagħti l-Ispirtu
s-Santu lill-Knisja li qed titwieled, huwa u jonfoħ fuq l-Appostli wara
l-qawmien mill-imwiet.
144. X’jiġri f’Pentekoste?
731-732
738
Ħamsin jum wara l-Qawmien mill-Mewt, f’Pentekoste, Ġesù Kristu gglorifikat isawwab bil-kotra l-Ispirtu u jurih bħala Persuna divina, sabiex it-Trinità Qaddisa tiġi rivelata għal kollox. Il-Missjoni ta’ Kristu u tal-Ispirtu s-Santu ssir il-Missjoni tal-Knisja, mibgħuta biex tħabbar u xxerred il-misteru tal-għaqda tat-Trinità Qaddisa.
“Aħna rajna d-Dawl veru,
irċevejna l-Ispirtu tas-sema, sibna l-fidi vera: naduraw lit-Trinità
indiviżibbli għaliex salvatna.”
(Liturġija Biżantina, Troparju ta’ l-Għasar ta’ Għid il-Ħamsin).
145. X’jagħmel
l-Ispirtu s-Santu fil-Knisja?
733-741
747
L-Ispirtu jibni, jaħji u jqaddes
lill-Knisja: Spirtu ta’ Mħabba, huwa jerġa’ jagħti lill-imgħammdin ix-xebħ ma’
Alla li kien intilef bid-dnub u jagħtihom ħajja ġdida fi Kristu,
sehem mill-istess Ħajja tat-Trinità Qaddisa. Huwa jibgħathom biex
iwasslu l-Verità ta’ Kristu u jorganizzahom fid-dmirijiet
tagħhom lejn xulxin, biex ilkoll iwasslu “l-frott ta’ l-Ispirtu” (Gal 5,22).
146. Kif jaħdmu Kristu u l-Ispirtu tiegħu
fil-qalb tal-fidili?
738-741
Permezz tas-sagramenti, Kristu jwassal
lill-membri tal-Ġisem tiegħu l-Ispirtu tiegħu u l-grazzja ta’ Alla li tagħti l-frott fil-ħajja ġdida, skond
l-Ispirtu. Fl-aħħarnett, l-Ispirtu s-Santu huwa wkoll
l-Imgħallem tat-talb.
“NEMMEN FIL-KNISJA MQADDSA KATTOLIKA”
Il-Knisja fil-Pjan ta’ Alla
147. Xi tfisser il-kelma Knisja?
751-752
777,804
Tfisser il-poplu li Alla jsejjaħ u jiġbor mit-truf kollha ta’ l-art, biex jifforma l-ġemgħa ta’ dawk li, permezz tal-fidi u tal-Magħmudija, isiru wlied Alla,
membri tal-ġisem ta’ Kristu u tempju ta’ l-Ispirtu s-Santu.
148. Hemm ismijiet u xbihat oħra li permezz
tagħhom il-Bibbja tfisser il-Knisja?
753-757
Fl-Iskrittura Mqaddsa nsibu għadd kbir
ta’ xbihat, li juru aħjar aspetti
kumplimentari tal-misteru tal-Knisja. It-Testment il-Qadim jagħti
importanza speċjali lix-xbihat marbuta tal-poplu ta’ Alla; it-Testment il-Ġdid jippreferi
dawk marbuta ma’ Kristu bħala r-Ras tal-poplu
tiegħu, li huwa l-Ġisem tiegħu, u xbihat meħudin
mill-ħajja tar-ragħajja (il-maqjel, il-merħla, in-nagħaġ),
tal-biedja (l-għalqa, is-siġra taż-żebbuġ, id-dielja),
tal-bini (id-dar, il-ġebla, it-tempju) u tal-familja (l-għarusa,
l-omm, il-familja).
149.
X’inhu l-bidu u l-milja
tal-Knisja?
758-766
778
Il-Knisja ssib il-bidu u l-kobor sħiħ tagħha
fil-pjan etern ta’ Alla. Kienet imħejjija fil-Patt il-Qadim permezz
tal-għażla ta’ Iżrael, sinjal tal-ġemgħa fil-ġejjieni
tal-ġnus kollha. Imwaqqfa fuq il-kliem u l-għemil ta’ Ġesù
Kristu, kienet imwettqa fuq kollox bil-mewt li rebħet il-fidwa u
bil-qawmien tiegħu mill-imwiet. Imbagħad intweriet bħala mister
ta’ salvazzjoni bil-miġja ta’ l-Ispirtu s-Santu nhar Għid
il-Ħamsin. Tilħaq il-kobor sħiħ tagħha
fl-aħħar żminijiet fis-sema bħala l-ġemgħa tal-mifdijin kollha.
150. X’inhi l-Missjoni tal-Knisja?
767-769
Il-missjoni tal-Knisja hi li tħabbar u
twaqqaf is-Saltna ta’ Alla mibdija minn Ġesù
Kristu fost il-ġnus kollha. Hawn fuq l-art hi tagħmel
iż-żerriegħa u l-bidu ta’ din is-Saltna ta’ salvazzjoni.
151. Kif il-Knisja hi Misteru?
770-773
779
Il-Knisja hi Misteru għax fir-realtà
tagħha visibbli hija tidher u taħdem realtà spiritwali, u divina;
huwa biss bil-għajnejn tal-fidi li din tintlemaħ.
152. Xi jfisser li l-Knisja hi sagrament universali ta’ salvazzjoni?
774-776
780
Ifisser li hi sinjal u strument tar-rikonċiljazzjoni
u tal-għaqda tal-bnedmin kollha ma’ Alla u tal-għaqda
flimkien tal-ġens kollu tal-bnedmin.
Il-Knisja: Poplu ta’ Alla,
Ġisem ta’ Kristu, Tempju tal-Ispirtu s-Santu
153. Għaliex il-Knisja hi l-poplu ta’ Alla?
781
802-804
Il-Knisja hi l-poplu ta’ Alla għax Hu għoġbu jqaddes u jsalva
lill-bnedmin mhux wieħed wieħed, imma ried jagħmilhom poplu
wieħed, miġbur mill-għaqda tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu s-Santu.
154. Liema huma l-karatteristiċi tal-poplu ta’ Alla?
782
804
Dan il-poplu, li tiegħu wieħed isir
membru bil-fidi fi Kristu u bil-Magħmudija, għandu bħala għajn
lil Alla Missier, bħala ras lil Ġesù Kristu, bħala kundizzjon
d-dinjità u l-ħelsien ta’ wlied Alla, bħala liġi
l-kmandament il-ġdid ta’ l-imħabba,
bħala missjoni dik li jkun il-melħ tal-art u d-dawl tad-dinja,
bħala għan is-Saltna ta’ Alla, li nbdiet
fuq din l-art.
155. Kif il-poplu ta’ Alla jieħu sehem fit-tliet funzjonijiet ta’ Kristu, Qassis, Profeta u Sultan?
783-786
Il-poplu ta’ Alla għandu sehem fl-uffiċċju saċerdotali ta’ Kristu, għax l-imgħammdin huma kkonsagrati mill-Ispirtu
s-Santu biex joffru sagrifiċċji spiritwali; jieħu sehem fl-uffiċċju
profetiku tiegħu, għax permezz tas-sens sopranaturali tal-fidi
jintrabat bis-sħiħ u bla ma jonqos qatt minnha, jifhimha aktar
fil-fond tagħha u jixhed għaliha; jieħu sehem fl-uffiċċju
regali permezz tal-qadi, f’xebħ ma’ Ġesù Kristu, li, bħala sultan tal-univers, sar il-qaddej ta’ kulħadd, fuq kollox tal-fqar u l-batuti.
156. Kif
il-Knisja hi l-ġisem ta’ Kristu?
787-791
805-806
Permezz tal-Ispirtu, Kristu mejjet u rxoxt jgħaqqad
intimament miegħu lill-fidili tiegħu. B’hekk dawk li jemmnu fi
Kristu, magħqudin miegħu l-aktar fl-Ewkaristija, huma ħaġa
waħda bejniethom fl-imħabba, u jagħmlu ġisem wieħed,
il-Knisja, li l-għaqda tagħha sseħħ fid-diversi membri u
ministeri.
157. Min hu r-ras ta’ dan il-ġisem?
792-795
807
Kristu
“hu r-Ras tal-Ġisem, li hu
l-Knisja” (Kol 1,18). Il-Knisja tgħix bih, fih
u għalih. Kristu u l-Knisja jagħmlu “Kristu
sħiħ” (Santu Wistin); “Ir-Ras
u l-membri tal-ġisem huma, biex ngħidu hekk, persuna waħda
mistika” (San Tumas ta’ Aquino).
158. Għaliex il-Knisja tissejjaħ l-għarusa
ta’ Kristu?
796
808
Għax il-Mulej stess sejjaħ lilu
nnifsu l-“Għarus” (Mk 2,19), li ħabb lill-Knisja, u seħibha miegħu
b’patt għal dejjem. Hu ta lilu nnifsu għaliha,
saffieha b’demmu u “jqaddisha” (Ef 5,26) u jagħmilha omm li tnissel l-ulied kollha
ta’ Alla. Waqt li l-kelma “ġisem” turi l-għaqda tar-“ras”
mal-membri tal-ġisem, il-kelma “għarusa” turi li hemm żewġ persuni differenti, f’għaqda personali bejniethom.
159. Għaliex il-Knisja tissejjaħ tempju ta’ l-Ispirtu S-Santu?
797-798
809-810
Għax l-Ispirtu s-Santu jgħammar fil-ġisem li huwa l-Knisja: fir-Ras u l-membri ta’ dan il-ġisem; barra minn hekk, huwa jibni l-Knisja fl-imħabba bil-Kelma ta’ Alla, bis-sagrament, bil-virtujiet u bil-kariżmi.
“Dak li l-ispirtu
tagħna, jiġifieri ruħna, hu għall-membri ta’ ġisimna, l-istess hu l-Ispirtu s-Santu għall-membri ta’ Kristu, għall-Ġisem ta’ Kristu, li hu
l-Knisja”
(Santu Wistin).
160. X’inhuma l-kariżmi?
799-801
Il-kariżmi huma grazzji speċjali ta’ l-Ispirtu s-Santu mogħtija lill-individwi għall-ġid
tal-bnedmin, għall-bżonnijiet tad-dinja u speċjalment
għall-bini tal-Knisja. Hu l-Maġisteru li jagħmel dixxerniment
dwar il-kariżmi.
Il-Knisja hi Waħda, Qaddisa, Kattolika
u Appostolika
161. Għaliex il-Knisja hija waħda?
813-815
866
Il-Knisja hi waħda għax
għandha bħala bidu u mudell l-għaqda tat-tliet persuni f’Alla wieħed; bħala fundatur u ras Ġesù Kristu,
li jwaqqaf mill-ġdid l-għaqda tal-bnedmin kollha f’ġisem wieħed; bħala ruħ l-Ispirtu s-Santu, li
jgħaqqad b’mod intimu lill-fidili kollha fi Kristu.
Hi għandha fidi waħda, ħajja sagramentali waħda, suċċessjoni
appostolika waħda, tama waħda u l-istess imħabba.
162. Fejn tinsab l-unika Knisja ta’ Kristu?
816
870
Il-Knisja waħda ta’ Kristu, bħala soċjetà kostitwita u organizzata,
fid-dinja tinsab (subsistit in) fil-Knisja Kattolika mmexxija mis-suċċessur
ta’ San Pietru u mill-Isqfijiet li huma f’għaqda miegħu. Huwa biss permezz tagħha li tistà
tinkiseb is-sħuħija tal-mezzi kollha għas-salvazzjoni, għax
il-Mulej ried jafda l-ġid kollu tal-Patt il-Ġdid f’id il-kulleġġ ta’ l-Appostli biss, li
tiegħu Pietru hu l-kap.
163. Kif jitqiesu l-insara mhux kattoliċi?
817-819
870
Fil-Knejjes u komunitajiet ekkleżjali,
li nfirdu mix-xirka tal-Knisja Kattolika, jinsabu ħafna elementi ta’ qdusija u verità. Dan il-ġid kollu jiġi minn
Kristu u minnu nnifsu jwassal lejn l-għaqda waħdanija kattolika.
Il-membri ta’ dawn il-Knejjes u Komunitajiet huma
magħqudin ma’ Kristu fil-Magħmudija:
għalhekk aħna nagħrfuhom bħala aħwa.
164. Kif jista’ wieħed jaħdem għall-għaqda tal-insara?
820-822
866
Ix-xewqa li sseħħ mill-ġdid
l-għaqda tal-insara kollha hi don ta’ Kristu u sejħa ta’
l-Ispirtu s-Santu. Din il-ħerqa għandha tkun tal-Knisja
kollha u sseħħ bil-konverżjoni tal-qalb, it-talb flimkien,
l-għarfien ta’ xulxin bħala aħwa, u
d-djalogu teoloġiku.
165. F’liema sens il-Knisja hija
qaddisa?
823-829
867
Il-Knisja hija qaddisa, għax Alla
l-Qaddis hu l-awtur tagħha; Kristu ta lilu nnifsu għaliha biex
iqaddisha u biex hi tqaddes ukoll; l-Ispirtu s-Santu jagħtiha l-ħajja
permezz tal-imħabba. Fiha tinsab il-milja tal-mezzi kollha
tas-salvazzjoni. Il-qdusija hija l-vokazzjoni ta’ kull membru tagħha u l-għan ta’ kull attività tagħha. Il-Knisja tiġbor fi ħdanha
lill-Verġni Marija u għadd bla qjies ta’
Qaddisin, u tagħtihom lill-insara bħala eżempju u interċessuri
quddiem Alla. Il-qdusija tal-Knisja hija l-għajn tal-qdusija ta’ wliedha, li, hawn fuq l-art, kollha jgħoddu lilhom infushom
bħala midinbin, li dejjem għandhom bżonn tal-konverżjoni u
tat-tisfija.
166. Għaliex il-Knisja tissejjaħ Kattolika?
830-831
868
Il-Knisja hija kattolika, jigifieri universali,
għax Kristu jinsab fiha:
“Fejn hemm Kristu Ġesù,
hemm tinsab il-Knisja Kattolika” (Sant’Injazju ta’ Antjokja). Hi tħabbar
l-istqarrija sħiħa u vera tal-fidi; twassal u tamministra
s-sħuħija tal-mezzi tas-salvazzjoni; tingħata l-missjoni li tmur
għand il-ġnus kollha tal-bnedmin ta’ kull
żmien u ta’ kull kultura.
167. Il-Knisja partikolari hi Kattolika?
832-835
Hi kattolika kull Knisja partikolari (jiġifieri
d-djoċesi jew l-eparkija), magħmula minn komunità ta’ fidili nsara f’xirka fil-fidi u
s-sagramenti ma’ l-Isqof tagħhom li ġie ordnat
skond is-suċċessjoni appostolika, u mal-Knisja ta’ Ruma, li “tippresiedi fl-imħabba” (Sant’Injazju ta’ Antjokja).
168. Min hu
fil-Knisja Kattolika?
836-838
Il-bnedmin kollha, taħt suriet diversi jagħmlu parti jew
huma msejħin għal din l-għaqda kattolika tal-Poplu ta’ Alla. Hu
msieħeb b’mod sħiħ fil-Knisja Kattolika dak li għandu
l-Ispirtu ta’ Kristu, hu magħqud mal-Knisja permezz ta’ l-Istqarrija
tal-fidi, tas-sagramenti, tat-tmexxija ekkleżjastika u tat-tqarbin.
L-imgħammdin, li ma jistqarrux il-fidi fis-sħuħija tagħha,
huma b’xi mod f’komunjoni, għalkemm mhux perfetta, mal-Knisja Kattolika.
169. X’inhi
r-rabta tal-Knisja Kattolika mal-ġens Lhudi?
839-840
Il-Knisja Kattolika tagħraf ir-rabta li
għandha mal-poplu Lhudi għax Alla għażel lil dan il-ġens,
qabel kulħadd, biex jilqa’ l-Kelma tiegħu.
Tal-poplu Lhudi huma “l-adozzjoni ta’
wlied Alla u l-glorja, il-pattijiet u l-Liġi, il-liturġija u
l-wegħdiet: tagħhom huma l-patrijarki; u kien minnhom li skond il-ġisem,
ħareġ Kristu” (Rum 9,4.5).
Il-fidi lhudija, b’differenza mir-reliġjonijiet
l-oħra mhux insara, hi wkoll tweġiba għar-Rivelazzjoni ta’ Alla fil-Patt il-Qadim.
170. X’rabta hemm bejn il-Knisja
Kattolika u r-reliġjonijiet mhux insara?
841-845
Hemm rabta, li tinsab qabel xejn fil-bidu u
t-tmiem li hu wieħed għall-ġens kollu tal-bnedmin. Il-Knisja
Kattolika tqis li dak kollu li hemm tajjeb u veru f’reliġjonijiet oħra ġej minn Alla, hu raġġ
tal-verità tiegħu, jista’ jgħin bħala
tħejjija għall-Evanġelju, u jwassal għall-għaqda
tal-bnedmin kollha fil-Knisja ta’ Kristu.
171. Xi tfisser l-affermazzjoni:
“Barra mill-Knisja m’hemmx salvazzjoni”?
846-848
Tfisser li s-salvazzjoni kollha kemm hi tiġi
minn Kristu, ir-Ras, permezz tal-Knisja li hi l-Ġisem tiegħu.
Għalhekk ma jistgħux isalvaw dawk li, filwaqt li jafu li l-Knisja
waqqafha Kristu u hi meħtieġa għas-salvazzjoni, ma jridux
jidħlu jew jibqgħu fiha. Fl-istess waqt, grazzi għal Kristu u
għall-Knisja tiegħu, jistgħu jiksbu s-salvazzjoni ta’ dejjem dawk li, bla ebda ħtija tagħhom ma jafux
bl-Evanġelju ta’ Kristu u bil-Knisja tiegħu,
imma qegħdin ifittxu lil Alla bis-sinċerità u bil-għajnuna
tal-grazzja, qed iħabirku biex jagħmlu r-rieda tiegħu skond ma
tgħidilhom il-kuxjenza tagħhom.
172. Għaliex il-Knisja trid tħabbar l-Evanġelju
lid-dinja kollha?
849-851
Għax Kristu ordna:
“Morru, mela, agħmlu dixxipli mill-ġnus kollha, u
għammduhom fl-Isem tal-Missier, ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu s-Santu” (Mt 28,19). Dan
il-mandat missjunarju tal-Mulej għandu l-ewwel bidu tiegħu
fl-imħabba ta’ dejjem ta’ Alla,
li bagħat lil Ibnu u lill-Ispirtu s-Santu għax “irid
li l-bnedmin kollha jkunu salvi u jaslu biex jagħrfu l-verità” (1 Tim 2,4).
173. B’liema mod il-Knisja hi
missjunarja?
852-856
Immexxija mill-Ispirtu s-Santu, il-Knisja
tkompli tul il-ġrajja tad-dinja l-missjoni ta’ Kristu nnifsu. L-insara għalhekk għandhom iħabbru lil kulħadd l-Aħbar
it-Tajba li ġab Kristu, u jimxu fit-triq tiegħu, lesti wkoll
għas-sagrifiċċju tagħhom infushom sal-martirju.
174. Għaliex il-Knisja hi appostolika?
857
869
Il-Knisja hi appostolika minħabba l-bidu
tagħha għax imwaqqfa fuq
“is-sisien ta’ l-Appostli” (Ef 2,20);
minħabba fit-tagħlim tagħha, li hu l-istess ta’ l-Appostli; minħabba fl-istruttura tagħha, għax
tiġi mgħallma, mqaddsa u mmexxija mill-Appostli, sa meta jerġa’ jiġi Kristu, permezz tas-suċċessuri tagħhom,
l-Isqfijiet, f’għaqda mas-suċċessur ta’ Pietru.
175. F’hiex tikkonsisti l-missjoni
tal-Appostli?
858-861
Il-kelma Appostlu tfisser
mibgħut. Ġesù, il-Mibgħut tal-Missier, sejjaħ biex
jibqgħu miegħu tnax mid-dixxipli tiegħu, għamilhom Appostli
tiegħu, u għamel minnhom xhieda magħżula tal-qawmien
tiegħu mill-imwiet u pediment tal-Knisja. Tahom il-mandat li jkomplu
l-missjoni tiegħu, u qalilhom:
“Kid il-Missier bagħat
lili, hekk jien nibgħat lilkom” (Ġw
20,21), u wegħedhom li jibqa’ magħhom
sal-aħħar taż-żminijiet.
176. X’inhi s-suċċessjoni
appostolika?
861-865
Is-suċċessjoni appostolika hi
t-trasmissjoni, permezz tas-Sagrament tal-Ordni Sagri, tal-missjoni u
tas-setgħa tal-Appostli lis-suċċessuri tagħhom,
l-Isqfijiet. Permezz ta’ din it-trasmissjoni,
il-Knisja tibqa’ fix-xirka ta’ fidi u
ta’ ħajja mal-bidu tagħha, filwaqt li tul
is-sekli tqassam u tmexxi l-appostolat tagħha kollu għat-tixrid
tas-Saltna ta’ Kristu fuq l-art.
Il-Fidili: Ġerarkija, Lajċi,
Ħajja Kkonsagrata
177. Min huma l-fidili?
871-872
Il-fidili huma dawk li magħqudin ma’ Kristu permezz tal-Magħmudija, jagħmlu l-Poplu ta’ Alla. Għandhom sehem bil-mod proprju tagħhom, fl-uffiċċju
saċerdotali, profetiku u regali ta’ Kristu, u huma
msejħa biex jaqdu l-missjoni li Alla ried jafda lill-Knisja. Il-fidili
huma verament indaqs f’dik li hi d-dinjità tagħhom ta’ wlied Alla.
178. Kif inhu magħmul il-Poplu ta’ Alla?
873
934
Fil-Knisja, b’istituzzjoni divina, hemm il-ministri sagri li rċevew
is-Sagrament ta’ l-Ordni Sagri u jiffurmaw il-ġerarkija
tal-Knisja. L-oħrajn huma msejħa lajċi. Hemm xi fidili,
li jagħmlu parti jew minn ta’ l-ewwel jew minn
tat-tieni, li jikkonsagraw ruħhom b’mod speċjali
lil Alla bil-professjoni tal-kunsilli evanġeliċi: il-kastità fiċ-ċelibat,
il-faqar u l-ubbidjenza.
179. Għaliex Kristu waqqaf il-ġerarkija
ekkleżjastika?
874-876
935
Kristu waqqaf il-ġerarkija
ekkleżjastika bil-missjoni li tirgħa l-poplu ta’ Alla f’ismu, u għal dan taha
l-awtorità. Hija magħmula mill-ministri sagri: Isqfijiet, presbiteri,
djakni. Permezz tas-sagrament ta’ l-Ordni Sagri,
l-Isqfijiet u l-presbiteri jaħdmu, fil-qadi tal-ministeru tagħhom, f’isem u fil-persuna ta’ Kristu, ir-ras; id-djakni
jaqdu lill-poplu ta’ Alla fid-djakonija (servizz)
tal-Kelma, tal-Liturġija u tal-karità.
180. Kif isseħħ id-dimensjoni kolleġġjali
tal-ministeru ekkleżjali?
876-877
Fuq l-eżempju tat-tnax-il Appostlu,
magħżula u mibgħuta flimkien minn Kristu, l-għaqda
tal-membri tal-ġerarkija tal-Knisja hi għas-servizz tal-għaqda tal-fidili
kollha. Kull Isqof jaqdi l-ministeru tiegħu fi ħdan il-kulleġġ
ta’ l-Isqfijiet, f’għaqda
mal-Papa, u jieħu sehem miegħu fil-ħarsien tal-Knisja
universali. Is-saċerdoti jaqdu l-ministeru tagħhom fi ħdan
il-presbiterju tad-djoċesi, f’għaqda ma’ l-Isqof tagħhom u taħt id-direzzjoni tiegħu.
181. Għaliex il-ministeru ekkleżjali
għandu wkoll karattru personali?
878-879
Il-ministeru ekkleżjali għandu
wkoll karattru personali għax, minħabba s-Sagrament tal-Ordni Sagri,
kull wieħed hu responsabbli quddiem Kristu, li sejjaħlu personalment,
u tah il-missjoni.
182. X’inhi l-missjoni tal-Papa?
880-882
936-937
Il-Papa, Isqof ta’ Ruma u suċċessur ta’ San
Pietru, hu l-prinċipju perpetwu u viżibbli, u
l-pedament ta’ l-għaqda tal-Knisja. Hu
l-vigarju ta’ Kristu, kap tal-kulleġġ
tal-Isqfijiet u ragħaj tal-Knisja kollha, li fuqha għandu b’awtorità ġejja minn Alla setgħa sħiħa, suprema,
immedjata u universali.
183. X’inhu x-xogħol tal-kulleġġ
tal-Isqfijiet?
883-885
Il-kulleġġ tal-Isqfijiet, f’komunjoni mal-Papa u qatt mingħajru, għandu wkoll
is-setgħa suprema u sħiħa fil-Knisja.
184. Kif l-Isqfijiet iwettqu l-missjoni tagħhom ta’ għalliema?
888-890
939
L-Isqfijiet, f’għaqda mal-Papa, bħala xhieda awtentiċi tal-fidi
appostolika u mżejnin bl-awtorità ta’ Kristu,
għandhom id-dmir li jxandru b’fedeltà u awtorità
l-Evanġelju lil kulħadd. Permezz tas-sens sopranaturali tal-fidi,
il-Poplu ta’ Alla jintrabat mal-fidi b’mod li ma jistax jonqos minnha, immexxi mill-Maġisteru ħaj
tal-Knisja.
185. Meta titħaddem l-infallibiltà tal-Maġisteru?
890-891
L-infallibiltà titħaddem meta l-Isqof ta’ Ruma, bis-saħħa ta’ l-uffiċċju
tiegħu bħala l-ogħla ragħaj tal-Knisja, jew il-Kulleġġ
tal-Isqfijiet f’għaqda mal-Papa, l-aktar f’Konċilju Ekumeniku, iħabbar b’att definittiv
xi duttrina tal-fidi jew tal-morali, u wkoll meta l-Papa u l-Isqfijiet, fil-Maġisteru
Ordinarju tagħhom, jaqblu li jipproponu xi duttrina bħala
definittiva. Kull fidil irid jilqa’
bl-ubbidjenza tal-fidi dan it-tagħlim.
186.Kif
l-Isqfijiet jaqdu l-uffiċċju tat-tqaddis?
893
L-Isqfijiet iqaddsu l-Knisja u jqassmu l-grazzja ta’ Kristu
bil-ministeru tal-Kelma u tas-sagramenti, b’mod partikolari bl-Ewkaristija, u
wkoll bit-talb, bl-eżempju u bil-ħidma tagħhom.
187. Kif
l-Isqfijiet iħaddmu l-uffiċċju tagħhom tat-tmexxija?
894-896
Kull Isqof, bħala membru tal-kulleġġ ta’
l-Isqfijiet, u flimkien mal-Isqfijiet l-oħra magħquda mal-Papa, juri
b’mod kolleġġjali interess fil-Knejjes partikolari kollha u
fil-Knisja kollha. L-Isqof, li lilu tiġi afdata Knisja partikolari,
iħaddem is-setgħa qaddisa tiegħu, ordinarja u immedjata,
eżerċitata f’isem Kristu, ir-Ragħaj it-tajjeb, f’komunjoni
mal-Knisja kollha eżerċitata f’isem Kristu, ir-Ragħaj it-tajjeb,
f’komunjoni mal-Knisja kollha u taħt it-tmexxija tas-suċċessur
ta’ Pietru.
188. X’inhi l-vokazzjoni tal-fidili
lajċi?
897-900
940
Il-fidili lajċi għandhom bħala
vokazzjoni tagħhom li jfittxu s-Saltna ta’ Alla, u li jdawlu u jmexxu l-ħwejjeġ tad-dinja biex isiru
kif irid Alla. B’hekk, iwettqu s-sejħa
għall-qdusija u għall-appostolat magħmula lill-imgħammdin
kollha.
189. Kif il-fidili lajċi jieħdu sehem fl-uffiċċju
saċerdotali ta’ Kristu?
901-903
Huma jieħdu sehem minnu billi joffru
– bħala sagrifiċċju spiritwali “li jogħġob ‘l Alla permezz jogħġob
‘l Alla permezz ta’ Ġesù Kristu” (1 Pt 2,5), fuq kollox fl-Ewkaristija –
il-ħajja tagħhom bl-għemil kollu tagħhom, bit-talb u
bil-ħidma ta’ l-appostolat, il-ħajja tal-familja
u l-ħidma ta’ kuljum, id-diffikultajiet
tal-ħajja li jġorru b’paċenzja u
l-mistrieħ tal-ġisem u tar-ruħ tagħhom. B’hekk, il-lajċi wkoll, magħżula għal Kristu u
kkonsagrati mill-Ispirtu s-Santu, joffru l-istess dinja lil Alla.
190. Kif
jieħdu sehem mill-missjoni profetika tiegħu?
904-907
942
Jieħdu sehem billi jilqgħu dejjem aktar bil-fidi l-Kelma
ta’ Kristu u jħabbruha lid-dinja bix-xhieda tal-ħajja u bil-kelma,
bil-ħidma ta’ evanġelizzazzjoni u bil-katekeżi. Din l-azzjoni ta’
evanġelizzazzjoni u bil-katekeżi. Din l-azzjoni ta’ evanġelizzazzjoni
hi b’mod partikolari effikaċi għaliex issir fil-kundizzjonijiet
taż-żmien li jkun.
191. Kif
jieħdu sehem mill-missjoni regali tiegħu?
908-913
943
Il-lajċi jieħdu sehem mill-missjoni ta’ Kristu sultan
għax irċevew mingħandu l-qawwa li jirbħu d-dnub fihom
infushom u fid-dinja, biċ-ċaħda tagħhom infushom u
bil-qdusija ta’ ħajjithom. Huma jaqdu diversi ministeri fil-komunità u
jdaħħlu valuri morali fl-attivitajiet tal-ħajja ta’ kuljum
tal-bniedem u fl-istituzzjonijiet tas-soċjetà.
192. X’inhi
l-ħajja konsagrata?
914-916
944
Huwa stat ta’ħajja rikonoxxut mill-Knisja. Hija tweġiba
ħielsa għal sejħa partikulari minn Kristu, li biha dawk
ikkonsagrati jingħataw lil Alla b’mod sħiħ waqt li jfittxu
l-perfezzjoni ta’ l-imħabba mqanqlin mill-Ispirtu s-Santu. Konsagrazzjoni
bħal din tingħaraf mill-ħarsien tal-kunsilli evaġeliċi.
193. X’toffri
l-ħajja konsagrata għall-missjoni tal-Knisja?
931-933
945
Il-ħajja konsagrata tieħu sehem fil-missjoni tal-Knisja
permezz ta’ l-għotja sħiħa lil Kristu u lill-aħwa, billi
tagħti xhieda tat-tama fis-Saltna tas-sema.
“NEMMEN FIX-XIRKA TAL-QADDISIN”
194. Xi tfisser il-frażi x-xirka tal-qaddisin?
946-953
960
Espressjoni bħal din l-ewwelnett turi
l-għaqda tal-membri kollha tal-Knisja fil-ħwejjeġ qaddisa (sancta): il-fidi, is-Sagramenti, partikolarment l-Ewkaristija,
il-kariżmi u doni oħra spiritwali. Fl-għeruq ta’ din ix-xirka hemm l-imħabba li “ma
tfittixx dak li hu tagħha” (1 Kor 13,5), imam ġġiegħel
lill-fidili “biex ikollhom kollox flimkien” (Atti 4,32), ukoll il-ġid materjali għas-servizz
tal-ifqar fost il-fqar.
195. Xi tfisser aktar il-frażi x-xirka tal-qaddisin?
954-959
961-962
Din l-espressjoni tfisser ukoll l-għaqda
bejn persuni qaddisa (sancti), jiġifieri bejn dawk li permezz
tal-grazzja huma magħquda ma’ Kristu mejjet u rxoxt.
Uħud għadhom ikomplu l-mixja tagħhom fuq din l-art; oħrajn,
wara li temmew din il-mixja, qed jissaffew, megħjunin ukoll bit-talb
tagħna; oħrajn imbagħad ġa qed jikkontemplaw il-glorja ta’ Alla u jitolbu għalina. Kollha flimkien jiffurmaw fi Kristu
familja waħda, il-Knisja, għat-tifħir u l-glorja tat-Trinità.
Marija Omm Kristu, Omm il-Knisja
196. F’liema sens l-Imqaddsa Marija
hija Omm il-Knisja?
963-964
973
L-Imqaddsa Verġni Marija hija Omm il-Knisja fl-ordni tal-grazzja għax tat lid-dinja lil Ġesù,
l-Iben ta’ Alla, ir-Ras tal-ġisem
li huwa l-Knisja, Ġesù, huwa u jmut fuq is-Salib, urieha bħala omm
lid-dixxiplu b’dan il-kliem: “Hawn hi
ommok” (Ġw 19,27).
197. Kif il-Verġni Marija tgħin lill-Knisja?
965-970
974-975
Wara t-tlugħ fis-sema ta’ Binha, il-Verġni Marija waqfet bit-talb tagħha
mal-Knisja hi titwieled. Ukoll wara t-tlugħ tagħha fis-sema, hija
tkompli tidħol għal uliedha, tkun għal kulħadd eżempju
ta’ fidi u ta’ mħabba, u taqla’ l-grazzji kollha li jeħtieġu, li ġejjin mill-għana
bla qies tal-merti ta’ Kristu. Il-fidili jaraw fiha
tħabbira minn qabel tal-qawmien li jistenniehom, u jsejħulha
bħala avukata, awżiljatriċi, sokkorritriċi u medjatriċi.
198. X’tip ta’
kult jingħata lill-Verġni mbierka?
971
Huwa kult singulari, iżda essenzjalment
differenti mill-kult ta’ adorazzjoni, li jingħata
biss lit-Trinità Qaddisa. Dan il-kult ta’ qima jintwera fil-festi liturġiċi f’ġieħ il-Verġni Omm Alla u fit-talb Marjan,
bħar-Rużarju li hu l-Evanġelju miġbur fil-qosor.
199. B’liema mod l-Imqaddsa Verġni
Marija hija ikona eskatoloġika tal-Knisja?
972
Meta tħares lejn Marija, kollha qdusija
u minn issa gglorifikata fil-ġisem u fir-ruħ, il-Knisja tikkontempla
fiha dak li hi stess hi msejħa li tkun fuq l-art u dak li ser tkun
fis-sema pajjiżha.
“NEMMEN FIL-MAĦFRA
TAD-DNUBIET”
200. Kif jinħafru d-dnubiet?
976-980
984-985
Il-magħmudija hi l-ewwel sagrament u
s-sagrament prinċipali għall-maħfra tad-dnubiet.
Għad-dnubiet li jitwettqu wara l-Magħmudija, Kristu waqqaf
is-Sagrament tar-Rikonċiljazzjoni jew Paenitenza, li permezz tiegħu
l-imgħammed jerġa’ jirrikonċilja ruħu
ma’ Alla u mal-Knisja.
201. Għaliex il-Knisja għandha s-setgħa li
taħfer id-dnubiet?
981-983
986-987
Kristu ta lill-Knisja l-missjoni s-setgħa li
taħfer id-dnubiet: “Ħudu l-Ispirtu s-Santu.
Dawk li taħfrulhom dnubiethom ikunu maħfura , u dawk li
żżommuhomlhom ikunu miżmuma” (Ġw
20,22-23).
“NEMMEN FIL-QAWMA TAL-ĠISEM MILL-IMWIET”
202. Xi tfisser il-kelma ġisem, u x’inhi l-importanza tiegħu?
990
1015
Il-kelma ġisem tfisser il-bniedem
fil-qagħda tiegħu ta’ dgħufija u ta’ mortalità. “Il-ġisem hu pern tas-salvazzjoni”
(Tertulljanu).
Fil-fatt aħna nemmnu f’Alla li ħalaq il-ġisem;
nemmnu fil-Verb li ħa ġisem bħal tagħna biex jifdi l-ġisem;
nemmnu fil-qawmien tal-ġisem mill-imwiet, qawmien li bih il-ħolqien u
l-fidwa tal-ġisem jilħqu l-qofol tagħhom.
203. Xi tfisser il-frażi
“qawmien mill-mewt tal-ġisem”?
990
Tfisser li l-bniedem fl-istat definittiv
tiegħu ma jkunx biss ruħ spiritwali mifruda mill-ġisem, imma
wkoll il-ġisem mejjet tagħna, jum minnhom, jerġa’ jieħu l-ħajja.
204. X’rabta hemm bejn il-Qawmien
mill-mewt ta’ Kristu u tagħna?
998
1002-1003
Bħalma Kristu hu tassew irxuxtat
mill-mewt u jgħix għal dejjem, hekk ukoll huwa stess ser iqajjem
mill-mewt lil kulħadd fl-aħħar jum, b’ġisem li ma jitħassarx: “dawk
li jkunu għamlu t-tajjeb iqumu għall-ħajja, imma dawk li jkunu
għamlu l-ħażin iqumu għall-kundanna” (Ġw
5,29).
205. Bil-mewt, x’jiġri mill-ġisem u mir-ruħ tagħna?
992-1004
1016-1018
Bil-mewt, ir-ruħ tinfired mill-ġisem,
il-ġisem tal-bniedem jara t-taħsir, waqt li r-ruħ, li ma
tmut qatt, tiltaqa’ ma’ Alla
għall-ġudizzju, u tibqa’ tistenna li
tingħaqad mill-ġdid mal-ġisem li jqum trasformat, meta l-Mulej
jerġa’ jiġi. Ma tistax tifhem kif
iseħħ il-qawmien mill-imwiet għaliex dan imur ‘l hinn mill-immaġinazzjoni u l-intelliġenza tagħna.
206. Xi jfisser li tmut fi Kristu Ġesù?
1005-1014
1019
Ifisser li tmut fil-grazzja ta’ Alla, mingħajr dnub mejjet. Min jemmen fi Kristu, u jimxi fuq l-eżempju tiegħu, jista’ jbiddel mewtu f’att ta’ ubbidjenza u ta’ mħabba għall-Missier: “Din hi kelma ta’ min joqgħod fuqha: jekk
aħna mitna miegħu, għad ngħixu miegħu wkoll”
(2 Tim 2,11).
“NEMMEN FIL-ĦAJJA TA’ DEJJEM”
207. X’inhi l-ħajja ta’ dejjem?
1020
1051
Il-ħajja ta’ dejjem hi dik li tibda mill-ewwel wara l-mewt. Hi ma
tintemm qatt. Qabilha għal kull persuna jkun hemm il-ġudizzju
partikolari minn Kristu, l-imħallef tal-ħajjin u tal-mejtin. Din
il-ħajja ta’ dejjem tilħaq il-milja
kollha tagħha bil-ġudizzju universali.
208. X’inhu l-ġudizzju
partikolari?
1021-1022
1051
Huwa l-ġudizzju li bih, kull bniedem, ma’ mewtu, jirċievi mingħand Alla fir-ruħ
tiegħu li ma tmut qatt il-ħlas li jistħoqqlu skond għemilu
u twemminu. Dan il-ħlas jikkonsisti fid-dħul fil-hena, minnufih jew
wara purifikazzjoni xierqa, jew dannazzjoni minnufih għal dejjem
fl-infern.
209. X’nifhmu bil-kelma “sema”?
1023-1026
1053
Bil-kelma “sema” nifhmu dak l-istat ta’ l-akbar hena u għal dejjem. Dawk li jmutu fil-grazzja ta’ Alla u li huma safja perfettament jgħixu ma’ Ġesù u ma’ Marija, ma’ l-Anġli u mal-Qaddisin. B’hekk jiffurmaw il-Knisja tas-sema, fejn jaraw lil Alla “wiċċ imb’wiċċ” (1 Kor 13,12), jgħixu f’xirka ta’ mħabba mat-Trinità Qaddisa u jinterċedu għalina.
“Il-ħajja veru hu
l-Missier, li bl-Iben, fl-Ispirtu s-Santu, isawwab fuq kulħadd il-ġid
kollu tas-sema. Għall-ħniena tiegħu aħna l-bnedmin ukoll irċevejna
l-wegħda li ma se tiġi qatt nieqsa tal-ħajja ta’ dejjem”
(San Ċirillu ta’ Ġerusalemm).
210. X’inhu l-purgatorju?
1030-1031
1054
Il-purgatorju hu l-istat ta’ dawk kollha li jmutu fil-ħbiberija ma’ Alla, imam, minkejja li żguri mis-salvazzjoni ta’ dejjem tagħhom, għandhom bżonn tal-purifikazzjoni, biex
jidħlu fil-hena tas-sema.
211. Kif nistgħu ngħinu fil-purifikazzjoni ta’ l-erwieħ tal-purgatorju?
1032
Minħabba fix-xirka tal-qaddisin,
il-fidili li għadhom pellegrini fuq l-art jistgħu jgħinu
lill-erwieħ tal-purgatorju billi joffru għalihom talb ta’ suffraġju, b’mod partikolari
s-Sagrifiċċju ewkaristiku, kif ukoll b’għotjiet
ta’ karità, indulgenzi u atti ta’
penitenza.
212. F’hiex jikkonsisti l-infern?
1033-1035
1056-1057
Jikkonsisti fit-telfien ta’ dejjem ta’ dawk li b’għażla ħielsa tagħhom imutu fid-dnub il-mejjet.
L-akbar kastig ta’ l-infern hu l-firda għal dejjem
minn Alla li fih biss il-bniedem jista’ jkollu
l-ħajja u l-hena li għalihom ġie maħluq u li tant jixtieq.
Kristu jesprimi din ir-realtà bil-kliem: “Morru minn
quddiemi, misħutin, fin-nar ta’ dejjem” (Mt 25,41).
213. Kif nistgħu nifhmu li jeżistu flimkien
kemm l-infern kif ukoll it-tjubija infinità ta’ Alla?
1036-1037
Alla, għalkemm jixtieq
“li kulħadd jersaq għall-indiema” (2 Pt 3,9), madankollu, billi ħalaq lill-bniedem
ħieles u responsabbli, jirrispetta d-deċiżjonijiet tiegħu.
Għalhekk, hu l-istess bniedem li fl-użu tal-libertà tiegħu
jitbiegħed minn rajh mill-għaqda ma’ Alla jekk,
sal-waqt tal-mewt tiegħu, jippersisti fid-dnub il-mejjet, u jirrifjuta
l-imħabba kollha
ħniena ta’ Alla.
214. F’hiex jikkonsisti
l-aħħar ġudizzju?
1038-1041
1058-1059
L-aħħar ġudizzju (universali)
ser ikun jikkonsisti fis-sentenza għall-qawmien għall-ħajja jew
għall-kundanna għal dejjem, li l-Mulej Ġesù, meta jiġi
bħala mħallef tal-ħajjin u tal-mejtin, jagħti kemm
“lit-tajbin u kemm lill-ħżiena” (Atti 24,15), miġbura kollha flimkien quddiemu. Wara dan
l-aħħar ġudizzju, il-ġisem irxuxtat jieħu sehem
mill-premju li r-ruħ irċeviet fil-ġudizzju partikolari.
215. Meta ser isir dan il-ġudizzju?
1040
Dan il-ġudizzju jseħħ
fl-aħħar tad-dinja, li tagħha Alla biss jaf il-jum u l-ħin.
216. X’inhi t-tama ta’ smewwiet ġodda u art ġdida?
1042-1050
1060
Wara l-ġudizzju universali, l-istess
univers, meħlus mill-jasar tat-taħsir, jieħu sehem fil-glorja ta’ Kristu bil-ftuħ tas-“smewwiet ġodda” u ta’ “art ġdida” (2
Pt 3,13). B’hekk tilħaq il-milja kollha
tagħha s-Saltna ta’ Alla, jiġifieri jitwettaq
darba għal dejjem il-pjan ta’ Alla tas-salvazzjoni li
“kollox jinġabar taħt Ras waħda li hu
Kristu, kull ma hu fis-sema u kull ma hu fl-art” (Ef 1,10).
Alla mbagħad ikun “kollox f’kollox” (1 Kor 15,28) fil-ħajja ta’ dejjem.
“AMEN”
217. Xi tfisser l-Amen, li tagħlaq il-professjoni
tal-fidi tagħna?
1061-1065
Il-Kelma Lhudija
“Amen”, li tagħlaq ukoll
l-aħħar ktieb tal-Iskrittura Mqaddsa, xi talb tat-Testment il-Ġdid
u t-talbiet liturġiċi tal-Knisja, tfisser l-“iva” fiduċjuża u totali tagħna għal dak kollu li
nistqarru u nemmnu fih, filwaqt li nafdaw għal kollox f’dak li huwa nnifsu l-“Amen” (Apk 3,14), definittiv: Kristu l-Mulej.
Fl-Innu
tal-Lawdi (Verbum supernum prodiens) tinsab ġabra ta’ l-ispiritwalità ewkaristika kattolika:
F’dik il-lejla li d-dixxiplu
kien se
jtih f’idejn l-għedewwa,
huwa
ngħata lid-dixxipli
fil-ħobż ħaj li fih kull ħlewwa.
F’żewġ xbihat għeżież ħallielna
ġismu
u demmu, l-ikla tiegħu,
biex ġo
fina jiżra’ l-ħajja
li
għad ngħixu flimkien miegħu.
Twieled
u sar wieħed minna;
għex, u fl-Ikla baqa’ magħna;
miet, u
ħallas prezz il-fidwa;
issa
jsaltan jippremjana.
San
Tumas ta’ Aquino, li kien isejjaħ
l-Ewkaristija “quċċata u milja tal-ħajja
spiritwali kollha”, ma jehdiex jistqarr l-għarfien
tal-fidi tal-Knisja li temmen fl-Ewakristija, bħala preżenza
ħajja ta’ Ġesù fostna u ikel meħtieġ
tal-ħajja spiritwali. L-Ewkaristija hi bħal dik il-ħajta
tad-deheb li, sa mill-aħħar ikla, torbot flimkien is-sekli ta’- l-istorja tal-Knisja sal-mument tal-lum. Il-kelmiet
tal-konsagrazzjoni “Dan huwa ġismi” u “Dan huwa demmi” ġew
imlissna dejjem u kullimkien, ukoll fil-gulag, fil-lager, fl-eluf ta’ ħabsijiet li għadhom jeżistu sal-lum. Huwa f’dan id-dawl ewkaristiku li l-Knisja twaqqaf il-ħajja,
l-għaqda u l-missjoni tagħha.
IT-TIENI TAQSIMA
IĊ-ĊELEBRAZZJONI
L-EWWEL SEZZJONI
Is-Sagrifiċċju
tas-salib hu l-għajn tal-ekonomija sagramentali tal-Knisja. Fix-xbiha,
Marija, simbolu tal-Knisja, b’idha x-xellugija tilqa’ mill-kustat miftuħ ta’ Ġesù d-demm u
l-ilma, simboli tas-sagrament tal-Knisja:
“Meta waslu għal Ġesù, billi raw
li kien ġa mejjet, ma kisrulux riġlejh. Madanakollu wieħed
mis-suldati nifidlu ġenbu b’lanza, u minnufih
ħareġ demm u ilma” (Ġw 19,34).
Santu Wistin jikkummenta:
“Għalhekk, il-Mulej
tagħna Ġesù Kristu fil-passjoni offra għalina dak li mat-twelid
kien ħa minna, u waqt li sar għal dejjem l-akbar fost is-saċerdoti
kollha, ħalla li jiġi offrut is-sagrifiċċju li intom qed
taraw, jiġifieri ġismu u demmu. Fil-fatt, minn ġismu minfud
bil-lanza, ħareġ ilma u demm, li permezz tagħhom ħassar
dnubietna. Filwaqt li tiftakru f’din il-grazzja,
għall-ġid tas-saħħa tagħkom (li madankollu huwa Alla
li jħaddem fikom), bil-biża’ u t-tregħid
ersqu biex tieħdu sehem minn dan l-altar. Agħrfu fil-ħobż
dak l-istess (ġisem) li kien imdendel fuq is-salib, u fil-kalċi dak
l-istess (demm) li ċarċar minn ġenbu. Ukoll is-sagrifiċċji
antiki tal-poplu ta’ Alla, fil-varjetà wiesgħa
tagħhom, kienu juru minn qabel dan l-uniku sagrifiċċju li kellu
jseħħ. U Kristu huwa fl-istess waqt in-nagħġa,
minħabba l-innoċenza tar-ruħ pura tiegħu, u l-gendus,
għall-ġisem tiegħu li sar jixbah lil dak tad-dnub. U kull
ħaġa oħra, li f’ħafna modi seta’ kien hemm ħjiel tagħha minn qabel fis-sagrifiċċji
tat-Testment il-Qadim, twassal biss għal dan (is-sagrifiċċju) li
ġie muri lilna fit-Testment il-Ġdid.
Għalhekk ħudu u kulu l-ġisem
ta’ Kristu, issa li intom ukoll sirtu membri
ta’ Kristu fil-ġisem ta’ Kristu;
ħudu u aqtgħu l-għatx tagħkom bid-demm ta’ Kristu. Biex ma tinfirdux, kulu dak li jgħaqqadkom flimkien; biex
ma tonqsux fl-istima lejn xulxin, ixorbu dak li hu l-prezz tal-fidwa
tagħkom. Bħalma dan, meta tieklu u tixorbu minnu jinbidel fikom, hekk
ukoll intom tinbidlu fil-ġisem ta’ Kristu jekk
tgħixu fl-ubbidjenza u bid-devozzjoni. Fil-fatt, meta kien qorob
għall-passjoni tiegħu, waqt li għamel l-Ikla ta’ l-Għid mad-dixxipli tiegħu, hu ħa l-ħobż,
bierku u qal: Dan hu ġismi, mogħti għalikom. Bl-istess
mod, wara li bierku, tahom il-kalċi u qal: Dan huwa demm tal-patt il-ġdid
li ser jixxerred għall-kotra, għall-maħfra tad-dnubiet. Dan
intom diġa’ qrajtuh u smajtuh fl-Evanġelju, imma
ma kontux tafu li din l-Ewakristija hija l-Iben stess; imma issa, b’qalb imnaddfa, b’kuxjenza mingħajr
tebgħa u b’ġisimkom maħsul b’ilma safi, ersqu lejh u tkunu mdawla, u wiċċkom ma
jistħix” (Diskors 228B)
218. X’inhi l-liturġija?
1066-1070
Il-liturġija hi ċ-ċelebrazzjoni
tal-Misteru ta’ Kristu u b’mod partikolari tal-Misteru tiegħu tal-Għid. Fiha,
bil-ħidma ta’ l-uffiċċju saċerdotali
ta’ Ġesù Kristu, permezz ta’
sinjali jidher u jseħħ it-tqaddis tal-bnedmin, u l-Ġisem mistiku
ta’ Kristu, jiġifieri r-ras u l-membri, jiċċelebra
l-kult pubbliku xieraq lil Alla.
219. X’post għandha l-liturġija
fil-ħajja tal-Knisja?
1071-1075
Il-liturġija, għemil qaddis
mill-aqwa, hi l-quċċata li għaliha trid tasal kull ħidma
tal-Knisja u fl-istess ħin l-għajn li minnha toħroġ
il-qawwa kollha tagħha. Permezz tal-liturġija, Kristu jkompli
fil-Knisja tiegħu, magħha u permezz tagħha, il-ħidma
tas-salvazzjoni tagħna.
220. F’hiex tikkonsisti l-ekonomija
sagramentali?
1076
L-ekonomija sagramentali tikkonsisti
fl-għoti tal-frott tas-salvazzjoni ta’ Kristu, permezz taċ-ċelebrazzjoni
tas-sagramenti tal-Knisja, l-aktar fl-Ewkaristija, “sa ma
jiġi” (1 Kor 11,26).
L-EWWEL KAPITLU
IL-MISTERU TAL-GĦID FI ŻMIEN IL-KNISJA
LITURĠIJA
– ĦIDMA TAT-TRINITÀ QADDISA
221. B’liema mod il-Missier hu l-bidu
u t-tmiem tal-liturġija?
1077-1083
1110
Fil-liturġija l-Missier ifawwarna
bil-barkiet tiegħu fl-Iben li sar bniedem, miet u rxoxta għalina, u
jsawwab fi qlubna l-Ispirtu s-Santu. Fl-istess ħin, il-Knisja tbierek
lill-Missier permezz ta’ adorazzjoni, tifħir u
radd ta’ ħajr u titlob ir-rigal ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu s-Santu.
222. X’inhi l-ħidma ta’ Kristu fil-liturġija?
1084-1090
Fil-liturġija tal-Knisja aktar milli f’ħaġa oħra, Kristu jfisser u jagħmel li
jseħħ il-Misteru tal-Għid tiegħu. Meta ta l-Ispirtu
s-Santu lill-Appostli huwa ħalla f’idejhom u f’idejn is-suċċessuri tagħhom is-setgħa li
jħaddmu l-opra tas-salvazzjoni permezz tas-sagrifiċċju ta’ l-Ewkaristija u tas-sagramenti, li fihom huwa stess jaħdem biex
iwassal il-grazzja tiegħu lill-fidili ta’ kull
żmien u fid-dinja kollha.
223. Kif
jaħdem l-Ispirtu s-Santu fil-liturġija tal-Knisja?
1091-1109
1112
Fil-liturġija titwettaq kooperazzjoni l-aktar stretta bejn
l-Ispirtu s-Santu u l-Knisja. L-Ispirtu s-Santu jħejji l-Knisja
għal-laqgħa mal-Mulej; u jfakkar u juri lil Kristu lill-ġemgħa
mimlija fidi; huwa jagħmel qisu qed iseħħ issa u f’dan il-waqt,
il-Misteru ta’ Kristu; huwa jgħaqqad lill-Knisja mal-ħajja u
l-missjoni ta’ Kristu u jwassal biex ir-rigal tal-komunjoni li jinsab fiha
jagħti l-frott.
IL-MISTERU TAL-GĦID FIS-SAGRAMENTI TAL-KNISJA
224. X’inhuma
s-Sagramenti u liema huma?
1113-1131
Is-Sagramenti huma sinjali sensibbli u effikaċi tal-grazzja,
imwaqqfa minn Kristu u fdati lill-Knisja, li bihom tingħatalna
l-ħajja ta’ Alla. Huma sebgħa: Magħmudija, Griżma ta’
l-Isqof jew Konfermazzjoni, Ewkaristija, Penitenza, Griżma (jew Dilka)
tal-Morda, Ordni Sagri u Żwieġ.
225. X’inhi r-rabta tas-Sagramenti ma’ Kristu?
1114-1116
Il-misteri tal-ħajja ta’ Kristu huma l-pedament ta’ dak li issa Kristu, permezz tal-ministri tal-Knisja, jagħti fis-Sagramenti.
“Dak li kien jidher
fil-ħajja tas-salvatur tagħna għadda fis-sagrament tiegħu”
(San Iljun il-Kbir).
226. X’inhi r-rabta tas-Sagramenti
mal-Knisja?
1117-1119
Is-Sagramenti ġew fdati f’idejn il-Knisja minn Kristu. Huma “tal-Knisja”, b’żewġ modi: ġejjin “minnha” għax huma azzjonijiet tal-Knisja, li
hi sagrament tal-ħidma ta’ Kristu; u huma “għaliha”, għax jibnu l-Knisja.
227. X’inhu l-karattru sagramentali?
1121
Hu s-siġill spiritwali,
mogħti fis-Sagramenti tal-Magħmudija, tal-Konfermazzjoni u tal-Ordni
Sagri. Huwa wegħda u garanzija tal-ħarsien ta’ Alla. Bis-saħħa ta’ dan
is-siġill in-Nisrani jsir jixbah lil Kristu, ikollu sehem fis-saċerdozju
tiegħu u jagħmel parti mill-Knisja skond qagħdiet u uffiċċji
diversi. Għalhekk jiġi kkonsagrat għall-qima u għall-qadi
tal-Knisja. Minħabba li l-karattru ma jitħassar qatt, is-Sagramenti
li jagħtuh jingħataw darba biss tul il-ħajja.
228. X’inhi r-rabta bejn
is-Sagramenti u l-fidi?
1122-1126
1133
Is-Sagramenti mhux biss jissopponu l-fidi,
imma permezz tal-kelma u ta’ l-elementi ritwali huma
jmantnuha, isaħħuha u jfissruha. Meta l-Knisja tiċċelebra
s-sagramenti, hi tistqarr il-fidi li rċeviet mill-Appostli. Minn hawn jiġi
l-qawl antik: “Lex orandi, lex credendi,”
jiġifieri l-Knisja temmen kif titlob.
229. Għaliex is-Sagramenti huma effikaċi?
1127-1128
1131
Is-Sagramenti huma effikaċi ex opere
operato (“mill-fatt stess li qed isir
l-għemil”), għax hu Kristu li jaħdem fihom
u li jwassal il-grazzja li huma jfissru, tkun xi tkun il-qdusija personali
tal-ministru. Iżda l-frott tas-Sagramenti jiddependi wkoll mid-dispożizzjonijiet
ta’ min jirċevihom.
230. Għaliex is-Sagramenti huma meħtieġa
għas-salvazzjoni?
1129
Għal dawk li jemmnu fi Kristu,
is-sagramenti huma meħtieġa għas-salvazzjoni, ukoll jekk ma
jingħatawx kollha lil kull fidil, għaliex jagħtu l-grazzja sagramentali,
il-maħfra tad-dnubiet, l-adozzjoni ta’ wlied Alla, ix-xebh ma’ Kristu l-Mulej u sehem fil-ħajja tal-Knisja. L-Ispirtu s-Santu
jfejjaq u jġedded lil dawk kollha li jirċevuhom.
231. X’inhi l-grazzja sagramanetali?
1129, 1131
1134, 2003
Il-grazzja sagramentali hi l-grazzja ta’ l-Ispirtu s-Santu, mogħtija minn Kristu u hi proprja
ta’ kull sagrament. Grazzja bħal din tgħin lil
kull Nisrani fil-mixja tiegħu tal-qdusija, u b’hekk
tgħin ukoll lill-Knisja hi u tikber fl-imħabba u fil-missjoni
tagħha ta’ xhieda.
232. X’inhi
r-rabta bejn is-Sagramenti u l-ħajja ta’ dejjem?
1130
Fis-Sagramenti l-Knisja hi ġa msieħba fil-ħajja ta’
dejjem, filwaqt li tibqa’ “tistenna t-tama hienja u d-dehra tal-glorja tal-kbir
Alla u Salvatur tagħna, Ġesù Kristu” (Titu 2,13).
IT-TIENI KAPITLU
IĊ-ĊELEBRAZJONI SAGRAMENTALI
TAL-MISTERU TAL-GĦID
IĊ-ĊELEBRAZZJONI TAL-LITURĠIJA
TAL-KNISJA
Min Jiċċelebra?
233. Min jaħdem fil-liturġija?
1135-1137
1187
Il-liturġija hi l-ħidma ta’ “Kristu sħiħ” (Christus
Totus), ir-Ras u l-Ġisem. Bħala Qassis il-Kbir, hu jiċċelebra
bil-Ġisem tiegħu, li hu l-Knisja fis-sema u fuq l-art.
234. Minn min hi ċċelebrata l-liturġija
tas-sema?
1138-1139
Il-liturġija tas-sema hi ċċelebrata
mill-Anġli, mill-Qaddisin tat-Testment il-Qadim u l-Ġdid, b’mod partikulari minn Omm Alla, mill-Appostli, mill-Martri u
minn “kotra kbira li ħadd ma jista’ jgħoddha, minn kull ġens, u tribù, minn kull poplu u lsien” (Apk 7,9). Meta fis-Sagramenti niċċelebraw il-misteru
tas-salvazzjoni, inkunu qed nieħdu sehem minn din il-liturġija ta’ dejjem.
235. B’liema mod il-Knisja fuq l-art
tiċċelebra l-liturġija?
1140-1144
1188
Il-Knisja fuq l-art tiċċelebra
l-liturġija bħala poplu saċerdotali, kull wieħed skond
l-uffiċċju li jkollu, imma dejjem fil-għaqda ta’ l-Ispirtu s-Santu: l-imgħammdin joffru lilhom infushom
bħala sagrifiċċju spiritwali; il-ministri ordnati jiċċelebraw
skond l-Ordni li rċevew għall-qadi tal-membri kollha tal-Knisja;
l-Isqfijiet u l-presbiteri dan jagħmluh fil-persuna ta’ Kristu r-Ras.
Kif Niċċelebraw?
236. Kif tiġi ċċelebrata l-liturġija?
1145
Iċ-ċelebrazzjoni tal-liturġija
tintiseġ b’sinjali u simboli, li
t-tifsira tagħhom għandha l-għeruq fil-ħolqien u
fil-kulturi tal-bnedmin. Din it-tifsira tkompli toħroġ aktar ċara
fil-ġrajjiet tat-Testment il-Qadim u tidher b’mod
sħiħ fil-Persuna u l-ħidma ta’ Kristu.
237. Minn fejn huma ġejjin is-sinjali sagramentali?
1146-1152
1189
Xi wħud ġejjin mill-ħolqien (dawl, ilma, nar,
ħobż, inbid, żejt); oħrajn mill-ħajja ta’ kuljum
(il-ħasil, id-dlik, il-qsim tal-ħobż); oħrajn mill-istorja
tas-salvazzjoni fit-Testment il-Qadim (ir-riti tal-Għid, is-sagrifiċċji,
it-tqegħid tal-idejn, il-konsagrazzjonijiet). Dawn is-sinjali li ħa
Kristu, u li wħud minnhom huma mitluba min-normi tal-liturġija u ma
jistgħux jinbidlu, iwasslulna l-ħidma tal-fidwa u tal-qdusija.
238. X’rabta hemm bejn il-kliem u l-azzjonijiet fiċ-ċelebrazzjoni
tas-sagramenti?
1153-1155
1190
Fiċ-ċelebrazzjoni tas-sagramenti, l-azzjoni u l-kelma
huma strettament magħqudin ma’ xulxin u ma jistgħux jinfirdu.
Fil-fatt, ukoll jekk l-azzjonijiet simboliċi fihom infushom huma lingwaġġ,
imma hu meħtieġ li l-kliem tar-rit isieħeb u jagħti
l-ħajja lil dawn l-azzjonijiet. Bħalma s-sinjali u t-tagħlim ma
jistgħux jinfirdu, lanqas jistgħu l-kelma u l-azzjonijiet liturġiċi
peress li jagħmlu dak li jfissru.
239. B’liema kriterji l-kant u l-mużika għandhom
il-funzjoni tagħhom fiċ-ċelebrazzjoni liturġika?
1156-1158
1191
Minħabba li l-kant u l-mużika għandhom rabta
qawwija ma’ l-azzjoni liturġika, huma għandhom jirrispettaw dawn
il-kriterji: il-kliem għandu jkun jaqbel mad-duttrina kattolika, u kemm
jista’ jkun għandu jittieħed mill-Iskrittura u mill-għejun
tal-liturġija; il-ġmiel espressiv tat-talb; il-kwalità
tal-mużika; il-parteċipazzjoni tal-ġemgħa; il-għana
kulturali tal-Poplu ta’ Alla u l-karattru sagru u solenni taċ-ċelebrazzjoni.
“Min ikanta jkun jitlob darbtejn” (Santu Wistin).
240. X’inhu
l-għan tax-xbihat sagri?
1159-1161
1192
Ix-xbieha ta’ Kristu hi l-ikona liturġika per eċċellenza. L-oħrajn,
li jirrappreżentaw lill-Madonna u lill-Qaddisin, ifissru lil Kristu, li ġie
gglorifikat fihom. Huma jwasslu l-istess messaġġ ta’ l-Evanġelju li l-Iskrittura Mqaddsa twassal bil-kelma, u
jgħinu biex iqajmu u jsostnu l-fidi f’dawk li jemmnu.
Meta niċċelebraw?
241. Liema hu ċ-ċentru taż-żmien
liturġiku?
1163-1167
1193
Iċ-ċentru taż-żmien liturġiku huwa l-Ħadd, pedament u qofol tas-sena liturġika
kollha, li darba fis-sena jiġi ċċelebrat bis-solennità kollha, fl-Għid il-Kbir,
il-festa tal-festi kollha.
242. X’inhu l-għan tas-sena
liturġika?
1168-1173
1194-1195
Fis-sena liturġika l-Knisja tiċċelebra
l-Misteru kollu ta’ Kristu, mill-Inkarnazzjoni sa
ma jerġa’ jiġi fil-glorja. F’jiem magħżula, il-Knisja tqim bi mħabba speċjali
lill-Imqaddsa Verġni Marija, Omm Alla, u tfakkar ukoll lill-Qaddisin, li
għexu għal Kristu, batew miegħu u ġew igglorifikati
flimkien miegħu.
243. X’inhi
l-Liturġija tas-Sigħat?
1174-1178
1196
Il-Liturġija tas-Sigħat, it-talba pubblika u komuni
tal-Knisja, hi t-talba ta’ Kristu mal-ġisem tiegħu, il-Knisja.
Permezz tagħha, il-Misteru ta’ Kristu, li aħna niċċelebraw
fl-Ewkaristija, iqaddes u jibdel kull ġurnata. Hi magħmula fuq kollox
mis-Salmi u minn kitbiet bibliċi oħra, u wkoll minn qari minn
Missirijiet il-Knisja u għalliema spiritwali.
Fejn Tiċċelebra?
244. Il-Knisja
għandha bżonn ta’ postijiet fejn tiċċelebra l-liturġija?
1179-1181
1197-1198
Il-qima “fl-ispirtu u l-verità” (Ġw 4,24) tat-Testment
il-Ġdid m’hijiex marbuta ma’ xi post wieħed biss għax Kristu
hu l-veru tempju ta’ Alla, li permezz tiegħu l-insara wkoll u l-Knisja
kollha jsiru, bil-ħidma ta’ l-Ispirtu s-Santu, tempji ta’ Alla ħaj.
Madankollu, il-Poplu ta’ Alla, fil-qagħda tiegħu fid-dinja,
jeħtieġ postijiet li fihom il-ġemgħa tkun tista’ tiltaqa’
biex tiċċelebra l-liturġija.
245. x’inhuma
l-postijiet imqaddsa?
1181
1198-1199
Huma d-djar ta’ Alla, simbolu tal-Knisja li tgħix f’dak
il-post u xejn anqas tal-għamara tas-sema. Huma postijiet ta’ talb, li
fihom il-Knisja tiċċelebra fuq kollox l-Ewkaristija u tadura lil
Kristu tassew preżenti fit-tabernaklu.
246. Liema huma l-postijiet ta’ importanza fil-postijiet imqaddsa?
1182-1186
Dawn huma: l-altar, it-tabernaklu, il-post
fejn jinżamm iż-żejt tal-griżma u ż-żjut imbierka
l-oħra, is-sedja ta’ l-Isqof (katedra) jew
tal-presbiteru, l-ambone, il-fonti tal-magħmudija, il-konfessinarju.
DIVERSITÀ FIL-LITURĠIJA U MISTERU
WIEĦED
247. Għaliex il-Misteru wieħed ta’ Kristu huwa ċċelebrat mill-Knisja skond diversi
tradizzjonijiet liturġiċi?
1200-1204
1207-1209
Għax l-għana tal-Misteru ta’ Kristu hu tant kbir li ebda tradizzjoni liturġika ma
tasal biex tfissru kollu. Sa mill-bidu, għalhekk, din l-għana
sabet, fil-ġnus u l-kulturi differenti, espressjonijiet mibnija fuq
diversità u kumplimentarjetà tassew tal-għaġeb.
248. Liema hu l-kriterju li jiżgura l-għaqda
fid-diversi forom li jista’ jkun hemm?
1209
Hu l-fedeltà għat-Tradizzjoni
Appostolika, jiġifieri għaqda fil-fidi u s-sagramenti li ġew
mill-Appostli, għaqda li hi mfissra u ggarantita mis-suċċessjoni
appostolika. Il-Knisja hija kattolika: tista’ għalhekk tiġbor fl-għaqda tagħha t-teżori
kollha tal-kulturi.
249. Fil-liturġija, xejn ma’ jista’ jinbidel?
1205-1206
Fil-liturġija, u l-aktar f’dik tas-sagramenti, hemm partijiet li ma tista’ tibdilhom qatt, għax riedhom il-Mulej u ħalliehom taħt
il-ħarsien tal-Knisja. Imbagħad hemm partijiet li jistgħu
jinbidlu, li l-Knisja tista’, u xi kull tant għandha
tbiddel biex tadattahom għall-kulturi tad-diversi ġnus.
IT-TIENI SEZZJONI
IS-SEBA’ SAGRAMENTI TAL-KNISJA
Is-Seba’
Sagramenti tal-Knisja
Magħmudija
Konfermazzjoni jew Griżma ta’ l-Isqof
Ewkaristija
Penitenza
Griżma (jew Dilka) tal-Morda
Ordni Sagri
Żwieġ
Septem Ecclesiae Sacramenta
Baptísmum
Confirmátio
Eucharístia,
Paeniténtia,
Únctio infirmórum
Ordo
Matrimónium.
250. Kif inhuma
mqassma s-Sagramenti tal-Knisja?
1210-1211
Jinqasmu f’Sagramenti tad-dħul fil-ħajja nisranija
(Magħmudija, Konfermazzjoni u Ewkaristija); Sagramenti tal-fejqan
(Penitenza u Griżma tal-Morda); Sagramenti għall-qadi tal-komnujoni u
għall-missjoni (Ordni Sagri u Żwieġ). Huma jmissu l-mumenti
kollha tal-ħajja tan-nisrani. Is-Sagramenti kollha huma ordnati lejn
l-Ewkaristija ‘bħala l-għan speċifiku tagħhom” (San Tumas
ta’ Aquino).
L-EWWEL KAPITLU
IS-SAGRAMENTI
TAD-DĦUL FIL-ĦAJJA NISRANIJA
251. Kif
iseħħ id-dħul fil-ħajja nisranija?
1212
1275
Dan iseħħ permezz tas-Sagramenti li jqiegħdu l-pedament
tal-ħajja nisranija kollha: il-fidili, imwelldin mill-ġdid
permezz tal-Magħmudija, jissaħħu permezz tal-Griżma ta’
l-Isqof u jirċievu b’ikel spiritwali l-Ewkaristija.
IS-SAGRAMENT TAL-MAGĦMUDIJA
252. X’ismijiet
għandu l-ewwel Sagrament tal-bidu tal-ħajja nisranija?
1213-1216
1276-1277
L-ewwelnett jissejjaħ Magħmudija minħabba ċ-ċerimonja
ċentrali tar-rit li bih iseħħ: tgħammed ifisser “tgħaddas”
fl-ilma. Min jitgħammed jindifen fil-mewt ta’ Kristu u jqum miegħu
bħala “ħolqien ġdid” (2 Kor 5,17). Jissejjaħ ukoll “ħasil
ta’ twelid ġdid u tiġdid ta’ l-Ispirtu s-Santu” (Titu 3,5); u “tidwil”
(“li jdawwal”), għaliex l-imgħammed isir “iben id-dawl” (ara Ef
5,8).
253. X’tixbih
insibu tal-Magħmudija fir-Rabta l-Qadima?
1217-1222
Fir-Rabta l-Qadima hemm diversi
xbihat li jħabbru minn qabel il-Magħmudija: l-ilma, għajn
tal-ħajja u tal-mewt; l-arka ta’ Noè,
li ssalva bis-saħħa ta’ l-ilma; il-mogħdija mill-Baħar l-Aħmar, li ġabet il-ħelsien ta’ Iżrael
mill-jasar ta’ l-Eġittu; il-qsim tax-xmara Ġordan,
li bih Iżrael irċieva l-art imwiegħda, xhieda tal-ħajja
ta’ dejjem.
254. Min wassal
fil-milja tagħhom dawn ix-xbihat?
1223-1224
Ġesù Kristu, li, fil-bidu tal-ħajja pubblika
tiegħu, tgħammed minn Ġwanni l-Battista fil-Ġordan; fuq
is-Salib, li mill-ġenb minfud, ħareġ demm u ilma, simboli
tal-Magħmudija u tal-Ewkaristija, u wara l-Qawmien tiegħu mill-imwiet
ta din il-missjoni lill-Appostli: “Morru, mela, agħmlu dixxipli mill-ġnus
kollha, u għammduhom fl-Isem tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu
s-Santu” (Mt 28,19).
255. Il-Knisja minn meta u lil min bdiet tamministra
l-Magħmudija?
1226-1228
Minn nhar Għid il-Ħamsin il-Knisja bdiet
tamministra l-Magħmudija lil kull min jemmen f’Ġesù Kristu.
256. F’hiex jikkonsisti r-rit
essenzjali tal-Magħmudija?
1229-1245
1278
Ir-rit essenzjali ta’ dan is-Sagrament hu li l-kandidat jitniżżel
taħt l-ilma jew li jissawwab l-ilma fuq rasu, waqt li jissemma l-Isem
tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’
l-Ispirtu s-Santu.
257. Min jista’ jirċievi l-Magħmudija?
1246-1252
Kull bniedem li mhux mgħammed, jista’ jiġi mgħammed.
258.
Għaliex il-Knisja tgħammed lit-trabi?
1250
Għax minħabba li jitwieldu bid-dnub tan-nisel
għandhom bżonn jinħelsu mis-siegħa tal-Ħażin u
jgħaddu għas-saltna tal-ħelsien ta’ wlied Alla.
259. X’jintalab
minn min ser jitgħammed?
1253-1255
Kull min ikun ser jitgħammed jagħmel stqarrija tal-fidi,
personalment f’każ ta’ adult, jew mill-ġenituri u mill-Knisja
fil-każ tat-trabi. Il-parrinu jew il-parrina wkoll u l-komunità nisranija
kollha għandhom sehem fir-responsabbiltà għat-tħejjija
għall-Magħmudija (katekumenat), kif ukoll għall-iżvilupp
tal-fidi u tal-grazzja, li tkun ingħatat fil-magħmudija.
260. Min jista’
jgħammed?
1256
1284
Il-ministri ordinarji tal-Magħmudija huma l-Isqof u
l-presbiteru, u fil- Knisja Latina d-djakni wkoll. F’każ ta’ ħtieġa,
kull persuna tista’ tgħammed, sakemm ikollha l-intenzjoni li tagħmel
dak li tagħmel il-Knisja. Hu jsawwab l-ilma fuq ras il-kandidat u
jgħid il-formula trinitarja tal-magħmudija: “Jien ngħammdek
fl-Isem tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu s-Santu”.
261. Hija
meħtieġa l-Magħmudija għas-salvazzjoni?
1257
Il-Magħmudija
hi meħtieġa għas-salvazzjoni ta’ dawk li lilhom tħabbar
l-Evanġelju u li setgħu jitolbu dan is-Sagrament.
262. Tista’ ssalva mingħajr
il-Magħmudija?
1258-1261
1281-1283
Peress li Kristu miet għall-fidwa ta’ kulħadd, jistgħu jsalvaw ukoll mingħajr
Magħmudija dawk li jġarrbu l-mewt minħabba l-fidi (Magħmudija
tad-demm), il-katekumeni, u wkoll dawk kollha li mqanqla mill-grazzja,
mingħajr ma jkunu jafu bi Kristu jew bil-Knisja, ifittxu bis-sinċerità
lil Alla u jħabirku biex jagħmlu r-rieda tiegħu (Magħmudija
tax-xewqa). Lit-trabi, imbagħad, li mietu mingħajr
Magħmudija, il-Knisja, fil-liturġija tagħha, tafdahom
fil-ħniena ta’ Alla.
263. X’inhuma l-effetti
tal-Magħmudija?
1262-1274
1279-1280
Il-Magħmudija taħfer id-dnub
tan-nisel u d-dnubiet personali kollha, flimkien mal-pwieni kollha tad-dnub;
tagħti sehem mill-ħajja divina trinitarja permezz tal-grazzja li
tqaddes; tagħti l-grazzja tal-ġustifikazzjoni li tagħmilna
ħaġa waħda ma’ Kristu u mal-Knisja
tiegħu; tagħti sehem mis-saċerdozju ta’ Kristu
u twaqqaf il-pedament tal-għaqda bejn l-insara kollha; tagħti b’abbundanza l-virtujiet teologali u d-doni ta’
l-Ispirtu s-Santu. L-imgħammed isir għal dejjem ta’ Kristu: fil-fatt, hu mmarkat bis-siġill ta’
Kristu li ma jitħassar qatt (il-karattru).
264. X’tifsira jieħu l-isem
nisrani li jingħata fil-Magħmudija?
2156-2159
2167
L-isem hu importanti, għax Alla jaf lil
kull wieħed b’ismu, jiġifieri fl-uniċità
tiegħu. Bil-Magħmudija, in-Nisrani jirċievi fil-Knisja l-isem
tiegħu, preferibilment dak ta’ xi qaddis, ħalli
dan joffri lill-imgħammed mudell ta’ qdusija u jidħol
għalih quddiem Alla.
IS-SAGRAMENT TAL-KONFERMAZZJONI JEW TAL-GRIŻMA TA’ L-ISQOF
265. X’inhu
l-post tal-Konfermazzjoni fil-pjan divin tal-fidwa?
1285-1288
1315
Fit-Testment il-Qadim il-profeti ħabbru li l-Ispirtu
tal-Mulej kellu jistrieħ fuq il-Messija mistenni u kellu jingħata
lill-poplu messjaniku kollu. Il-ħajja u l-missjoni kollha ta’ Ġesù
seħħew f’għaqda sħiħa ma’ l-Ispirtu s-Santu.
L-Appostli rċevew l-Ispirtu s-Santu nhar Għid il-Ħamsin u bdew
ixandru “l-għeġubijiet ta’ Alla” (Atti 2,11). Huma jwasslu
lill-imgħammda ġodda, bit-tqegħid ta’ l-idejn, ir-rigal ta’
l-istess Spirtu. Tul is-sekli, il-Knisja kompliet tgħix mill-Ispirtu u
kompliet twasslu lil uliedha.
266.
Għaliex jissejjaħ Griżma jew Konfermazzjoni?
1289
Jissejjaħ Griżma (fil-Knejjes tal-Lvant: Dilka
bil Myron Qaddis) minħabba li r-rit essenzjali tiegħu hu d-dilka.
Jissejjaħ Konfermazzjoni, għax
jikkonferma u jwettaq il-grazzja tal-magħmudija.
267. Liema hu r-rit essenzjali tal-Konfermazzjoni?
1290-1301
1318
1320-1321
Ir-rit essenzjali tal-Konfermazzjoni hu
d-dlik bil-Griżma Mqaddsa (żejt imħallat mal-balzmu, ikkonsagrat
mill-Isqof), li jsir bit-tqegħid ta’ id il-ministru waqt li
jingħad il-kliem sagramentali proprju tar-rit.
Fil-Punent din
id-dilka ssir fuq il-ġbin ta’ l-imgħammed mal-kliem: “Ħu s-siġill
tad-don ta’ l-Ispirtu s-Santu”. Fil-Knejjes tal-Lvant ta’ rit biżantin,
isir dlik ukoll fuq partijiet oħra tal-ġisem, mal-kliem: “Siġill
tad-don ta’ l-Ispirtu s-Santu”.
268. X’inhu l-effett
tal-Konfermazzjoni?
1302-1305
1316-1317
L-effett tal-Konfermazzjoni hu l-għotja
sħiħa ta’ l-Ispirtu s-Santu, kif darba
ngħata nhar Għid il-Ħamsin. Din l-għotja tħalli
fir-ruħ marka li ma titħassar qatt u ġġib magħha
t-tkabbir tal-grazzja tal-magħmudija waqt li tnżżel fiha
l-għeruq tagħha aktar fil-fond bħala iben Alla; tgħaqqadha
b’mod aktar sħiħ ma’ Kristu
u mal-Knisja tiegħu; tkattar fiha d-doni ta’
l-Ispirtu s-Santu; tagħtiha qawwa speċjali biex tagħti xhieda
tal-ħajja nisranija.
269. Min jista’
jirċievi dan is-Sagrament?
1306-1311
1319
Jista’ u għandu jirċevih, darba biss,
min hu mgħammed, u biex jirċevih b’mod li jagħmel frott għandu jkun fl-istat
tal-grazzja.
270. Min huwa l-ministru tal-Konfermazzjoni?
1312-1314
Il-ministru ordinarju hu l-Isqof.
B’hekk turi l-għaqda tal-midluk mal-Knisja, mal-bidu tagħha
mill-Appostli. Meta jkun saċerdot li jagħti dan is-Sagrament – kif jiġri
ordinarjament fil-Lvant u f’xi każi fil-Punent – ir-rabta ma’ l-Isqof u mal-Knisja
tintwera fil-persuna tal-presbiteru, kollaboratur ta’ l-Isqof, u fiż-żejt
imqaddes, ikkonsagrat mill-Isqof innifsu.
IS-SAGRAMENT TA’ L-EWKARISTIJA
271. X’inhi
l-Ewkaristija?
1322-1323
1409
Hi l-istess sagrifiċċju tal-Ġisem u tad-Demm
tal-Mulej Ġesù, li hu waqqaf biex ikompli jwettaq tul
iż-żminijiet, sa ma jerġa’ jiġi, is-sagrifiċċju
tas-Salib, u b’hekk iħalli f’idejn il-Knisja t-tifkira tal-Mewt u
l-Qawmien tiegħu. Hi s-sinjal ta’ għaqda u rabta ta’ l-imħabba,
l-ikla ta’ l-Għid, li fiha nirċievu lil Kristu, fejn ir-ruħ
timtela bil-grazzja u jingħatalna r-rahan tal-ħajja ta’ dejjem.
272. Meta Ġesù
Kristu waqqaf l-Ewkaristija?
1323
1337-1340
Waqqafha nhar Ħamis ix-Xirka, “il-lejl li fih kien ittradut”
(1 Kor 11,23), waqt li ċċelebra l-Aħħar Ikla ma’ l-Appostli
tiegħu.
273. Kif
waqqafha?
1337-1340
1365, 1406
Wara li ġabar lill-Appostli tiegħu fiċ-Ċenaklu,
Ġesù ħa l-ħobż f’idejh, qasmu u tahulhom waqt li qal: “Ħudu
u kulu lkoll minn dan: dan huwa ġismi li jingħata għalikom”.
Imbagħad ħa f’idejh
il-kalċi bl-inbid u qalilhom:
“Ħudu u ixorbu minnu lkoll: dan hu l-kalċi ta’ demmi, tal-patt il-ġdid li jibqa’ għal
dejjem, id-demm li jixxerred għalikom u għall-bnedmin kollha,
għall-maħfra tad-dnubiet. Agħmlu dan b’tifkira
tiegħi”.
274. X’tirrappreżenta l-Ewkaristija
fil-ħajja tal-Knisja?
1324-1327
1407
Hi l-għajn u l-quċċata
tal-ħajja nisranija kollha. Fl-Ewkaristija hemm il-qofol tal-ħidma li
biha Alla jqaddes lilna u l-qima tagħna lejh. Fiha jinsab l-għana
spiritwali kollu tal-Knisja: Kristu stess, l-Għid tagħna.
L-Ewkaristija tfisser u ġġib il-komunjoni
fil-ħajja ma’ Alla u l-għaqda
tal-Poplu kollu ta’ Alla. Iċ-ċelebrazzjoni
ewkaristika ġa tgħaqqadna mal-liturġija tas-Sema u hekk
ngħixu minn qabel il-ħajja ta’ dejjem.
275. Kif
jissejjaħ dan is-Sagrament?
1328-1332
L-għana bla qies ta’ dan is-Sagrament jidher mill-ħafna
ismijiet li ngħatawlu u li juru xi aspetti partikolari tiegħu.
L-aktar komuni huma: Ewkaristija, Quddiesa, Ikla tal-Mulej, Qsim
tal-ħobż, Ċelebrazzjoni ewkaristika, Ticker tal-passjoni,
tal-mewt u tal-qawmien mill-imwiet tal-Mulej, Sagrifiċċju Qaddis,
Liturġija Qaddisa u Divina, Misteri Qaddisa, Santissimu Sagrament
tal-artal, Tqarbin Imqaddes.
276. Fejn tinsab l-Ewkaristija fil-pjan divin
tas-salvazzjoni?
1333-1344
Fil-Patt il-Qadim l-Ewkaristija hi mħabbra minn qabel fuq kollox fl-ikla
tal-għid, iċċelebrata kull sena mil-Lhud bil-ħobż
ażżmu, b’tifkira tal-ħeffa li biha
ħarġu ħielsa mill-Eġittu. Ġesù jħabbarha
fit-tagħlim tiegħu u jwaqqafha billi jiċċelebra
mal-Appostli tiegħu l-Aħħar Ċena waqt l-ikla tal-għid.
Il-Knisja, fidila lejn il-kmand tal-Mulej: “Agħmlu
dan b’tifkira tiegħi” (1 Kor
11,24), iċċelebrat dejjem l-Ewkaristija, fuq kollox il-Ħadd,
il-jum tal-Qawmien mill-imwiet ta’ Ġesù.
277. Kif tinqasam iċ-ċelebrazzjoni ta’ l-Ewkaristija?
1345-1355
1408
Isseħħ f’żewġ mumenti kbar, li jagħmlu wieħed u
l-istess att ta’ kult: il-liturġija tal-Kelma, li tiġbor
fiha l-proklamazzjoni u s-smigħ tal-Kelma ta’ Alla;
il-liturġija ewkaristika, li tiġbor fiha l-preżentazzjoni
tal-ħobż u ta’ l-inbid, it-talba ewkaristika jew
l-anafora, li fiha l-kliem tal-konsagrazzjoni, u t-tqarbin.
278. Min hu l-ministru taċ-ċelebrazzjoni ta’ l-Ewkaristija?
1348
1411
Hu s-saċerdot (Isqof jew presbiteru), ordnat
validament, li jippresiedi fil-Persuna ta’ Kristu r-Ras u f’isem il-Knisja.
279. Liema huma l-elementi essenzjali u meħtieġa
ta’ l-Ewakristija?
1412
Huma l-ħobż mid-dqiq tal-qamħ u l-inbid
magħmul mill-għeneb tad-dielja.
280. Kif
l-Ewkaristija hi memorjal tas-sagrifiċċju ta’ Kristu?
1362-1367
L-Ewkaristija hi tifkira (memorjal) fis-sens li
tagħmel preżenti u attwali s-sagrifiċċju li Kristu offra
lill-Missier, darba għal dejjem fuq is-Salib għall-ġid
tal-umanità. Il-karattru sagrifikali ta’ l-Ewkaristija jidher mill-kliem stess
ta’ l-istituzzjoni: “Dan hu ġismi, li jingħata għalikom” u “Dan
il-kalċi huwa l-Patt il-Ġdid b’demmu, id-demm li jixxerred
għalikom” (Lq 22,19-20). Is-sagrifiċċju tas-Salib u s-sagrifiċċju
ta’ l-Ewkaristija huma sagrifiċċju wieħed. Il-vittma hi
waħda u l-istess, u l-istess hu dak li joffri; il-mod kif issir l-offerta
mhux l-istess: bit-tixrid tad-demm fuq is-Salib, bla tixrid ta’ demm
fl-Ewkaristija.
281. Il-Knisja
kif tieħu sehem fis-sagrifiċċju ewkaristiku?
1368-1372
1414
Fl-Ewkaristija, is-sagrifiċċju ta’ Kristu jsir ukoll
is-sagrifiċċju tal-membri tal-Ġisem tiegħu. Il-ħajja
ta’ l-insara, it-tifħir, it-tbatijiet, it-talb, ix-xogħol
tagħhom jingħaqdu ma’ dawk ta’ Kristu. Bħala sagrifiċċju,
l-Ewkaristija tiġi offruta wkoll għall-fidili kollha ħajjin u mejtin,
bħala tpattija għad-dnubiet tal-bnedmin kollha u biex niksbu
mingħand Alla kull ġid spiritwali u temporali.
Il-Knisja tas-sema hi wkoll magħquda ma’ l-offerta ta’ Kristu.
282. Kif huwa preżenti Ġesù fl-Ewkaristija?
1373-1375
1413
Ġesù Kristu hu preżenti
fl-Ewakristija b’mod uniku u li ma hemmx
ieħor bħalu. Fil-fatt hu preżenti verament, realment,
sostanzjalment bil-Ġisem u bid-Demm tiegħu, bir-Ruħ u
bid-Divinità tiegħu. Fl-Ewkaristija, għalhekk, hu preżenti b’mod sagramentali, jiġifieri taħt l-ispeċi ewkaristiċi
tal-ħobż u ta’ l-inbid, Kristu sħiħ:
Alla u bniedem.
283. Xi tfisser it-transustanzjazzjoni?
1376-1377
1413
Transustanzjazzjoni
tfisser il-bidla tas-sustanza kollha tal-ħobż fis-sustanza tal-Ġisem
ta’ Kristu, u tas-sustanza kollha tal-inbid
fis-sustanza tad-Demm ta’ Kristu. Din il-bidla
sseħħ fit-talba ewkaristika, bil-qawwa tal-Kelma ta’ Kristu u bil-ħidma ta’ l-Ispirtu s-Santu.
Minkejja dan, il-karatteristiċi sensibbli tal-ħobż u ta’ l-inbid, jiġifieri l-“ispeċi ewkaristiċi”, ma jinbidlux.
284. Il-qsim tal-ħobż jaqsam lil Kristu?
1377
Il-qsim tal-ħobż ma jaqsamx lil
Kristu: hu kollu kemm hu preżenti u sħiħ taħt kull speċi
ewkaristika u taħt il-partijiet kollha tagħhom.
285. Sakemm tibqa’ l-preżenza ewkaristika ta’ Kristu?
1377
Tibqa’ sakemm jibqgħu l-ispeċi
ewkaristiċi.
286. Liema qima għandha tingħata lis-Sagrament
ta’ l-Ewkaristija?
1378-1381
1418
Għandu jingħata l-kult latrija, jiġifieri
ta’ adorazzjoni, merfugħ biss għal
Alla kemm waqt il-Quddiesa kif ukoll barra miċ-ċelebrazzjoni
tagħha. Il-Knisja, fil-fatt, tħares b’għożża kbira l-Ostji kkonsagrati, twassalhom
lill-morda u lil persuni oħra li ma jkunux jistgħu jieħdu sehem
fil-Quddiesa, tippreżentahom lill-insara biex b’solennità kbira jadurawhom, toħroġ bihom f’purċissjoni u tistieden għall-viżta ta’ spiss u adorazzjoni tas-Santissimu Sagrament, miżmum
fit-tabernaklu.
287. Għaliex l-Ewkaristija hi l-ikla tal-għid?
1382-1384
1391-1396
L-Ewkaristija hi l-ikla tal-għid,
għax Kristu, waqt li jwettaq sagramentalment l-Għid tiegħu,
jagħtina Ġismu u Demmu, offerti bħala ikel u xorb,
jgħaqqadna miegħu u bejnietna fis-sagrifiċċju tiegħu.
288. Xi jfisser l-altar?
1383
1410
L-altar huwa s-simbolu ta’ Kristu nnifsu, preżenti bħala vittma offruta
għas-sagrifiċċju (altar-sagrifiċċju tas-Salib) u bħala
ikel tas-sema li jingħata lilna (altar-mejda ewkaristika).
289. Meta l-Knisja tobbliga għas-sehem fil-Quddiesa?
1389
1417
Il-Knisja tobbliga lill-insara biex
jieħdu sehem fil-Quddiesa ta’ kull nhar ta’ Ħadd u fil-festi kmandati, u tirrakkomanda biex jieħdu
sehem ukoll fil-ġranet l-oħra.
290. Meta għandu wieħed jitqarben?
1389
Il-Knisja tħeġġeġ
lill-insara biex jitqarbnu kull darba li jieħdu sehem fil-Quddiesa jekk
ikollhom id-dispożizzjoni meħtieġa, iżda tobbligahom li ta’ l-inqas jitqarbnu fiż-żmien ta’ l-Għid.
291. X’inhu meħtieġ
għat-Tqarbin?
1385-1389
1415
Għat-Tqarbin in-Nisrani jrid ikun f’għaqda sħiħa mal-Knisja Kattolika u
fil-grazzja ta’ Alla, jiġifieri ma jħossx li
għamel xi dnub mejjet. Min ikun jaf li hu ħati ta’ dnub gravi l-ewwel għandu jirċievi s-Sagrament tar-Rikonċiljazzjoni,
imbagħad jersaq biex jitqarben. Huma mportanti wkoll l-ispirtu ta’ ġabra u ta’ talb, il-ħarsien tas-sawma
mitluba mill-Knisja u l-atteġġjament tal-ġisem (ġesti,
ħwejjeġ), b’sinjal ta’
rispett lejn Kristu.
292. X’inhuwa l-frott tat-Tqarbina
Mqaddsa?
1391-1397
1416
It-Tqarbina ssaħħaħ
l-għaqda tagħna ma’ Kristu u mal-Knisja
tiegħu, tħares u ġġedded il-ħajja tal-grazzja li
ngħatat fil-Magħmudija u fil-Griżma u tkabbarna fl-imħabba
lejn il-proxxmu. Filwaqt li ssaħħaħna fl-imħabba,
tneħħi d-dnubiet venjali u tħarisna mid-dnubiet mejta fil-ġejjieni.
293. Meta huwa possibbli tamministra t-Tqarbin Imaddes
lill-insara l-oħra?
1398-1401
Il-ministri kattoliċi jamministraw leċitament
it-Tqarbin Imqaddes lill-membri tal-Knejjes tal-Lvant li m’humiex f’għaqda sħiħa
mal-Knisja Kattolika, meta huma jitolbu dan minn rajhom u jkollhom id-dispożizzjonijiet meħtieġa.
Għall-membri tal-Komunitajiet Ekkleżjali l-oħra, il-ministri
kattoliċi jistgħu jamministraw leċitament it-Tqarbin Imqaddes
lill-fidili, li f’każ ta’ ħtieġa kbira jitolbu dan minn rajhom, sakemm juru li
jistqarru l-fidi kattolika dwar dan is-sagrament u li għandhom
id-dispożizzjoni meħtieġa.
294. Għaliex l-ewkaristija hija
“rahan” tal-glorja li ġejja?
1402-1405
Għax l-Ewkaristija timliena b’kull grazzja u barka tas-Sema, twettaqna fil-mixja tagħna f’din id-dinja, iġġegħelna nixtiequ l-ħajja ta’ dejjem, tgħaqqadna minn issa ma’ Kristu mtella’ fil-lemin tal-Missier, mal-Knisja tas-sema, mal-Verġni Mqaddsa u mal-Qaddisin kollha.
Fl-Ewkaristija aħna naqsmu “ħobża waħda, li hija duwa ta’ l-immortalità, rimedju kontra l-mewt, u ikel għall-ħajja ta’ dejjem f’Ġesù Kristu” (Sant’Injazju ta’ Antijokja)
IT-TIENI KAPITLU
IS-SAGRAMENTI
TAL-FEJQAN
295. Għaliex Kristu waqqaf is-Sagramenti
tal-Penitenza u tal-Griżma tal-morda?
1420-1421
1426
Kristu, tabib tar-ruħ u tal-ġisem,
waqqafhom għax il-ħajja ġdida li rċevejna mingħandu
bid-dħul tagħna fil-ħajja nisranija, tista’ tiddgħajjef u saħansitra tintilef minħabba
d-dnub. Għalhekk Kristu ried li l-Knisja tkompli l-ħidma ta’ fejqan u ta’ salvazzjoni permezz ta’ dawn iż-żewġ sagramenti.
IS-SAGRAMENT TAL-PENITENZA U TAR-RIKONĊILJAZZJONI
296. Kif
jissejjaħ dan is-Sagrament?
1422-1424
Jissejjaħ Sagrament tal-Penitenza,
tar-Rikonċiljazzjoni, tal-Maħfra, tal-Qrar, tal-Konverżjoni.
297. Għaliex jeżisti Sagrament tar-Rikonċiljazzjoni
wara l-Magħmudija?
1425-1426
1484
Minħabba li l-ħajja ġdida
fil-grazzja mogħtija fil-Magħmudija ma neħħiet la
d-dgħufija tan-natura umana, u lanqas il-ġibda lejn id-dnub (jiġifieri
l-konkupiixxenza),
Kristu waqqaf dan is-Sagrament
għall-konverżjoni ta’ l-imgħammdin, la
tbiegħdu minnu bid-dnub.
298. Meta
twaqqaf dan is-Sagrament?
1485
Kristu rxoxt waqqaf dan is-Sagrament nhar Ħadd il-Għid filgħaxija
meta wera lilu nnifsu lill-Appostli u qalilhom: “Ħudu l-Ispirtu s-Santu.
Dawk li taħfrulhom dnubiethom ikunu maħfura, u dawk li
żżommuhomlhom ikunu miżmuma” (Ġw 20,22-23).
299.
L-imgħammdin għandhom bżonn jikkonvertu?
1427-1429
Is-sejħa ta’ Kristu għall-konverżjoni tibqa’ tiġi
mtennija tul il-ħajja ta’ l-imgħammdin. Il-konverżjoni hi dmir
li ma jintemm qatt għall-Knisja kollha, li hi Qaddisa iżda fi
ħdanha għandha l-midinbin.
300. X’inhi l-penitenza interjuri?
1430-1433
1490
Hi l-mixja tal-“qalb niedma”(Salm 51,19), imqanqla
mill-grazzja ta’ Alla u li tirrispondi
għall-imħabba kollha ħniena ta’ Alla. Dan
ifisser ukoll id-diqa u s-sogħba għad-dnubiet imwettqa, fehma soda li
qatt aktar ma terġa’ tidneb u l-fiduċja
fl-għajnuna ta’ Alla. Titmantna bit-tama
fil-ħniena ta’ Alla.
301. Kif tintwera l-penitenza fil-ħajja nisranija?
1434-1439
Il-penitenza tintwera b’ħafna manjieri, l-aktar bis-sawm, bit-talb u
bil-karità. Dawn u ħafna forom oħra ta’
penitenza jistgħu jitwettqu fil-ħajja ta’ kuljum
tan-nisrani, l-aktar fi żmien ir-Randan u fil-jum ta’
penitenza ta’ nhar ta’ Ġimgħa.
302. Liema huma l-elementi essenzjali
fis-Sagrament tar-Rikonċiljazzjoni?
1440-1449
Huma tnejn: l-għemejjel tal-bniedem li
jikkonverti mqanqal mill-Ispirtu s-Santu, u l-assoluzzjoni tas-saċerdot,
li f’isem Kristu jagħti l-maħfra u
jgħid b’liema mod għandha ssir it-tewba.
303. Liema huma l-għemejjel tal-penitent?
1450-1460
1487-1492
Huma dawn: eżami tal-kuxjenza serju;
l-indiema (jew duspjaċir), li hija perfetta meta mqanqla
mill-imħabba għal Alla, mhux perfetta jekk imsejsa fuq raġunijiet
oħra, u li tinkludi x-xewqa soda li ma tidnibx aktar; il-qrara, li
tikkonsisti fl-istqarrija tad-dnubiet lis-saċerdoti; it-tewba, jiġifieri
t-twettiq ta’ atti ta’
penitenza partikolari, li l-konfessur jitlob mill-penitent biex ipatti
għall-ħsara li saret bid-dnub.
304. Liema dnubiet għandek tqerr?
1456
Għandhom jiġu mistqarra d-dnubiet
gravi kollha li jkunu għadhom ma ġewx imsemmija fil-qrar, u li
wieħed jiftakar wara li jkun għamel eżami tal-kuxjenza serju.
Il-qrara tad-dnubiet gravi hi l-uniku mod ordinarju biex wieħed jikseb
il-maħfra.
305. Meta hemm l-obbligu għall-qrar tad-dnubiet
gravi?
1457
Kull Nisrani li jasal għall-età tar-raġuni
għandu jqerr id-dnubiet gravi tiegħu almenu darba fis-sena, u dan
qabel ma jersaq għat-Tqarbin Mqaddes.
306. Għaliex id-dnubiet venjali jistgħu wkoll
jiġu mistqarra fi qrara sagramentali?
1458
Il-qrara tad-dnubiet venjali hija tassew
rakkomandata mill-Knisja, ukoll jekk mhijiex ħaġa għal kollox
meħtieġa, għax tgħinna nsawru kuxjenza retta u neħduha
kontra l-ġibdiet ħżiena tagħna, niġu mfejqa minn
Kristu u nimxu ‘l quddiem fil-ħajja ta’ l-Ispirtu.
307. Min hu
l-ministru ta’ dan is-Sagrament?
1461-1466
1495
Kristu ried jafda l-ministeru tar-rikonċiljazzjoni
lill-Appostli tiegħu, l-Isqfijiet suċċessuri tagħhom u
l-presbiteri kollaboraturi tagħhom, biex ikunu strument tal-ħniena u
tal-ġustizzja ta’ Alla. Huma jeżerċitaw is-setgħa li
jaħfru d-dnubiet fl-Isem tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu
s-Santu.
308. Lil min hi riservata l-assoluzzjoni ta’ xi dnubiet?
1463
L-assoluzzjoni ta’ xi dnubiet li huma tassew gravi (bħal dawk li jġibu
magħhom l-iskomunika) hija riservata għas-Santa Sede jew
għall-Isqof tal-post jew presbiteri awtorizzati minnhom, ukoll jekk kull
saċerdot jista’ jassolvi minn kull dnub u minn kull
skomunika lil min jinsab fil-periklu tal-mewt.
309.
Il-Konfessur huwa marbut bis-sigriet?
1467
Minħabba d-delikatezza u l-kobor ta’ dan il-ministeru
u minħabba r-rispett għal kull bniedem, kull
Konfessur hu obbligat, mingħajr ebda eċċezzjoni u taħt
pieni ħorox ħafna, li jżomm is-siġill sagramentali, jiġifieri
li jżomm is-sigriet assolut dwar id-dnubiet li l-penitenti jkunu
stqarrewlu fil-qrar.
310. X’inhuma l-effetti
ta’ dan is-Sagrament?
1468-1470
1496
L-effetti tas-Sagrament tal-Penitenza huma: ir-rikonċiljazzjoni
ma’ Alla u għalhekk il-maħfra tad-dnubiet; ir-rikonċiljazzjoni
mal-Knisja; il-kisba mill-ġdid, jekk ikun intilef, tal-istat tal-grazzja;
il-maħfra tal-piena ta’ dejjem li tingħata għad-dnubiet mejta; u
l-maħfra, almenu parti minnha, tal-pwieni taż-żmien
minħabba d-dnub; is-sliem u l-hena fil-kuxjenza, u faraġ spiritwali;
it-tkattir tal-għajnuniet spiritwali għat-taqbida nisranija.
311. Jista’ f’xi każi dan is-Sagrament jiġi ċċelebrat
bi qrara ġenerali u l-assoluzzjoni ġenerali?
1480-1484
F’każijiet ta’ ħtieġa kbira (bħal fil-periklu
imminent tal-mewt), tista’ ssir ċelebrazzjoni komunitarja tar-Rikonċiljazzjoni
bi qrara ġenerali u assoluzzjoni ġenerali, skond in-normi tal-Knisja
u bil-ħsieb li jqerru individwalment id-dnubiet gravi fiż-żmien
xieraq.
312. X’inhuma
l-indulġenzi?
1471-1479
1498
L-indulġenzi huma l-maħfra quddiem Alla tal-piena
taż-żmien mistħoqqa għad-dnubiet li tagħhom ġa
tħassret il-ħtija, u li n-Nisrani, taħt kundizzjonijiet
determinate, jista’ jikseb għalih stess u għall-mejtin permezz
tal-ħidma tal-Knisja, li bħala dispensatriċi tal-fidwa, tqassam
it-teżor tal-merti ta’ Kristu u tal-Qaddisin.
IS-SAGRAMENT TAL-GRIŻMA TAL-MORDA
313. Kif kienu
jgħixu l-mard fit-Testment il-Qadim?
1499-1502
Il-bniedem fit-Testment il-Qadim waqt il-mard kien jagħraf
il-limiti tiegħu, u fl-istess waqt fehem li l-mard hu marbut, b’mod
misterjuż, mad-dnub.
Il-profeti ntebħu li l-mard jista’ jkollu wkoll sens ta’ fidwa
għad-dnubiet personali u ta’ l-oħrajn. B’hekk il-mard kienu jgħixuh fil-preżenza ta’ Alla, li lilu l-bniedem kien jitlob il-fejqan.
314. X’tifsira għandha
l-mogħdrija ta’ Ġesù għall-morda?
1503-1505
Il-mogħdrija ta’ Ġesù għall-morda u l-ħafna fejqan huma
sinjal ċar li bih waslet ukoll is-Saltna ta’ Alla u
għalhekk ir-rebħa fuq id-dnub, fuq it-tbatija u fuq il-mewt.
Bil-passjoni u l-mewt tiegħu, ta tifsir ġdid lit-tbatija, u jekk
nissieħbu fil-passjoni ta’ Kristu, tista’ ssir mezz ta’ purifikazzjoni u salvazzjoni għalina
u għall-oħrajn.
315. Kif tħares il-Knisja lejn il-morda?
1506-1513
1526-1527
Il-Knisja, filwaqt li irċeviet
mingħand il-Mulej il-kmand biex tfejjaq lill-morda, tfittex li tobdih kemm
bl-għajnuna li tagħti lill-morda, u kemm bit-talba ta’ interċessjoni. Hi għandha fuq kollox Sagrament
speċjali għall-ġid tal-morda, imwaqqaf minn Kristu nnifsu li
tiegħu San Ġakbu hu xhud: “Hemm xi ħadd
marid fostkom? Ħalli da isejjaħ lill-presbiteri tal-Knisja, biex dawn
jitolbu għalih u jidilkuh biż-żejt f’isem
il-Mulej” (Ġak 5,14-15).
316. Min jista’
jirċievi s-Sagrament tal-Griżma tal-Morda?
1514-1515
1528-1529
Jista’ jirċevih in-Nisrani, li jibda jħossu fil-periklu
tal-mewt minħabba l-mard jew ix-xjuħija. In-Nisrani jista’ jerġa’
jirċievi dan is-sagrament drabi oħra, meta l-marda ssir aktar gravi
jew f’każ ta’ marda gravi oħra. Qabel iċ-ċelebrazzjoni ta’
dan is-Sagrament, jekk jista’ jkun, għandu jkun hemm il-qrar individwali
tal-marid.
317. Min
jamministra dan is-Sagrament?
1516
1530
Dan jista’ jiġi amministrat mis-saċerdoti biss
(Isqfijiet u presbiteri).
318.Kif jiġi
ċċelebrat dan is-Sagrament?
1517-1519
1531
Iċ-ċelebrazzjoni ta’ dan is-Sagrament tikkonsisti
essenzjalment fid-Dilka biż-żejt, imbierek jekk jista’ jkun
mill-Isqof, fuq il-moħħ u fuq l-idejn il-marid (fir-rit Ruman), jew
ukoll fuq partijiet oħra tal-ġisem (f’riti oħrajn), flimkien
mat-talba tas-saċerdot, li jitlob il-grazzja speċjali ta’ dan
is-Sagrament.
319. X’inhuma
l-effetti ta’ dan is-Sagrament?
1520-1523
1532
Hu jagħti grazzja partikolari, li tgħaqqad b’mod aktar
intimu l-marid mal-Passjoni ta’ Kristu, għall-ġid tiegħu u
għall-ġid tal-Knisja kollha, u fl-istess ħin jagħti faraġ,
paċi, kuraġġ u jekk il-marid ma setax iqerr jagħti wkoll
il-maħfra tad-dnubiet. Dan is-Sagrament xi drabi, jekk Alla jkun irid,
jagħti mill-ġdid is-saħħa fiżika. Ikun xi jkun
il-każ, din il-Griżma tħejji lill-marid għall-mogħdija
fid-Dar tal-Missier.
320. X’inhu
l-Vjatku?
1524-1525
Hu l-Ewkaristija li jirċevuha dawk li dalwaqt se jħallu
din il-ħajja u qegħdin iħejju lilhom infushom
għall-mogħdija għall-ħajja ta’ dejjem. Meta jirċevuha
qabel it-tluq minn din id-dinja għal għand il-Missier, it-tqarbina
bil-Ġisem u bid-Demm ta’ Kristu mejjet u rxuxtat hi żerriegħa
tal-ħajja ta’ dejjem u qawwa għall-qawmien mill-imwiet.
IT-TIELET
KAPITLU
IS-SAGRAMENTI
GĦALL-QADI
TAL-KOMUNJONI
U TAL-MISSJONI
321. Liema huma
s-Sagramenti għall-qadi tal-komunjoni u tal-missjoni?
1533-1535
Żewġ Sagramenti: l-Ordni Sagri u ż-Żwieġ
jagħtu l-grazzja meħtieġa għal missjoni partikulari fi
ħdan il-Knisja u għas-servizz tal-bini tal-poplu ta’ Alla. Dan
jagħmluh billi titkabbar l-għaqda bejn l-aħwa u jgħinu
għas-salvazzjoni ta’ l-oħrajn.
IS-SAGRAMENT TA’ L-ORDNI SAGRI
322. X’inhu
s-sagrament ta’ l-Ordni Sagri?
1536
Huwa s-Sagrament li bih il-missjoni fdata lill-Appostli minn
Kristu tkompli titwettaq fil-Knisja sa l-aħħar taż-żmien.
323.
Għaliex jissejjaħ Sagrament ta’ l-Ordni?
1537-1538
Ordni
tfisser korp (grupp) ekkeżjali, li tidħol fih permezz ta’
konsagrazzjoni speċjali (Ordinazzjoni), li permezz ta’ don speċjali
ta’ l-Ispirtu wieħed ikun jista’ jeżerċita setgħa
mqaddsa f’isem u bl-awtorità ta’ Kristu għas-servizz tal-Poplu ta’
Alla.
324. Fejn
jidher is-Sagrament ta’ l-Ordni Sagri fil-pjan ta’ Alla tas-salvazzjoni?
1539-1546
1590-1591
Fit-Testment il-Qadim naraw xbihat ta’ dan is-Sagrament fis-servizz tal-Leviti, kif ukoll fis-saċerdozju ta’ Aron u fl-għażla tas-sebgħin “xiħ” (Num 11,25). Dawn ix-xbihat isibu t-twettiq kollu tagħhom fi Kristu Ġesù, li bis-sagrifiċċju tiegħu tas-Salib, hu l-“medjatur waħdieni bejn Alla u l-bniedem” (1 Tim 2,:5), il-“Qassis il-kbir skond l-ordni ta’ Melkisedek” (Lhud 5,10). Is-saċerdozju ta’ Kristu hu uniku u jiġġedded fis-saċerdozju ministerjali.
“Kristu waħdu hu saċerdot veru, l-oħrajn huma
ministry tiegħu.” (San Tumas ta’ Aquino)
325. Minn kemm
il-grad huwa magħmul is-Sagrament ta’ l-Ordni?
1554
1593
Hu magħmul minn tliet gradi, li l-Knisja ma tistax
tgħaddi mingħajrhom minħabba l-istruttura organika tagħha:
l-episkopat, il-presbiterat u d-djakonat.
326. X’inhu l-effett ta’ l-Ordinazzjoni episkopali?
1557-1558
L-Ordinazzjoni episkopali tagħti l-milja
tas-Sagrament ta’ l-Ordni, tagħmel
lill-Isqof bħala suċċessur leġittimu ta’ l-Appostli, iddaħħlu fil-Kulleġġ tal-Isqfijiet,
tagħtih sehem flimkien mal-Papa u ma’ l-Isqfijiet
l-oħra mir-responsabbiltà għall-Knejjes kollha, u tagħtih l-uffiċċju
tat-tqaddis, tat-tagħlim u tat-tmexxija.
327. X’inhu l-uffiċċju ta’ l-Isqof fil-Knisja partikulari afdata f’idejh?
1560-1561
L-Isqof, li lilu tiġi afdata Knisja
partikulari, huwa l-prinċipju viżibbli u s-sies tal-għaqda ta’ dik il-Knisja, li lejha jwettaq, bħala Vigarju ta’ Kristu, l-uffiċċju pastorali, megħjun mill-presbiteri u d-djakni
tiegħu.
328. X’inhu l-effett ta’ l-Ordinazzjoni presbiterali?
1562-1567
1595
Id-dilka ta’ L-Ispirtu s-Santu timmarka l-presbiteru b’karattru
spiritwali li ma jitħassarx, tagħtih xebh ma’
Kristu saċerdot biex ikun jista’ jaqdi l-missjoni
tiegħu fl-Isem ta’ Kristu r-Ras. Bħala
kollaboratur ta’ l-Ordni ta’ l-Isqfijiet,
hu kkonsagrat biex ixandar l-evanġelju, jiċċelebra l-kult divin,
fuq kollox l-Ewkaristija li minnha jikseb il-qawwa kollha tiegħu
l-ministeru tiegħu, u jkun Ragħaj tal-fidili.
329. Kif il-presbiteru jeżerċita l-ministeru
tiegħu?
1568
Minkejja li hu ordnat għall-missjoni
universali, hu jeżerċita l-ministeru fi Knisja partikulari, fi
fraternità sagramentali mal-presbiteri l-oħra li jiffurmaw il-“presbiterju” u li, f’għaqda ma’ l-Isqof u f’dipendenza
minnu, jerfgħu r-responsabbiltà tal-Knisja partikulari.
330. X’inhu l-effett ta’ l-ordinazzjoni tad-djaknu?
1569-1571
1596
Id-djaknu, mogħti xebh ma’ Kristu qaddej ta’ kulħadd, hu
ordnat għall-ħidma ta’ qadi fil-Knisja, li huwa
jwettaq taħt l-awtorità ta’ l-Isqof tiegħu,
fil-ministeru tal-Kelma, tal-kult divin, tat-tmexxija pastorali u tas-servizz
ta’ l-imħabba.
331. Kif jiġi
ċċelebrat is-Sagrament ta’ l-Ordni Sagri?
1572-1574
1597
Għal kull wieħed mit-tliet gradi, is-Sagrament ta’
l-Ordni hu mogħti permezz tat-tqegħid ta’ l-idejn fuq ras dak li
se jordna mill-Isqof, li jgħid it-talba solenni konsagratorja. Fiha
l-Isqof jitlob lil Alla l-għoti ta’ l-Ispirtu s-Santu, bid-doni
tiegħu, adatti għall-ministeru li għalih qiegħed jiġi
ordnat il-kandidat.
332. Min jista’
jagħti dan is-Sagrament?
1575-1576
1600
Huma
l-Isqfijiet ordnati validament, bħala suċċessuri ta’ l-Appostli,
li jistgħu jagħtu t-tliet gradi tas-Sagrament ta’ l-Ordni Sagri.
333. Min jista’
jirċievi dan is-Sagrament?
1577-1578
1598
Huwa biss raġel mgħammed li jista’ jirċievi
validamament dan is-sagrament: il-Knisja tħoss ruħha marbuta ma’ din
l-għażla tal-Mulej. Ħadd ma għandu d-dritt li jirċievi
s-Sagrament ta’ l-Ordni Sagri, iżda jrid jiġi meqjus adatt
għall-ministeru mill-awtorità tal-Knisja.
334. Hu
meħtieġ iċ-ċelibat għal min jirċievi s-Sagrament
ta’ l-Ordni Sagri?
1579-1580
1599
Għall-episkopat huwa dejjem meħtieġ iċ-ċelibat.
Għall-presbiterat, fil-Knisja ta’ rit Latin huma ordinarjament
magħżula rġiel li jemmnu u qegħdin jgħixu fiċ-ċelibat
u jridu jħarsuh “għas-Saltna tas-Smewwiet” (Mt 19,12);
fil-Knejjes tal-lvant min ikun irċieva l-Ordni ma jistax
jiżżewweġ. Għad-djakonat permanenti jistgħu jersqu
wkoll irġiel miżżewġa.
335. Liema huma
l-effetti tas-Sagrament ta’ l-Ordni Sagri?
1581-1589
Dan is-Sagrament jagħti lil min jirċevih il-grazzja speċjali
ta’ l-Ispirtu s-Santu, u jsir jixbah lil Kristu fit-tliet uffiċċji
tiegħu ta’ Saċerdot, Profeta u Sultan, skond il-gradi rispettivi
tas-Sagrament. L-ordinazzjoni tagħti karattru spiritwali li ma
jitħassar qatt: għalhekk ma tistax tiġi ripetuta jew
mogħtija għal żmien limitat.
336. B’liema
awtorità jiġi eżerċitat is-saċerdozju ministerjali?
1547-1553
1592
Is-saċerdoti ordnati, fl-eżerċizzju tal-ministru
qaddis, jitkellmu u jaġixxu mhux bl-awtorità tagħhom tagħhom u lanqas
b’mandat jew delega tal-komunità, imma fil-Persuna ta’ Kristu r-Ras u f’isem
il-Knisja. Is-saċerdozju ministerjali huwa essenzjalment differenti mis-saċerdozju
komuni tal-fidili, mhux biss fil-grad, imma Kristu waqqfu għas-servizz
tiegħu.
IS-SAGRAMENT TAŻ-ŻWIEĠ
337. Liema hu
l-pjan ta’ Alla għar-raġel u għall-mara?
1601-1605
Alla, li huwa mħabba u li ħalaq lill-bniedem għax
ħabbu, sejjaħlu għall-imħabba. Meta ħalaq lir-raġel
u lill-mara, sejħilhom fiż-Żwieġ għal komunità intima
ta’ ħajja u ta’ mħabba bejniethom, “għalhekk m’humiex iżjed
tnejn, imma ġisem wieħed” (Mt 19,6). Meta berikhom, Alla
qalilhom: “Nisslu u oktru, u imlew l-art” (Ġen 1,28).
338. Għal
liema għanijiet Alla waqqaf iż-Żwieġ?
1659-1660
Ir-rabta taż-żwieġ bejn ir-raġel u l-mara, imwaqqfa
u mogħtija l-liġijiet proprji tagħha mill-Ħallieq stess,
min-natura tagħha trid iġġib l-għaqda u l-ġid
tal-miżżewġin u t-tnissil u t-trobbija ta’ l-ulied. Ir-rabta
taż-żwieġ, skond il-pjan oriġinali ta’ Alla, ma
tinħallx (indissolubli), kif jgħid Ġesù Kristu: “Dak li
għaqqad Alla, ma għandux jifirdu l-bniedem” (Mk 10,9).
339. B’liema
mod id-dnub jhedded liż-Żwieġ?
1606-1608
Minħabba l-ewwel dnub, li ġab firda fl-għaqda li
kien hemm bejn ir-raġel u l-mara, mogħtija mill-Ħallieq,
ir-rabta taż-żwieġ hi ħafna drabi mhedda min-nuqqas ta’
ftehim u mill-infedeltà. Madankollu Alla, fil-ħniena kbira tiegħu,
jagħti lir-raġel u lill-mara l-grazzja tiegħu biex iwettqu
l-għaqda ta’ ħajjithom skond il-pjan li Alla ħalaqhom
għalih sa mill-bidu.
340. X’jgħallem
it-Testment il-Qadim dwar iż-Żwieġ?
1609-1611
Alla, fuq kollox permezz tal-pedagoġija tal-Liġi u
tal-profeti, jgħin lill-poplu tiegħu biex jimmatura bil-mod il-mod
fl-għarfien dwar ż-Żwieġ li hu wieħed u ma
jinħallx. Ir-rabta taż-żwieġ bejn Alla u Iżrael
tħejji u turi minn qabel ir-Rabta l-ġdida mwettqa mill-Iben ta’ Alla,
Ġesù Kristu, ma’ l-għarusa tiegħu, il-Knisja.
341. Kristu x’irregalalna
ġdid fiż-Żwieġ?
1612-1617
1661
Ġesù Kristu mhux biss waqqaf mill-ġdid l-ordni tal-bidu
hekk kif riedu Alla, imma jagħti l-grazzja biex il-miżżewġin
jgħixu ż-Żwieġ tagħhom fid-dinjità ta’ Sagrament, li
huwa s-sinjal tal-imħabba tiegħu ta’ għarus għall-Knisja: “Intom
l-irġiel, ħobbu n-nisa tagħkom,kif Kristu ħabb il-Knisja” (Ef
5,25).
342.
Iż-Żwieġ huwa obbligu għal kulħadd?
1618-1620
Iż-Żwieġ mhuwiex obbligu għal
kulħadd. Fuq kollox Alla jsejjaħ xi rġiel u nisa biex jimxu wara
l-Mulej Ġesù fit-triq tal-verġinità jew taċ-ċelibat
għas-Saltna tas-smewwiet, billi jiċċaħħdu mill-ġid
kbir taż-Żwieġ biex jagħtu każ tal-ħwejjeġ
tal-Mulej u jfittxu li jogħġbu lilu, waqt li jsiru sinjal mill-aqwa
ta’ l-imħabba ta’
Kristu, li tisboq kull imħabba oħra, u tat-tama ħerqana
għall-miġja tiegħu fil-glorja.
343. Kif jiġi
ċċelebrat is-Sagrament taż-Żwieġ?
1621-1624
Minħabba li ż-Żwieġ idaħħal
lill-miżżewġin fi stat ta’ ħajja pubblika fil-Knisja, iċ-ċelebrazzjoni
liturġika hi pubblika, fil-preżenza tas-saċerdot (jew tax-xhud
kwalifikat tal-Knisja) u tax-xhieda l-oħra.
344. X’inhu
l-kunsens taż-żwieġ?
1625-1632
1662-1663
Il-kunsens taż-żwieġ hu r-rieda, li juru raġel
u mara, li jagħtu lilhom infushom lil xulxin u għal dejjem,
bil-għan li jgħixu l-għaqda ta’ mħabba bil-fedelta’ u li
tagħti l-frott.
Minħabba li l-kunsens jagħmel
iż-Żwieġ, huwa indispensabbli u insostitwibbli. Biex żwieġ
ikun validu, il-kunsens irid ikollu bħala għan tiegħu
iż-Żwieġ tassew, ikun att uman, ġej mir-rieda ħielsa u
ħieles mill-vjolenza jew pressjoni minn barra.
345. X’jintalab meta xi ħadd
mill-għarajjes ma jkunx kattoliku?
1633-1637
Biex żwiġijiet imħallta (bejn
kattoliku u mgħammed mhux kattoliku) ikunu leċiti jeħtieġu
l-permess espress ta’ l-awtorità tal-Knisja. F’każ ta’ disparità tal-kult (bejn kattoliku u mhux mgħammed) biex iż-żwieġ ikun
validu hi meħtieġa dispensa.
F’kull każ, huwa essenzjali
li l-għarajjes ma jwarrbux l-għanijiet u l-proprjetajiet essenzjali
taż-Żwieġ, u li l-parti kattolika tikkonferma dawk l-impenji,
magħrufa wkoll mill-parti l-oħra, li tħares il-fidi u li
tiżgura l-Magħmudija u l-edukazzjoni tal-ulied fil-Knisja Kattolika.
346. X’inhuma l-effetti tas-Sagrament
taż-Żwieġ?
1638-1642
Is-Sagrament taż-Żwieġ
joħloq bejn il-miżżewġin rabta għal dejjem u
esklussiva. Il-kunsens ta’ l-għarajjes hu ssiġillat
minn Alla nnifsu. Għalhekk iż-Żwieġ iċċelebrat u
kkonsmat bejn l-imgħammdin ma jista’ jinħall
qatt. Barra minn dan, dan is-Sagrament jagħti lill-għarajjes
il-grazzja meħtieġa biex jilħqu l-qdusija fil-ħajja
tagħhom taż-żwieġ huma u jilqgħu u jedukaw b’responsabbiltà lil uliedhom.
347. Liema huma d-dnubiet li jmorru gravament kontra
s-Sagrament taż-Żwieġ?
1645-1648
Dawn huma: l-adulterju; il-poligamija, għax hi
kuntrarju għall-fatt li r-raġel u l-mara għandhom l-istess
dinjità bħala persuni u għax tikkuntradixxi l-uniċità u
l-esklussività ta’ l-imħabba
taż-żwieġ id-don tat-tfal; u d-divorzju, li jmur kontra
l-indissolubiltà.
348. Meta l-Knisja tippermetti s-separazzjoni fiżika
tal-miżżewġin?
1629
1649
Il-Knisja tippermetti s-separazzjoni
fiżika tal-miżżewġin meta l-għajxien tagħhom
flimkien ikun sar impossibbli fil-prattika minħabba raġunijiet gravi,
minkejja li tkun mixtieqa r-rikonċiljazzjoni bejniethom. Sakemm waħda
mill-partijiet tibqa’ ħajja jew sakemm
iż-Żwieġ tagħhom ma jiġix iddikjarat null
mill-awtorità ekklesjatika, mhumiex ħielsa li jingħaqdu f’rabta ġdida.
349. Kif il-Knisja ġġib ruħha
mad-divorzjati li jerġgħu jiżżewġu?
1650-1651
1665
Fidila
għall-kliem tal-Mulej, il-Knisja ma tistax tqis bħala Żwieġ
l-għaqda ta’ divorzjati li
jiżżewġu ċivilment. “Min jitlaq lil
martu u jiżżewweġ oħra jkun ħati ta’ adulterju kontra l-ewwel waħda; u jekk mara titlaq lil żewġha
u tiżżewweġ ieħor tkun ħatja ta’
adulterju” (Mk 10,11-12). Lejhom il-Knisja turi
attenzjoni ħerqana, filwaqt li tħeġġiġhom għal
ħajja ta’ fidi, għat-talb,
għall-għemejjel ta’ karità u
għall-edukazzjoni nisranija tat-tfal. Imma huma ma jistgħux jirċievu
is-sagrament tal-penitenza, u lanqas jersqu għat-Tqarbin, jew jaqdu ċerti
responsabbiltajiet ekkleżjali, sakemm idumu f’din
is-sitwazzjoni, li oġġettivament hi kontra l-liġi ta’ Alla.
350. Għaliex il-familja nisranija tissejjaħ ukoll
Knisja domestika?
1655-1658
1666
Għax il-familja turi u twettaq in-natura
ta’ komunjoni u ta’
familja tal-Knisja bħala familja ta’ Alla. Kull
membru, skond ir-rwol tiegħu, jeżerċita s-saċerdozju li
tagħti l-Magħmudija, u jagħti sehem biex jagħmel mill-familja
komunità ta’ grazzja u ta’ talb,
skola tal-virtujiet umani u nsara, il-post fejn l-ulied jisimgħu l-ewwel
tħabbira tal-fidi.
IR-RABA’ KAPITLU
IĊ-ĊELEBRAZZJONIJIET LITURĠIĊI
L-OĦRA
IS-SAGRAMENTALI
351. X’inhuma
s-Sagramentali?
1667-1672
1677-1678
Huma sinjali mqaddsa li twaqqfu
mill-Knisja, bil-għan li jqaddsu xi ċiekustanzi tal-ħajja. Fifom dejjem hemm
talba msieħba mas-sinjal tas-salib u ma’ sinjali oħra. Fost is-Sagramentali hemm
l-ewwel il-barkiet, li huma tifħir lil Alla u talba bex naqilgħu id-doni tiegħu,
il-konsagrazzjoni ta’ persuni u d-deikazzjoni ta’ ħwejjeġ għall-kult ta’ Alla.
352. X’inhu
eżorċiżmu?
1673
Isir eżorċiżmu
meta l-Knisja titlob b’awtorità, f’isem Ġesù, biex xi persuna jew xi
ħaġa tiġi mħarsa mit-theddid tal-Ħażin u
meħlusa minn taħt is-setgħa tiegħu. F’sura sempliċi
l-eżorċiżmu jsir waqt iċ-ċelebrazzjoni
tal-Magħmudija. L-eżorċiżmu solenni, imsejjaħ l-eżorċiżmu
l-kbir, jista’ jsir biss minn presbiteru u bil-permess ta’ l-Isqof.
353. X’forom ta’
devozzjoni popolari jakkumapanjaw il-ħajja sagramentali tal-Knisja?
1674-1676
1679
Is-sens reliġjuż tal-poplu nisrani
f’kull żmien ġe mfisser minn
ħafna suriet ta’ tjieba li ġew miżjuda
mal-ħajja sagramentali tal-Knisja, bħalma huma l-venerazzjoni
tar-relikwi, iż-żjajjar fis-santwarji, il-pellegrinaġġi,
il-purċissjonijiet, it-“Triq tas-Salib”, ir-Rużarju. Il-Knisja ddawalhom bid-dawl tal-fidi u hi favur
dawk il-forom awtentiċi tad-devozzjoni popolari.
IL-FUNERALI NSARA
354. X’rabta hemm bejn is-Sagramenti
u l-mewt tan-Nisrani?
1680-1683
In-Nisrani li jmut fi Kristu, fi tmiem l-eżistenza
tiegħu fuq l-art, jasal għall-milja tat-twelid ġdid li beda
bil-Magħmudija, u li kompla jqawwi fih bil-Konfermazzjoni u
jsaħħah fih bl-Ewkaristija, antiċipazzjoni ta’l-ikla tas-sema. Is-sens tal-mewt tan-Nisrani juri ruħu
fid-dawl tal-Mewt u l-Qawmien mill-Mewt ta’ Kristu,
l-unika tama tagħna; in-Nisrani li jmut fi Kristu Ġesù jmur biex “joqgħod għand il-Mulej” (ara 2 Kor
5,8).
355. Xi tfisser id-difna?
1684-1685
Id-difna, anki jekk iċċelebrata
skond riti differenti li jwieġbu għas-sitwazzjoni u
għat-tradizzjonijiet ta’ postijiet differenti,
tesprimi l-karattru tal-Għid, jiġifieri l-mewt u t-tama tal-qawmien
tan-Nisrani, u r-rabta li hemm mal-mejjet speċjalment permezz tat-talb
għall-purifikazzjoni ta’ ruħu.
356. Liema huma l-mumenti prinċipali tad-difna?
1686-1690
Is-soltu r-riti tad-difna għandhom erba’ mumenti prinċipali: il-laqgħa tal-katavru
mill-komunità bi kliem ta’ faraġ u ta’ tama, il-liturġija tal-Kelma, is-sagrifiċċju ewkaristiku
u t-“tislima ta’ l-aħħar”, li permezz tagħha r-ruħ tal-mejjet tiġi afdata f’idejn Alla, għajn tal-ħajja ta’ dejjem,
waqt li l-ġisem tiegħu jiġi midfun fl-istennija tal-qawmien
mill-imwiet.
IT-TIELET TAQSIMA
IL-ĦAJJA FI KRISTU
IL-VOKAZZJONI
TAL-BNIEDEM:
357. X’rabta hemm bejn il-ħajja
morali nisranija u l-fidi s-sagramenti?
1691-1698
Dak li jistqarr is-Simbolu tal-fidi jagħtuhulna s-sagrament. Fil-fatt, permezz tas-sagramenti, l-insara jirċievu l-grazzja ta’ Kristu u d-doni tal-Ispirtu s-Santu, li jagħtuhom il-qawwa jgħixu l-ħajja ġdida ta’ ulied Alla fi Kristu, li huma jkunu laqgħu bil-fidi.
“Agħraf, o Nisrani,
il-kobor tiegħek.”
(San Iljun
il-Kbir)
L-EWWEL KAPITLU
ID-DINJITÀ TAL-PERSUNA UMANA
IL-BNIEDEM XBIEHA TA’ ALLA
358. X’inhu l-għerq tad-dinjità
umana?
1699-1715
Id-dinjità tal-persuna umana għandha
l-għeruq tagħha fil-ħolqien tal-bniedem fis-sura u x-xbieha ta’ Alla. Imżejna b’ruħ
spiritwali u immortali, b’intelliġenza u rieda
ħielsa, il-persuna umana hi kollha kemm hi għal Alla u msejħa b’ruħha u b’ġisimha għall-hena ta’ dejjem.
IL-VOKAZZJONI TAGĦNA GĦALL-HENA
359. Kif jista’ l-bniedem jikseb l-hena?
1716
Il-bniedem jikseb l-hena permezz tal-grazzja
ta’ Kristu, li tagħtih sehem
mill-ħajja ta’ dejjem. Fil-Vanġelu, Kristu juri
lid-dixxipli tiegħu t-triq li twassal għall-hena bla tmiem:
il-beatitudnijiet. Il-grazzja ta’ Kristu taħdem ukoll
f’kull bniedem li, filwaqt li jimxi b’kuxjenza retta, ifittex u jħobb dak li hu sewwa u tajjeb, u
jaħrab dak li hu ħażin.
360. Għaliex il-beatitudnijiet huma important
għalina?
1716-1717
1725-1726
Il-beatitudnijiet huma fil-qalba
tal-predikazzjoni ta’ Kristu. Huma jtennu u jwasslu
għall-perfezzjoni l-wegħdiet li Alla għamel sa minn żmien
Abraham. Il-beatitudnijiet juru wiċċ Ġesù Kristu nnifsu, idawlu
l-qagħdiet karatteristiċi ta’ ħajja
awtentika nisranija u juru lill-bniedem l-aħħari ta’ kulma jagħmel: il-hena ta’ dejjem.
361. X’inhi r-rabta bejn
il-beatitudnijiet u x-xewqa tal-bniedem li jkun hieni?
1718-1719
Il-beatitudnijiet huma t-tweġiba
għax-xewqa naturali tal-bniedem li jkun hieni; xewqa li Alla qegħedha
fil-qalb tal-bniedem biex jiġbdu lejh, għax hu biss jista’ jagħmel hieni l-bniedem.
362. X’inhi l-hena ta’ dejjem?
1720-1724
1727-1729
Hi li naraw lil Alla fil-ħajja ta’ dejjem, fejn aħna “nissieħbu
fin-natura ta’ Alla” (2 Peter 1:4),
fil-glorja ta’ Kristu u fil-hena tal-ħajja
tat-Trinità. Hena bħal dan jgħaddi kull ma l-moħħ jista’ jifhem: hu don sopranaturali ta’ Alla mogħti
lilna b’xejn, bħall-grazzja li tħejji l-bniedem
ħa jidħol fil-hena. L-hena mwiegħed ipoġġilna
quddiemna għażliet morali decisive dwar il-ġid ta’ l-art u jgħinna nħobbu lil Alla fuq kollox.
IL-LIBERTÀ TAL-BNIEDEM
363. X’inhi l-libertà?
1730-1733
1743-1744
Hija s-setgħa mogħtija minn Alla
lill-bniedem li jagħmel jew ma jagħmilx xi ħaġa, li
jagħmel jew ma jagħmilx xi ħaġa, li jagħmel din jew
dik il-ħaġa, u hekk minn rajh, il-bniedem jagħmel għemil
maħsub sewwa minnu nnifsu. Aktar mal-bniedem jagħmel dak li hu
tajjeb, aktar isir ħieles. Il-libertà tilħaq il-perfezzjoni
tagħha meta dak li tagħmel tagħmlu għal Alla, li hu
l-ogħla ġid u hena tal-bniedem. Il-libertà titlob ukoll għażla bejn it-tajjeb u
l-ħażin. L-għażla tal-ħażin hi abbuż
mil-libertà, li jwassal għall-jasar tad-dnub.
364. X’rabta hemm bejn il-libertà u
r-responsabiltà?
1734-1737
1745-1746
Il-libertà tagħmel il-bniedem
responsabbli ta’ għemilu skond kemm
l-għemil ikun volontarju, ukoll jekk il-ħtija u r-responsabbiltà ta’ xi għemil jistgħu jitnaqqsu jew jispiċċaw
għal kollox minħabba injoranza, vjolenza, biża’, drawwiet u fatturi psikiċi.
365. Għaliex kull bniedem għandu dritt
juża’ l-libertà tiegħu?
1738
1747
Kull bniedem għandu dritt jagħmel
użu mil-libertà tiegħu, minħabba l-istess dinjità umana
tiegħu. Għalhekk dan id-dritt għandu dejjem jiġi rrispettat b’mod speċjali f’materja morali u
reliġjuża, u għandu jiġi magħruf u mħares ċivilment,
fil-limiti tal-ġid komuni u ta’ l-ordni ġust
pubbliku.
366. X’post għandha l-libertà
tal-bniedem fil-pjan tas-salvazzjoni?
1739-1742
1748
Il-libertà tagħna hija mdgħajfa
minħabba l-ewwel dnub u kompliet tiddgħajjef bid-dnubiet li ġew
wara. Imma “Kristu ħelisna biex
ngħixu ta’ nies ħielsa” (Gal
5,1). Bil-grazzja tiegħu, l-Ispirtu s-Santu jrawwimna
għall-ħelsien fir-ruħ, biex jagħmel minna kollaboraturi
ħielsa tiegħu fil-Knisja u fid-dinja.
367. Liema huma l-għejun tal-moralità ta’ l-għemil tal-bniedem?
1749-1754
1757-1758
Il-moralità ta’ l-għemil tal-bniedem tiddependi minn tliet ħwejjeġ:
mill-oġġett magħżul, li jista’
jkun ġid veru jew immaġinat, mill-intenzjoni tal-bniedem li
jkun qed jagħmel xi ħaġa, jiġifieri mill-għan li bih
jagħmel att, miċ-ċirkustanzi tal-għemil, kif ukoll
mill-konsegwenzi tiegħu.
368. Meta għemil hu moralment tajjeb?
1755-1756
1759-1760
Għemil moralment tajjeb jistenna li
jkunu tajba kemm l-oġġett, u kemm l-għan u ċ-ċirkustanzi.
L-oġġett magħżul jista’ waħdu biss iħassar
l-art kollu kemm hu, ukoll jekk l-intenzjoni tkun tajba. Mhux permess
tagħmel il-ħażin biex minnu joħroġ it-tajjeb.
Għan ħażin iħassar l-att, ukoll jekk l-oġġett fih
innifsu jkun tajjeb. Min-naħa l-oħra, għan tajjeb ma jiġġustifikax
imġiba li l-oġġett tagħha jkun ħażin, ladarba
l-għan ma jiġġustifikax il-mezzi li wieħed juża biex
jilħqu. Iċ-ċiekostanzi jistgħu jnaqqsu jew iżidu
r-responsabbiltà ta’ min qiegħed jagħmel l-att,
imma ma jistgħux jibdlu l-kwalità morali tal-atti nfushom u qatt ma
jistgħu jibdlu att ħażin fih innifsu f’wieħed
tajjeb.
369. Hemm għemejjel li huma dejjem ħżiena?
1756
1761
Hemm għemejjel li l-għażla tagħhom hi
dejjem ħażina minħabba l-oġġett tagħhom
(bħad-dagħa, il-qtil u l-adulterju). L-għażla tagħhom
turi diżordni fir-rieda, jiġifieri l-għażla tagħhom hi
moralment ħażina. Mhux permess tagħmel dak li hu ħażin
biex minnu toħroġ it-tajjeb.
IL-MORALITÀ TAL-PASSJONIJIET TAL-BNIEDEM
370. X’inhuma l-passjonijiet?
1762-1766
1771-1772
Il-passjonijiet huma sentimenti, tqanqil
tas-sensi, emozzjonijiet - kollha parti naturali mill-ħajja psikika
tal-bniedem – li jwasslu lill-bniedem biex
jagħmel xi att jew ma jagħmlux, għax iħoss li ħaġa
hi tajba jew ħażina. Il-passjonijiet ewlenin huma l-imħabba u
l-mibegħda, ix-xewqa u l-biża’, il-ferħ,
id-dwejjaq, l-għadab. L-imħabba titqanqal mill-ġibda għal
dak li hu tajjeb. Aħna nħobbu biss it-tajjeb, veru jew immaġinarju.
371.
Il-passjonijiet huma moralment tajbin jew
ħżiena?
1767-1770
1773-1775
Ladarba l-passjonijiet huma tqanqil
tas-sensi, fihom infushom la huma tajbin u lanqas ħżiena: huma tajbin
jekk iwasslu għal għemejjel tajba u ħżiena jekk iwasslu
għal dak li hu ħażin. L-emozzjonijiet u s-sentimenti
jistgħu jsiru virtujiet jew jispiċċaw f’vizzji.
IL-KUXJENZA MORALI
372. X’inhi l-kuxjenza morali?
1776-1780
1795-1797
Il-kuxjenza morali, li tinsab fil-qalb ta’ kull bniedem, hi ġudizzji tar-raġuni li, meta
jkun il-waqt, twassal lill-bniedem biex jagħmel it-tajjeb u jżomm
ruħu ‘l bogħod mill-ħażin. Permezz
tal-kuxjenza morali, il-bniedem jagħraf il-kwalità morali ta’ għemil li jkun se jagħmel jew li jkun ġa wettaq u
tgħinu jieħu r-responsabbiltà tiegħu. Meta jagħti widen
għall-kuxjenza morali, il-bniedem bil-għaqal jista’ jisma’ lil Alla jkellmu.
373. X’titlob id-dinjità tal-bniedem
quddiem il-kuxjenza morali?
1780-1782
1798
Id-dinjità tal-bniedem titlob u trid li
l-kuxjenza morali tkun retta (jiġifieri li tkun taqbel ma’ dak li hu ġust u tajjeb skond ir-raġuni u skond
il-Liġi ta’ Alla). Minħabba din l-istess dinjità
tiegħu, il-bniedem m’għandux jiġi mġiegħel
imur kontra l-kuxjenza tiegħu u lanqas għandu jiġi mfixkel,
fil-limiti tal-ġid komuni, milli jimxi skond il-kuxjenza tiegħu,
l-aktar f’materja reliġjuża.
374. Kif tifforma kuxjenza morali retta u vera?
1783-1788
1799-1800
Il-kuxjenza morali retta u vera tiġi
ffurmata bl-edukazzjoni, u billi nagħmlu tagħna l-Kelma ta’ Alla u t-tagħlim tal-Knisja. Il-kuxjenza hi
megħjuna bid-doni tal-Ispirtu s-Santu u bil-pariri ta’ nies għaqlija. It-talb u l-eżami tal-kuxjenza jgħinu
wkoll fil-formazzjoni morali
tal-kuxjenza.
375. X’regoli trid timxi fuqhom
il-kuxjenza?
1789
Hemm tliet regoli li l-kuxjenza trid timxi
dejjem fuqhom: 1) qatt ma hu permess tagħmel dak li hu ħażin
biex minnu joħroġ it-tajjeb; 2) ir-Regola tad-deheb:
“Dak kollu li tridu li l-bnedmin jagħmlu
lilkom, agħmluh ukoll intom lilhom” (Mt 7,12); 3)
l-imħabba tidher dejjem fir-rispett ta’ dawk ta’ madwarna u tal-kuxjenza tagħhom, imma dan ma jfissirx li taċċetta
bħala tajjeb dak li hu oġġettivament ħażin.
376. Kuxjenza morali tista’ tagħmel ġudizzju żbaljat?
1790-1794
1801-1802
Il-bniedem għandu dejjem jobdi l-ġudizzju
ċert tal-kuxjenza tiegħu, iżda jista’ jagħmel ġudizzju żbaljat li mhux dejjem ikun
ħieles mill-ħtija. Il-bniedem mhux ħati tal-ħażen li
jsir b’injoranza involontarja, minkejja l-fatt li
l-ħażin jibqa’ dejjem ħażin.
Għalhekk wieħed jeħtieġlu jaħdem biex jikkoreġi
l-kuxjenza morali mill-iżbalji tagħha.
IL-VIRTUJIET
377. Il-virtù x’inhi?
1803
1833
Il-virtù hi dispożizzjoni abitwali u
soda biex tagħmel it-tajjeb.
“L-għan ta’ ħajja mżejna bil-virtù hu li ssir tixbah lil Alla (San
Girgor ta’ Nissa). Hemm virtujiet tal-bniedem u virtujiet
teologali.
378. X’inhuma l-virtujiet
tal-bniedem?
1804
1810-1811
1834
1839
Il-virtujiet tal-bniedem huma perfezzjonijiet
abitwali u stabbli ta’ l-intelliġenza u
tar-rieda li jirregolaw l-għemil kollu tagħna, li jżommu l-ordni
fil-passjonijiet tagħna u jmexxu l-imġiba tagħna skond ir-raġuni
u l-fidi. Dawn il-virtujiet morali jinkisbu u jissaħħu permezz ta’ għemil tajjeb u b’ħafna perseveranza.
Il-grazzja ta’ Alla ssaffihom u tgħollihom.
379. Liema huma l-virtujiet prinċipali?
1805
1834
Huma l-hekk imsejħa virtujiet kardinali, li
madwarhom jinġabru l-virtujiet l-oħra kollha. Dawn huma
l-għaqal, il-ġustizzja, il-qawwa u l-qies (rażan, temperanza).
380. X’inhu l-għaqal?
1806
1835
L-għaqal iħejji r-raġuni biex
tagħraf, f’kull ċirkustanza, il-veru
ġid tagħna u biex tagħżel il-mezzi ġusti biex
jinkiseb. L-għaqal imexxi l-virtujiet l-oħra kollha u jurihom il-qies
tagħhom u sa fejn għandhom jaslu.
381. X’inhi l-ġustizzja?
1807
1836
Il-ġustizzja hi r-rieda soda u kostanti
li nagħtu lill-oħrajn dak li jistħoqqilhom. Il-ġustizzja lejn
Alla tissejjaħ “il-virtù tar-reliġjon.”
382. X’inhi l-qawwa?
1808
1837
Il-qawwa tagħtina li nkunu sodi
fid-diffikultajiet li niltaqgħu magħhom u li ma nieqfu qatt
milli nfittxu t-tajjeb. Din il-virtù tħejjina biex naslu saċ-ċaħda
u s-sagrifiċċju ta’ ħajjitna biex niddefendu
kawża ġusta.
383. X’inhi t-temperanza?
1809
1838
It-temperanza jew ir-rażan hi dik il-virtù li
tgħinna nikkontrollaw il-ġibda għall-pjaċiri, tiżgura
setgħa lir-rieda fuq l-istinti u twassalna biex nużaw bil-qies il-ġid
ta’ l-art.
384. X’inhuma l-virtujiet teologali?
1812-1813
1840-1841
Huma l-virtujiet li għandhom lil Alla
bħala l-bidu, il-motiv u l-oġġett immedjat tagħhom.
Jitnisslu fil-bniedem permezz tal-grazzja li tqaddes, huma jħejju
lill-insara biex jgħixu f’relazzjoni mat-Trinità Qaddisa
u huma l-pedament ta’ l-imġiba morali tan-Nisrani u
jagħtuha l-ħajja filwaqt li jsaħħu l-virtujiet umani. Huma
r-rahan tal-preżenza u tal-ħidma ta’ l-Ispirtu
s-Santu fil-fakultajiet tal-bniedem.
385. Liema huma l-virtujiet teologali?
1813
Il-virtujiet teologali huma l-fidi, t-tama u
l-imħabba?
386. X’inhi l-fidi?
1814-1816
1842
Il-fidi hi dik il-virtù teologali li biha
nemmnu f’Alla u f’dak
kollu li rrivelalna u li l-Knisja tgħidilna li għandna nemmnu,
għax Alla hu l-istess Verità. Permezz tal-fidi, il-bniedem jintelaq kollu
kemm hu minn rajh f’Alla. Hu għalhekk li min jemmen
ifittex li jkun jaf x’inhi r-rieda ta’ Alla u jagħmilha għax “il-fidi
taħdem permezz tal-imħabba” (Gal 5,6).
387. X’inhi t-tama?
1817-1821
1843
It-tama hi dik il-virtù teologali li biha
nixtiequ u nistennew mingħand Alla l-ħajja ta’ dejjem bħala hena tagħna, aħna u nafdaw
fil-wegħdiet ta’ Kristu, waqt li nafdaw
fil-għajnuna tal-grazzja ta’ l-Ispirtu s-Santu biex
tkun tistħoqqilna s-Saltna tas-sema u nibqgħu nżommu
sħiħ sa l-aħħar ta’ ħajjitna fuq
din l-art.
388. X’inhi l-imħabba?
1822-1829
1844
L-imħabba hi dik il-virtù teologali li
biha nħobbu ‘l Alla iktar minn kull ħaġa
oħra, u l-proxxmu tagħna bħalna nfusna, għall-imħabba
ta’ Alla.
Ġesù
għamel mill-imħabba l-kmandament il-ġdid, il-milja tal-Liġi.
Hi
l-“qofol tal-perfezzjoni” (Kol 3,14) u s-sies tal-virtujiet l-oħra.
Mingħajr l-imħabba “jien ma kont inkun xejn” u “xejn ma jkun jiswieli
ta’ ġid” (1 Kor 13,1-3).
389. X’inhuma d-doni ta’ l-Ispirtu s-Santu?
1830-1831
1845
Id-doni ta’ l-Ispirtu s-Santu huma dispożizzjonijiet li jibqgħu dejjem u
li jgħinu l-bniedem joqgħod għal kulma jnebbħu Alla.
Id-doni tal-Ispirtu s-Santu huma seba’: għerf, fehma,
kunsill, qawwa, xjenza, pjeta’ u biża’ t’Alla.
390. X’inhu
l-frott ta’ l-Ispirtu s-santu?
1832
Il- frott ta’ l-Ispirtu s-Santu huma
l-perfezzjonijiet li jsawwar fina bħala l-bidu tal-glorja ta’ dejjem.
It-tradizzjoni tal-Knisja ssemmi tnax: “l-imħabba, l-hena, is-sliem,
is-sabar, il-ħlewwa, it-tjubija, il-ħniena, il-fedeltà, il-paċenzja,
il-modestja, il-kastità” (Gal 5,22-23, vulg).
ID-DNUB
391. X’inhu
meħtieġ għalina biex naqilgħu l-ħniena ta’ Alla?
1846-1848
1870
Biex naqilgħu l-ħniena ta’ Alla rridu nagħrfu
ħtijietna u nindmu minn dnubietna. Alla nnifsu, permezz tal-Kelma u
l-Ispirtu tiegħu, jurina d-dnubiet tagħna, jagħtina d-don
tal-verità tal-kuxjenza u t-tama tal-maħfra.
392. X’inhu
d-dnub?
1849-1851
1871-1872
Id-dnub hu “kelma, għemil jew xewqa kontra l-liġi ta’
dejjem” (Santu Wistin).
Hu offiża lil Alla għax imur kontra
l-imħabba tiegħu. Id-dnub jidrob in-natura tal-bniedem u jhedded
is-solidarjetà bejn il-bnedmin. Fil-Passjoni tiegħu, Kristu jurina
bis-sħiħ il-gravità tad-dnub u jirbħu bil-ħniena
tiegħu.
393. Jeżistu suriet differenti ta’ dnub?
1852-1853
1873
Hemm varjetà kbira ta’ dnubiet. Nistgħu nagħżlu d-dnubiet skond l-oġġett
tagħhom jew skond il-virtujiet jew il-kmandamenti li jiksru. Id-dnubiet
jistgħu jkunu kontra Alla, kontra għajrna jew kontra tagħna
nfusna. Nistgħu ukoll nagħżluhom bħala dnubiet
bil-ħsieb, bil-kliem, bl-għemil jew b’nuqqas ta’ għemil.
394. Kif jingħaraf id-dnub mill-gravità tiegħu?
1854
Id-dnub jista’ jkun dnub mejjet jew dnub
venjal.
395. Meta nagħmlu dnub mejjet?
1855-1861
1874
Hu dnub mejjet kull dnub li bħala oġġett
tiegħu għandu materja gravi, min jagħmlu jkun jaf sewwa x’qiegħed jagħmel, u jagħmlu b’rieda sħiħa. Dan id-dnub jeqred fina l-imħabba, iċaħħadna
mill-grazzja li tqaddes u jwassalna għall-mewt ta’
dejjem fl-infern jekk aħna ma nindmux minnu. Dan id-dnub jinħafer b’mod ordinarju permezz tas-sagramenti tal-Magħmudija u tal-Qrar jew
tar-Rikonċiljazzjoni.
396. Meta nagħmlu dnub venjal?
1862-1864
1875
Id-dnub venjal, li jingħaraf tajjeb
mid-dnub il-mejjet, jitwettaq f’ħaġa
żgħira jew f’ħaġa kbira jekk ma jkunx
hemm il-kunsens jew l-għarfien sħiħ. Id-dnub venjal ma jiksirx
il-patt ma’ Alla imma jdgħajjef l-imħabba; juri ġibda
diżordinata għall-ħwejjeġ maħluqa; ixekkel il-progress
tar-ruħ fit-tħaddim tal-virtujiet u fil-ħarsien tal-liġi
morali; jistħoqqlu pwieni temporali bħala mezz ta’ tisfija.
397. Kif joktor
fina d-dnub?
1865
1876
Id-dnub iwassal
għal dnub ieħor u l-istess għemil ripetut ta’ spiss iwassal
għall-vizzju.
398. X’inhuma
l-vizzji?
1866-1867
Il-vizzji li huma l-kuntrarju tal-virtujiet, huma drawwiet
ħżiena li jdallmu l-kuxjenza u jbiddlilha l-kapaċità li
tagħżel sewwa bejn it-tajjeb u l-ħażin. Il-vizzji
nistgħu norbtuhom ma’ l-irjus tad-dnubiet il-mejta, li huma:
il-kburija jew is-suppervja, ix-xeħħa, l-għira, il-korla,
iż-żina, l-ikel u x-xorb żejjed u l-għażż.
399. Għandna responsabbiltà fid-dnub ta’ l-oħrajn?
1868
Inkunu responsabbli jekk nikkoperaw fihom ħtija tagħna.
400. X’inhuma l-istrutturi tad-dnub?
1869
Huma sitwazzjonijiet jew istituzzjonijiet li
jmorru kontra l-liġi ta’ Alla; huma espressjoni u
effett tad-dnubiet personali.
KAPITLU TNEJN
IL-KOMUNITÀ TAL-BNEDMIN
IL-PERSUNA U S-SOĊJETÀ
401. X’inhi d-dimensjoni soċjali
tal-bniedem?
1877-1880
1890-1891
Flimkien mas-sejħa personali għall-hena,
il-bniedem għandu ħajja soċjali li hi parti mill-istess natura u
sejħa tiegħu. Fil-fatt, il-bnedmin kollha huma
msejħa għall-istess għan, li hu Alla nnifsu; hemm ċertu
xebh bejn il-komunjoni tat-Tliet Persuni tat-Trinità Qaddisa u l-għaqda li
l-bnedmin iridu jibnu bejniethom bħala aħwa fil-verità u
fl-imħabba; l-imħabba tal-proxxmu ma tistax tinfired
mill-imħabba ta’ Alla.
402. X’inhi r-rabta bejn il-bniedem u
s-soċjetà?
1881-1882
1892-1893
Il-persuna umana għandha tkun il-prinċipju,
is-suġġett u l-għan tal-istituti soċjali kollha . Xi soċjetajiet,
bħalma hi l-familja u l-komunità ċivika, huma bżonn
għall-bniedem. Huma ta’ ġid ukoll għaqdiet
oħra, kemm fi ħdan il-komunità politika kif ukoll fuq livell
internazzjonali, sakemm jirrispettaw il-prinċipju ta’ sussidjarità.
403. X’inhu l-prinċipju ta’ sussidjarità?
1883-1885
1894
Skond dan il-prinċipju, ebda soċjetà
ta’ grad aktar għoli m’għandha tindaħal fil-ħajja ta’
komunità ta’ grad inqas, u hekk iċċaħħadha
minn dak li hu tagħha, iżda minflok għandha tgħinha meta
jkun hemm bżonn.
404. X’titlob aktar konvivenza
awtentika umana?
1886-1889
1895-1896
Soċjetà vera titlob minna li
nirrispettaw il-ġustizzja u l-ġerarkija ġusta tal-valuri li
jqiegħdu d-dimensjonijiet fiżiċi u istintivi wara d-dimensjonijiet
interjuri u spiritwali. B’mod speċjali fejn id-dnub
ħassar l-ambjent soċjali, jeħtieġ isir appell
għall-konverżjoni tal-qlub u għall-grazzja ta’ Alla, sabiex jinkiseb tibdil soċjali li tassew ikun ta’ qadi għal kull bniedem u għall-persuna sħiħa. L-imħabba,
li titlob minna u tagħmilna kapaċi nkunu ġusti, hi l-aqwa
kmandament soċjali.
IT-TISĦIB FIL-ĦAJJA SOĊJALI
405. Fuqiex tinbena l-awtorità fis-soċjetà?
1897-1902
1918-1920
Kull komunità tal-bnedmin teħtieġ
awtorità leġittima u li tiżgura l-ordni u l-ġid komuni fis-soċjetà.
Din l-awtorità għandha l-pedament tagħha fin-natura tal-bniedem
għax hi parti mill-ordni mwaqqaf minn Alla stess.
406. L-awtorità meta titħaddem b’mod leġittimu?
1901-1904
1921-1922
L-Awtorità titħaddem b’mod leġittimu meta tfittex il-ġid komuni u meta
tuża mezzi li huma moralment leċiti. Għalhekk il-mod kif
jitmexxew is-sistemi politiċi għandu jitħalla għar-rieda
ħielsa taċ-ċittadini u kull sistema politika trid tirrispetta
l-prinċipju li l-liġi hi sovrana u mhux fl-arbitriju ta’ dak li jkun. Il-liġijiet inġusti u l-miżuri li huma
kontra l-ordni morali ma jobbligawx fil-kuxjenza.
407. X’inhu l-ġid komuni?
1905-1906
1924
B’ġid komuni nifhmu dawk
il-kundizzjonijiet soċjali kollha li fihom il-gruppi u l-membri
tagħhom jilħqu l-perfezzjoni tagħhom b’mod
mill-iktar sħiħ.
408. X’jitlob il-ġid komuni?
1907-1909
1925
Il-ġid komuni jitlob ir-rispett
tal-persuna u l-promozzjoni tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem;
l-iżvilupp tal-ġid materjali u spiritwali tal-persuni u tas-soċjetà;
il-paċi u s-sigurtà ta’ kulħadd.
409. Fejn jitwettaq bl-akbar mod sħiħ il-ġid
komuni?
1910-1912
1927
Il-ġid komuni jitwettaq bl-ikbar mod
sħiħ fil-komunitajiet politiċi li jiddefendu u jġibu
‘l quddiem il-ġid taċ-ċittadini u tal-gruppi
kollha fi ħdan is-soċjetà ċivili, mingħajr ma jiġi
ttraskurat il-ġid universali tal-familja umana.
410. X’inhu
s-sehem tal-bniedem fit-twettiq tal-ġid komuni?
1913-1917
1926
Kull bniedem jagħti sehmu skond il-post u x-xogħol li
għandu, filwaqt li jirrispetta l-liġijiet ġusti, biex iġib ‘il
quddiem il-ġid komuni. Huwa għandu jieħu ħsieb ukoll dawk
l-oqsma li hu responsabbli personalment tagħhom, bħalma hi l-familja
tiegħu u l-impenn tiegħu fuq il-post tax-xogħol. Iċ-ċittadini
mbagħad, għandhom jieħdu sehem attiv, sakemm ikun possibbli,
fil-ħajja pubblika.
IL-ĠUSTIZZJA SOĊJALI
411. Kif tista’
s-soċjetà tiżgura l-ġustizzja soċjali?
1928-1933
1943-1944
Is-soċjeta tiżgura l-ġustizzja
soċjali meta tirrispetta d-dinjità u d-drittijiet tal-persuna, l-iskop
proprju tas-soċjetà stess. Barra minn hekk, is-soċjetà tħares
il-ġustizzja soċjali, li hi marbuta mal-ġid komuni u ma’ l-eżerċizzju ta’ l-awtorità,
meta tara li jkun hemm dawk il-kundizzjonijiet li jippermettu
lill-għaqdiet u lill-individwi li jiksbu dak kollu li għandhom dritt
għalih.
412. Fuqiex tinbena l-ugwaljanza fost il-bnedmin?
1934-1935
1945
Il-bnedmin kollha għandhom l-istess
dinjità u drittijiet fundamentali, għaliex huma, maħluqin fuq
ix-xbieha ta’ Alla l-waħdieni u
mogħnijin bl-istess ruħ razzjonali, għandhom l-istess natura u
nisel, u huma msejħin, fi Kristu s-Salvatur waħdani,
għall-istess hena divina.
413. Kif tkejjel in-nuqqas ta’ ugwaljanza bejn il-bnedmin?
1936-1938
1946-1947
Id-differenzi ekonomiċi u soċjali
kbar li jolqtu miljuni ta’ bnedmin imorru kontra l-Evanġelju,
kontra l-ġustizzja, kontra d-dinjità tal-bniedem, kontra l-paċi. Imma
hemm ukoll differenzi bejn il-bnedmin li huma parti mill-pjan ta’ Alla. Fil-fatt, Alla jrid li kull wieħed jikseb dak li
jeħtieġ mingħand ħaddieħor, u li dawk li għandhom
xi “talenti” partikulari jaqsmuhom ma’ l-oħrajn. Dawn id-differenzi jħajru, u ħafna drabi
jobbligaw, lin-nies biex juru qalb kbira, tjieba liema bħalha u xewqa li
jaqsmu dak li jkollhom ma’ l-oħrajn. B’hekk, il-kulturi differenti jgħinu lil xulxin.
414.
Kif tidher is-solidarjetà bejn il-bnedmin?
1939-1942
1948
Is-solidarjetà, li ġejja mill-fraternità
umana u nisranija, tidher l-ewwel u qabel kollox fit-tqassim ġust tal-ġid,
fil-ħlas xieraq tax-xogħol u fl-impenn għall-ordni soċjali
aktar ġust. Il-virtù tas-solidarjetà titħaddem ukoll fil-qsim
tal-ġid spiritwali tal-fidi, li huwa wisq aktar important minn dik materjali.
IS-SALVAZZJONI TA’ ALLA: IL-LIĠI U L-GRAZZJA
IL-LIĠI MORALI
415. X’inhi l-liġi morali?
1950-1953
1975-1978
Il-liġi morali hi opra ta’ l-għerf ta’ Alla. Hi turi
lill-bniedem it-triqat u l-imġiba li jwasslu għall-hena mwiegħed
u tordnalu biex ma jaqbadx it-toroq li jbegħduh minn Alla.
416. X’inhi l-liġi morali
naturali?
1954-1960
1978-1979
Il-liġi naturali, miktuba mill-Ħallieq
f’qalb kull bniedem, hi s-sehem
mill-għerf u t-tjieba ta’ Alla u tesprimi s-sens
morali li sa mill-bidu mexxa l-bniedem biex, permezz tar-raġuni,
jagħżel bejn it-tajjeb u l-ħażin. Hi liġi universali u
ma tinbidilx u tqiegħed il-pedamenti tad-dmirijiet u d-drittijiet
fundamentali tal-bniedem, kif ukoll tal-komunità umana u ta’ l-istess liġi ċivili.
417. Kulħadd jagħraf din il-liġi?
1960
Minħabba d-dnub, mhux dejjem u mhux kulħadd jagħraf il-liġi naturali bl-istess mod ċar u minnufih.
Huwa għelhekk li Alla
“kiteb fuq it-twavel tal-liġi dak li l-bnedmin ma kinux
qegħdin jaqraw fi qlubhom.” (Santu Wistin)
418. X’inhi r-rabta bejn il-liġi
naturali u l-Liġi l-qadima?
1961-1962
1980
Il-Liġi l-qadima hi l-ewwel pass tal-Liġi
rivelata. Hi ssemmi ħafna veritajiet li r-raġuni tal-bniedem tasal
biex tagħrafhom bil-ħiliet naturali tagħha. Dawn il-veritajiet
huma mxandra u mħabbra bħala very fil-Pattijiet tas-Salvazzjoni.
L-ordnijiet morali tal-Liġi, miġburin fl-Għaxar Kmandamenti,
iqiegħdu s-sisien tal-vokazzjoni tal-bniedem, jipprojbixxulu dak li hu
kontra l-imħabba ta’ Alla u tal-proxxmu, u
jordnawlu dak li hu essenzjali għalih.
419. X’post għandha l-Liġi
l-qadima fil-pjan tal-salvazzjoni?
1963-1964
1982
Il-Liġi l-qadima tgħinna
nagħrfu ħafna veritajiet permezz tar-raġuni, turina dak li
għandna jew m’għandniex nagħmlu u
fuq kollox, bħalma jagħmel għalliem għaref, tħejji u
tiddisponi l-bniedem għall-konverżjoni u biex jilqa’ l-Evanġelju. Iżda, minkejja li hi Liġi qaddisa,
spiritwali u tajba, il-Liġi l-qadima għadha mhix perfetta, għax
ma tagħtix minnha nnifisha l-qawwa u l-grazzja ta’
l-Ispirtu s-Santu biex inħarsuha.
420.
X’inhi l-Liġi jew il-Liġi
evanġelika?
1965-1972
1983-1985
Il-Liġi l-ġdida jew il-Liġi evanġelika, imħabbra u mwettqa minn Kristu, ittemm u twassal għall-perfezzjoni l-l-Liġi ta’ Alla, naturali u rivelata. Hi miġbura fil-kmandament ta’ l-imħabba ta’ Alla u tal-proxxmu, u ta’ l-imħabba ta’ xulxin bħalma Kristu Ġesù ħabb lilna. Hija wkoll realtà interjuri għall-bniedem: hija l-grazzja ta’ l-Ispirtu s-Santu li tgħinna ngħixu din l-imħabba. Hija “l-liġi tal-libertà” (Gal 1:25), għax twassalna nagħmlu dak li għandna nagħmlu minn rajna u mqanqlin mill-imħabba.
“Il-liġi l-ġdida hi
prinċipalment l-istess grazzja ta’ l-Ispirtu s-Santu,
mogħtija lil dawk li jemmnu fi Kristu.”
(San Tumas ta’ Aquino)
421. Fejn tinsab din il-Liġi l-ġdida?
1971-1974
1986
Il-Liġi l-ġdida tinsab fil-ħajja kollha u
fil-predikazzjoni ta’ Kristu, u fil-katekeżi
morali tat-tagħlim ta’ l-Appostli: b’mod partikulari hi mfissra fid-Diskors tal-Muntanja.
GRAZZJA U ĠUSTIFIKAZZJONI
422. X’inhi l-ġustifikazzjoni?
1987-1995
2017-2020
Il-ġustifikazzjoni hi l-aqwa opra ta’ l-imħabba ta’ Alla. Hi l-azzjoni
kollha ħniena ta’ Alla, mogħtija lilna b’xejn, li tħassrilna d-dnubiet tagħna u tagħmilna ġusti
u qaddisa kollna kemm aħna. Dan isir bil-grazzja ta’
l-Ispirtu s-Santu, u ġiet immeritata għalina permezz tal-Passjoni ta’ Kristu u tingħatalna fil-Magħmudija. Il-ġustifikazzjoni
tagħti bidu għat-tweġiba ħielsa tal-bniedem, jiġifieri,
għall-fidi fi Kristu u għall-kollaborazzjoni mal-grazzja ta’ l-Ispirtu s-Santu.
423. X’inhi l-grazzja li tiġġustifika?
1996-1998
2005
2021
Il-grazzja hi rigal b’xejn li Alla jagħtina biex nieħdu sehem
mill-ħajja tat-Trinità Qaddisa u biex jgħinna nagħmlu kollox
għall-imħabba tiegħu. Hi msejħa grazzja abitwali,
santifikanti jew divinizzanti għax tqaddisna u tagħmilna wlied
Alla. Hija soprannaturali għax tiddependi għal kollox
mill-inizjattiva ta’ Alla u tisboq il-ħila kollha ta’ l-intelliġenza u l-qawwiet kollha tar-rieda tal-bniedem.
Għalhekk tmur ‘l hinn mill-esperjenza tagħna.
424. X’tipi oħra ta’ grazzja hemm?
1999-2000
2003-2004
2023-2024
Minbarra l-grazzja abitwali, insibu:
il-grazzji attwali (l-għajnuniet li Alla jagħtina fiċ-ċirkustanzi
differenti ta’ ħajjitna); il-grazzji
sagramentali (id-doni proprji ta’ kull sagrament);
il-grazzji speċjali jew kariżmi (li għandhom bħala skop il-ġid
komuni tal-Knisja) li fosthom insibu l-grazzji tal-l-istat, li jingħataw
għall-qadi tal-ministeri fi ħdan il-Knisja u tar-responsabbiltajiet
tal-ħajja.
425. X’inhi r-rabta bejn il-grazzja u
l-libertà tal-bniedem?
2001-2002
Il-grazzja tħejji u tqanqal it-tweġiba
ħielsa tal-bniedem. Hija twieġeb għax-xewqat profondi
tal-libertà umana, tqanqalha biex taħdem mal-grazzja u twassalha
għall-perfezzjoni.
426. X’inhu l-mertu?
2006-2010
2025-2026
Il-mertu hu dak kollu li jtina dritt
għal ħlas dovut għal kull għemil tajjeb. Quddiem Alla,
il-bniedem ma jistħoqqlu xejn għax Alla diġa’ tana kollox b’xejn. Iżda Alla
jagħti lill-bniedem iċ-ċans li jakkwista l-merti billi jintrabat
dejjem iktar ma’ l-imħabba ta’
Kristu, li hu l-għajn tal-merti tagħna quddiem Alla. Il-merti ta’ għemejjel tajba għandhom jitqiesu qabel kollox bħala
effett tal-grazzja ta’ Alla, imbagħad bħala
merti ġejjin mir-rieda ħielsa tal-bniedem.
427. X’inhu l-ġid li jista’ jistħoqqilna?
2010-2011
2027
Imqanqlin mill-Ispirtu s-Santu, aħna
nistgħu nimmeritaw għalina u għall-oħrajn il-grazzji li
jiswewlna għall-qdusija tagħna u biex niksbu l-ħajja ta’ dejjem, kif ukoll il-ġid ta’
l-art li neħtieġu skond il-pjan ta’ Alla. Ebda
bniedem ma jista’ jimmerita l-ewwel grazzja, dik li
hi l-bidu tal-konverżjoni u tal-ġustifikazzjoni.
428. Aħna lkoll imsejħin għall-qdusija
nisranija?
2012-2016
2028-2029
L-insara kollha huma msejħa
għall-qdusija nisranija. Hi l-milja tal-ħajja nisranija u
l-perfezzjoni ta’ l-imħabba li titwettaq
fl-għaqda intima ma’ Kristu u fih, mat-Trinità
Qaddisa. Wara li jkun għadda mis-salib, il-mixja tal-qdusija tan-Nisrani
tintemm bil-qawmien mill-mewt tal-ġusti, fejn Alla jkun kollox f’kollox.
IL-KNISJA, OMM U GĦALLIEMA
429. B’liema mod il-Knisja tmantni
l-ħajja morali tan-Nisrani?
2030-2031
2047
Il-Knisja hija l-komunità fejn in-Nisrani
jilqa’ l-Kelma ta’ Alla u t-tagħlim tal-“Liġi ta’ Kristu” (Gal 6:2); jirċievi l-grazzja
tas-sagramenti; jingħaqad ma’ l-offerta ewkaristika
ta’ Kristu, hekk li l-ħajja morali tiegħu issir
qima spiritwali; jieħu l-eżempji tal-qdusija lill-Verġni Marija
u mill-Qaddisin.
430. Għaliex il-maġisteru tal-Knisja
jintervjeni fil-qasam morali?
2032-2040
2049-2051
Għax huwa d-dmir tal-Maġisteru
tal-Knisja li jxandar il-fidi li fiha għandna nemmnu u li għandna
ngħixu f’ħajjitna. Dan id-dmir
jgħodd ukoll għall-preċetti speċifiċi tal-liġi
naturali, għax il-ħarsien tagħhom hu meħtieġ
għas-salvazzjoni.
431. X’inhu
l-iskop tal-preċetti tal-Knisja?
2041
2048
Il-ħames preċetti tal-Knisja jiżguraw li l-insara
jagħmlu almenu dak il-ftit li hu meħtieġ mill-ispirtu tat-talb,
mill-ħajja sagramentali, mill-impenn morali biex jikbru fl-imħabba ta’
Alla u tal-proxxmu.
432. Liema huma l-preċetti tal-Knisja?
2042-2043
Il-preċetti tal-Knisja huma: 1) li
tieħu sehem fil-Quddiesa tal-Ħadd u tal-festi kmandati u li ma
tagħmilx xogħol jew attivitajiet li jistgħu jfixklu t-tqaddis ta’ dawn il-jiem; 2) li tistqarr id-dnubiet u tirċievi
s-sagrament tar-Rikonċiljazzjoni almenu darba fis-sena; 3) li tersaq tirċievi
s-sagrament ta’ l-Ewkaristija almenu fi żmien ta’ l-Għid; 4) li ma tikolx laħam u li tosserva s-sawm fil-ġranet
stabbiliti mill-Knisja; 5) li tgħin fil-bżonnijiet materjali
tal-Knisja, kulħadd skond kemm jista’.
433. Għaliex il-ħajja morali ta’ l-insara ma tistax tgħaddi mingħajr
it-tħabbira tal-Vanġelu?
2044-2046
L-insara, bil-ħajja tagħhom li
tixbah lil dik ta’ Ġesù Kristu, jiġbdu
l-bnedmin lejn il-fidi vera f’Alla, jibnu l-Knisja,
iwasslu fid-dinja l-ispirtu tal-Vanġelu u jħaffu l-miġja
tas-Saltna ta’ Alla.
It-Tieni
Sezzjoni
L-GĦAXAR KMANDAMENTI
Żagħżugħ resaq lejn Ġesù
u għamillu din il-mistoqsija:
“Mgħallem, x’għandi nagħmel tajjeb biex nikseb il-ħajja ta’ dejjem?” (Mt 19,16). Ġesù wieġbu: “Jekk inti trid tidħol fil-ħajja, ħares il-kmandamenti”, u wara kien pront żied: “Ejja u imxi
warajja” (Mt 19,17.21).
Eżodu 20:2-17
Jiena hu l-MULEJ, Alla
tiegħek, li ħriġtek mill-
art ta' l-Eġittu, minn dar
il-jasar.
Ma jkollokx allat oħra
għajri. La tagħmilx
għalik suriet minquxa
u ebda xbieha ta' ebda
ħaġa li hemm fl-għoli
tas-sema, jew isfel fl-art,
jew fil-baħar taħt l-art.
La tmilx quddiemhom: la
tadurahomx għaliex jiena
hu l-Mulej Alla tiegħek,
Alla għajjur, li npatti
l-ħażen tal-missirijiet fuq
l-ulied sat-tielet u r-raba'
ġenerazzjoni lil dawk
li jobogħduni; imma
nagħder sa l-elf nisel lil
min iħobbni u jżomm il-
kmandamenti tiegħi.
La ssemmix l-isem
tal-Mulej, Alla tiegħek,
fix-xejn: għaliex lil min
isemmi l-isem tiegħu
fix-xejn, il-Mulej ma
jħallihx bla kastig.
Ftakar f'jum is-Sibt u
qaddsu. Sitt ijiem taħdem
u tagħmel kull ma
għandek tagħmel; imma
s-seba' jum hu jum il-
mistrieħ f'ġieħ il-Mulej,
Alla tiegħek. Dan il-jum
ma tagħmel ebda xogħol,
int, ibnek, il-qaddej
u l-qaddejja tiegħek,
il-bhejjem tiegħek, u
l-barrani li jkun ġewwa
bwiebek. Għax f'sitt
ijiem il-Mulej għamel is-
smewwiet u l-art; il-baħar
u kull ma hemm fihom,
u strieħ fis-seba' jum.
Għalhekk il-Mulej bierek
is-seba' jum u qaddsu.
Weġġaħ lil missierek
u lil ommok, sabiex
jitkattru jiemek fuq l-art
li l-Mulej, Alla tiegħek,
jagħtik.
La toqtolx.
La tagħmilx adulterju.
La tisraqx.
La tagħtix xhieda
giddieba kontra għajrek.
La tixtieqx dar għajrek:
la tixtieqx il-mara ta'
għajrek, il-qaddej jew il-
qaddejja tiegħu, l-għoġol
jew il-ħmar tiegħu, u xejn
minn kull ma għandu
għajrek.
Dewtoronomju 5:6-21
'Jiena l-Mulej li ħriġtek
mill-art ta' l-Eġittu, minn
dar il-jasar.
'Ma jkollokx allat oħra
ħliefi;……..
Issejjaħx l-isem tal-Mulej,
Alla tiegħek, fil-batal………
Ħares jum is-Sibt
u qaddsu…….
'Weġġaħ lil missierek
u 'l ommok……
'La toqtolx.
'La tagħmilx adulterju.
'La tisraqx.
'La tixhidx fil-falz
kontra għajrek.
'La tixtieqx il-mara
ta' għajrek.
La tixxennaqx
għal xejn milli għandu għajrek.'
Il-Formula
Katekistika
1.Jiena Alla Sidek:
Ma jkollokx Alla
ieħor għajri.
2.La ssemmix l-isem
t’Alla fil-batal.
3.Ħares il-Ħdud u l-
btajjel kollha.
4. Weġġaħ lil missierek u
‘l ommok.
5. La toqtolx.
6. La tiżnix.
7. La tisraqx.
8. La tixhidx fil-falz.
9. La tixtieqx nisa ta’
l-oħrajn.
10. La tixtieqx ħwejjeġ
ta’ l-oħrajn.
434.
“Mgħallem, x’tajjeb għandi nagħmel biex nikseb il-ħajja ta’ dejjem?” (Mt 19:16).
2052-2054
2075-2076
Liż-żagħżugħ li
għamillu din il-mistoqsija, Ġesù wieġbu:
“Jekk int trid tidħol fil-ħajja, ħares
il-Kmandamenti” imbagħad żied: “Ejja u imxi warajja” (Mt 19:16-21). Li
timxi wara Ġesù jfisser li tħares il-kmandamenti. Il-Liġi ma
tneħħietx, iżda l-bniedem hu mistieden isibha fil-persuna ta’ l-Imgħallem divin, li jwassalha għall-perfezzjoni fih
innifsu, li jurina t-tifsira s-sħiħa tagħha u jagħti xhieda
li hi għal dejjem.
435. Kif jinterpreta l-Liġi Ġesù?
2055
Ġesù jinterpreta l-Liġi fid-dawl
tal-Kmandament doppju u waħdieni ta’ l-imħabba, li hi l-milja
tal-Liġi: “Ħobb lill-Mulej, Alla tiegħek, b’qalbek kollha, b’ruħek kollha, u b’moħħok kollu. Dan hu l-kmandament il-kbir u l-ewwel
wieħed, u t-tieni jixbhu: Ħobb il-għajrek bħalek innifsek’. Dawn iż-żewġ kmandamenti huma l-qofol tal-Liġi u
tal-Profeti” (Mt 22:37-40).
436. Xi tfisser il-kelma
“Dekalogu”?
2056-2057
Il-kelma Dekalogu tfisser
“għaxar kelmiet” (Eż
34:28). Dawn l-għaxar kelmiet jiġbru fihom il-Liġi mogħtija
minn Alla lill-poplu ta’ Israel, u rridu nifhmuhom
fil-kuntest tal-Patt li Alla għamel permezz ta’ Mosè.
Filwaqt li jurina l-kmandamenti ta’ l-imħabba ta’ Alla (l-ewwel tlieta) u tal- proxxmu (is-sebgħa l-oħra),
id-Dekalogu juri wkoll lill-poplu magħżul u b’mod
partikolari, lil kull wieħed u waħda minna, it-triq ta’ ħajja ħielsa mill-jasar tad-dnub.
437. X’inhi r-rabta bejn id-Dekalogu
u l-Patt?
2058-2063
2077
Id-dekalogu jinftiehem fid-dawl tal-Patt,
fejn Alla juri lilu nnifsu u r-rieda tiegħu. Meta l-poplu jħares
il-kmandamenti, huwa jkun qed juri li hu kollu kemm hu ta’ Alla kif ukoll ikun qiegħed iwieġeb, bi
gratitudni, għall-inizjattiva kollha mħabba ta’
Alla.
438. X’importanza tagħti
l-Knisja lid-Dekalogu?
2064-2068
B’fedeltà lejn l-Iskrittura u
fuq l-eżempju ta’ Ġesù, il-Knisja tagħti
importanza u tifsira mill-aqwa lid-Dekalogu. Għalhekk, l-insara huma
obbligati josservaw id-Dekalogu.
439. Għaliex id-Dekalogu hu ħaġa organika
waħda?
2069
2079
L-għaxar kmandamenti huma ħaġa
waħda u ma jistgħux jinqatgħu minn xulxin, għax kull
kmandament huwa marbut mal-kmandamenti l-oħra u mad-Dekalogu kollu.
Għalhekk il-ksur ta’ kmandament wieħed jikser
il-Liġi kollha.
440. Għaliex il-ħarsien tad-Dekalogu jobbliga b’mod gravi?
2072-2073
2081
Għax id-Dekalogu juri d-dmirijiet
fundamentali tal-bniedem lejn Alla u lejn il-proxxmu.
441. Hu possibbli tħares id-Dekalogu?
2074
2082
Iva, għax Kristu, li mingħajru ma
nistgħu nagħmlu xejn, jagħtina l-qawwa nħarsuh bil-grazzja
tiegħu u permezz tad-don ta’ l-Ispirtu s-Santu.
L-EWWEL KAPITLU
“ĦOBB
IL-MULEJ ALLA TIEGĦEK
B’QALBEK KOLLHA, B’RUĦEK KOLLHA.”
L-EWWEL KMANDAMENT:
JIEN HU L-MULEJ, ALLA TIEGĦEK,
MA JKOLLOKX ALLA IEĦOR GĦAJRI
442. Xi tfisser l-istqarrija ta’ Alla: “Jien hu l-Mulej, Alla
tiegħek” (Eż 20:2)?
2083-2094
2133-2134
Għall-insara, dan ifisser li jħarsu
u jwettqu t-tliet virtujiet teologali u li jaħarbu mid-dnub li jmur kontra
dawn il-virtujiet. Il-fidi temmen f’Alla u tbiegħed dak li hu kuntrarju għaliha
għad-dubju volontarju, l-inkredulità jew nuqqas ta’ twemmin, l-ereżija, l-apostasija u x-xiżma. It-tama
tistenna b’fiduċja d-dehra hienja ta’ Alla u l-għajnuna tiegħu, u tevita d-disperazzjoni u
l-prużunzjoni. L-imħabba tħobb lil Alla fuq kollox:
għalhekk tbiegħed minnha l-indifferenza, l-ingratitudni, il-bruda,
l-għażż spiritwali u l-mibgħeda ta’
Alla li tiġi mis-suppervja.
443. X’titlob il-Kelma tal-Mulej: “Lill-Mulej Alla
tiegħek għandek tadura, u lilu biss taqdi” (Mt 4,10)?
2095-2105
2135-2136
Titlob: li naduraw lil Alla bħala s-Sid
tal-ħolqien kollu; li nqimuh kemm waħedna kif ukoll bħala
komunità; li nitolbuh b’talb ta’
tiħir, ta’ radd il-ħajr u ta’ interċessjoni; li noffrulu sagrifiċċji, b’mod speċjali s-sagrfiċċju spiritwali tal-ħajja
tagħna nnifisha, f’għaqda mas-sagrifiċċju
perfett ta’ Kristu; li nżommu l-wegħdiet u
l-voti li nagħmlulu.
444. B’liema mod il-bniedem
jeżerċita d-dritt li jqim lil Alla fil-verità u b’libertà?
2104-2109
2137
Kull bniedem għandu d-dritt u d-dmir
morali li jfittex il-verità, l-aktar il-verità dwar Alla u l-Knisja tiegħu
u, meta jsibha, il-bniedem huwa fid-dmir li jħaddanha u li jieħu
ħsiebha b’fedeltà, billi jagħti lil
Alla qima vera. Fl-istess waqt, id-dinjità tal-bniedem titlob li fejn
tidħol ir-reliġjon, ħadd ma jiġi mġiegħel imur
kontra l-kuxjenza, kemm privatament u kemm pubblikament, waħdu jew
flimkien ma’ oħrajn, sakemm dan isir fil-limiti ġusti
ta’ l-ordni pubblika.
445. X’jipprojbixxi Alla meta
jgħid: “Ma jkollokx allat oħra għajri” (Eż 20:2)?
2110-2128
2138-2140
Dan
il-kmandament jipprojbixxi:
·
Il-politeiżmu
u l-idolatrija, li jagħmel alla lil xi ħlejjaq:
il-ġid, il-flus u saħansitra lix-xitan innifsu;
·
Is-superstizzjoni,
li hi tgħawwiġ tal-qima li tistħoqq lil Alla veru u
li tieħu diversi suriet fosthom: it-teħbir, il-maġija,
is-seħer u l-ispiritiżmu;
·
L-irreliġjon,
li tesprimi ruħha meta l-bniedem jittanta lil Alla bi kliem
jew b’għemil; fis-sagrileġġ li hu profanazzjoni ta’ persuni jew
ħwejjeġ qaddisa, b’mod speċjali l-Ewkaristija; fis-simonija li
hi x-xiri u l-bejgħ ta’ realtajiet spiritwali;
·
L-ateiżmu
li jiċħad l-eżistenza ta’ Alla u li spiss huwa bbażat
fuq fehma qarrieqa ta’ l-awtonomija tal-bniedem;
·
L-anjostiċiżmu
li ma jgħid xejn jew ma jaf xejn dwar Alla u li jista’ jkun
sura ta’ indifferentiżmu u ta’ ateiżmu fil-prattika.
446. Il-kmand ta’ Alla: “La tagħmilx għalik suriet
minquxa.......” (Eż 20:3), jipprojbixxi l-qima
tax-xbihat?
2129-2132
2141
Fit-Testment il-Qadim, dan il-kmandament hu
projbizzjoni ta’ kull xbieha ta’ Alla, li hu kollu kemm hu traxxendenti. Minn meta l-Iben ta’ Alla sar bniedem, il-kult nisrani ta’ xbihat
qaddisa ġie ġġustifikat (bħalma jgħid it-tieni
Konċilju ta’ Niċea tas-sena 787AD), ladarba huwa
bbażat fuq il-Misteru tal-Iben ta’ Alla magħmul
bniedem, fejn Alla traxxendenti juri lilu nnifsu. Dan ma jfissirx li wieħed
jadura xbieha imma li wieħed jagħti qima lil min tirrappreżenta dik ix-xbieha:
Kristu, il-Verġni Marija, l-anġli u l-qaddisin.
IT-TIENI KMANDAMENT:
LA SSEMMIX L-ISEM TA’ ALLA FIL-BATAL.
447. Kif nirrispettaw il-qdusija ta’ l-isem ta’ Alla?
2142-2149
2160-2162
L-isem qaddis ta’ Alla nirrispettawh billi nsejħulu, inberkuh,
nagħtuh ġieħ u nigglorifikawh. Għalhekk irridu nevitaw kull
abbuż billi nsejħu l-isem ta’ Alla biex niġġustifikaw
xi att kriminali u kull użu ħażin ta’ Ismu,
bħad-dagħa, li hu minnu nnifsu dnub gravi; il-ħalf u
l-infedeltà lejn il-wegħdiet magħmulin f’isem
Alla.
448. Għaliex hu pprojbit il-ġurament falz?
2150-2151
2163-2164
Għax b’ġurament falz tkun qiegħed issejjaħ lil Alla, li hu l-Verità fih innifsu, bħala xhud ta’ gidba.
“Taħlifx la
bil-Ħallieq u lanqas bil-ħlejjaq, jekk mhux dwar verità, għal xi
ħtieġa u b’qima”
(Sant’Injazju ta’ Loyola).
449. X’inhu
l-ħalf fil-falz?
2152-2155
Jaħlef fil-falz min, b’ġurament, jagħmel
wegħda li m’għandux ħsieb iżomm, jew min jikser wegħda
li jkun għamel taħt ġurament.
Huwa dnub gravi li jmur kontra Alla, li hu dejjem fidil lejn
il-wegħdiet tiegħu.
IT-TIELET KMANDAMENT:
QADDES IL-ĦDUD U L-FESTI
450.
Għaliex “Il-Mulej bierek is-seba’ jum u qaddsu” (Eż 20:11)?
2168-2172
2189
Għax is-Sibt ifakkar il-mistrieħ ta’ Alla fis-seba’
jum tal-ħolqien, kif ukoll il-ħelsien ta’ Israel mill-jasar tal-Eġittu
u l-Patt li Alla għamel mal-poplu tiegħu.
451. Kif Ġesù
jħares lejn il-jum tas-Sibt?
2173
Ġesù jagħraf il-qdusija tas-Sibt u b’setgħa divina
jagħtih it-tifsira vera tiegħu: “Is-Sibt kien magħmul
għall-bniedem, u mhux il-bniedem għas-Sibt” (Mk 2:27).
452.
Għaliex għall-insara, il-Ħadd ħa post is-Sibt?
2174-2176
2190-2191
Għax il-Ħadd hu jum il-qawmien mill-mewt ta’ Ġesù.
Bħala “l-ewwel jum tal-ġimgħa” (Mk 16:2) jfakkar l-ewwel
ħolqien; bħala “t-tmien jum” li jiġi wara s-Sibt, ifisser
il-ħolqien ġdid mibdi bil-qawmien ta’ Kristu mill-imwiet.
Għalhekk għan-Nisrani l-Ħadd sar l-ewwel jum tal-jiem kollha u
l-ewwel fost il-festi kollha: Jum il-Mulej, li fih, bl-Għid
tiegħu, temm il-verità spiritwali tas-Sibt u ħabbar il-mistrieħ
ta’ dejjem tal-bniedem f’Alla.
453. Kif
inqaddsu l-Ħadd?
2177-2185
2192-2193
L-Insara jqaddsu l-Ħadd u l-festi
kmandati billi jieħdu sehem fl-Ewkaristija tal-Mulej; billi jfittxu li ma
jagħmlux xogħol jew attivitajiet oħra li ma jħalluhomx jagħtu qima lil Alla u li
jfixklu l-ferħ ta’ jum il-Mulej u s-serħan tal-moħħ u tal-ġisem. Huma permessi
l-attivitajiet marbuta mal-ħtiġijiet tal-familja jew ma’ ħtieġa soċjali kbira,
sakemm dawn ma joħolqux drawwiet li jkunu ta’ ħsara għall-qdusija tal-Ħadd,
għall-ħajja tal-familja u għas-saħħa.
454.
Għaliex hu important li l-Ħadd jiġi ċivilment meqjus
bħala jum ta’ festa?
2186-2188
2194-2195
Sabiex kulħadd ikollu l-possibbiltà li jgawdi minn
mistrieħ xieraq u minn ħin liberu li jippermettulu jieħu
ħsieb il-ħajja reliġjuża, familjari, kulturali u soċjali;
li jkollu ħin tajjeb għall-meditazzjoni, għar-riflessjoni,
għas-skiet u għall-istudju, għall-opri tajba b’mod speċjali
mal-morda u ma’ l-anzjani.
IT-TIENI KAPITLU
“ĦOBB LIL GĦAJREK BĦALEK INNIFSU”
IR-RABA’ KMANDAMENT:
WEĠĠAĦ LIL MISSIEREK U ‘L OMMOK
455. Xi
jgħid ir-raba’ kmandament?
2196-2200
2247-2248
Jgħid li għandna nagħtu ġieħ u
nirrispettaw lill-ġenituri tagħna u lil dawk kollha li Alla,
għall-ġid tagħna, libbishom bl-awtorità tiegħu.
456. X’inhu n-natura tal-familja
fil-pjan ta’ Alla?
2201-2205
2249
Raġel u mara magħqudin flimkien
fiż-żwieġ jiffurmaw flimkien ma’ wliedhom, familja. Alla waqqaf il-familja u żejjinha b’kostituzzjoni fundamentali. Iż-żwieġ u l-familja
qegħdin hemm għall-ġid tal-miżżewġin kif ukoll
għat-tnissil u l-edukazzjoni ta’ l-ulied. Bejn
il-membri ta’ l-istess familja jiffurmaw għadd ta’ relazzjonijiet personali u responsabbiltajiet ta’
importanza kbira. Il-familja ssir Knisja domestika fi Kristu għax
hi komunità ta’ fidi, ta’ tama u ta’ mħabba.
457. X’post
għandha l-familja fis-soċjetà?
2207-2208
Il-familja hija l-ewwel ċellula tas-soċjetà umana u tiġi qabel kull għarfien
mill-awtorità pubblika.
Il-prinċipji u l-valuri tal-familja jinsġu
l-pedament tal-ħajja soċjali. Il-ħajja familjari hi l-bidu
tal-mixja lejn il-ħajja fis-soċjetà.
458. Xi dmirijiet għandha s-soċjetà lejn
il-familja?
2209-2213
2250
Is-socjetà għandha d-dmir li tgħin
u ssaħħaħ iż-żwieġ u l-familja anki permezz
tal-prinċipju tas-sussidjarjetà. Is-setgħat ċivili għandhom
dmir serju li jirrispettaw, iħarsu u jiffavorixxu n-natura vera
taż-żwieġ u tal-familja, li jiddefendu l-moralità pubblika,
id-drittijiet tal-ġenituri u l-qagħda tajba tal-familji.
459. X’inhuma d-dmirijiet ta’ l-ulied lejn il-ġenituri?
2214-2220
2251
L-ulied għandhom jirrispettaw
(l-imħabba ta’ l-ulied), juru ħajr, ġentilezza
w ubbidjenza lejn il-ġenituri. B’hekk u permezz
tar-relazzjonijiet tajba bejn l-aħwa, tikber l-armonija u l-qdusija
fil-ħajja kollha tal-familja. Jekk il-ġenituri jsibu ruħhom f’sitwazzjoni ta’ faqar, mard, solitudni jew
xjuħija, l-ulied adulti għandhom jgħinuhom moralment u
materjalment.
460. X’inhuma d-dmirijiet tal-ġenituri
lejn l-ulied?
2221-2231
Il-ġenituri huma l-ewwel responsabbli
għall-edukazzjoni ta’ wliedhom kif ukoll l-ewwel
ħabbara tal-fidi għalihom. B’hekk il-ġenituri
jkunu qegħdin jieħdu sehem fil-paternità ta’
Alla. Huma għandhom id-dmir li jħobbu u li jirrispettaw lil uliedhom
bħala persuni kif ukoll bħala wlied ta’ Alla u li jipprovdulhom, sa fejn hu
possibbli, għall-ħtiġijiet materjali u spiritwali tagħhom
billi jagħżlulhom l-aktar skola adatta għalihom u jgħinuhom
b’pariri għaqlin fl-għażla kemm
tal-karriera tagħhom kif ukoll ta’ l-istat
tal-ħajja tagħhom. Fuq kollox il-ġenituri għandhom missjoni
biex jedukaw lil uliedhom fil-fidi Nisranija.
461. Kif jistgħu l-ġenturi jedukaw lil uliedhom
fil-fidi Nisranija?
2252-2253
Fuq kollox dan jistgħu jagħmluh
bl-eżempju, bit-talb, bil-katekeżi fil-familja u bit-tisħib
fil-ħajja tal-Knisja.
462. Ir-rabtiet
tal-familja huma xi ħaġa assoluta?
2232-2233
Ir-rabtiet tal-familja, għalkemm huma important, mhumiex
assoluti għax l-ewwel vokazzjoni tan-Nisrani hi li jimxi wara Ġesù
billi jħobbu: “Min iħobb lil missieri jew ‘l ommu aktar minni ma
jistħoqqlux ikun miegħi; min iħobb lil ibnu jew lil bintu
aktar minni ma jistħoqqlux li jkun tiegħi” (Mt 10:37). Il-ġenituri
għandhom jilqgħu u jaċċettaw bil-ferħ is-sejħa li
Ġesù jagħmel lil xi wieħed jew waħda minn uliedhom biex
imorru warajh, u jħaddnu l-ħajja kkonsagrata jew il-ministeru saċerdotali.
463. Kif
titħaddem l-awtorità fi ħdan is-soċjetà ċivili?
2234-2237
2254
Din titħaddem bħala servizz, billi tirispetta
d-drittijiet fundamentali tal-persuna, l-iskala ġusta tal-valuri, il-liġijiet, il-liġijiet, u t-tħaddim tal-ġustizzja
distributtiva u tal-prinċipju tas-sussidjarjetà. Kull persuna,
fit-tħaddim ta’ l-awtorità, għandha tfittex l-interessi tal-komunità
minflok l-interessi personali, u għandha tieħu d-deċiżjonijiet
tagħha fid-dawl tal-verità dwar Alla, il-bniedem u d-dinja.
464. Liema huma d-dmirijiet taċ-ċittadini lejn
l-awtorità ċivili?
2238-2241
2255
Dawk li huma sudditi ta’ l-awtorità għandhom iqisu s-superjuri tagħhom
bħala rappreżentanti ta’ Alla, u joffrulhom
kollaborazzjoni leali għat-tmexxija aħjar tal-ħajja pubblika u
soċjali. Dan jinkludi l-imħabba u s-servizz lejn il-pajjiż,
id-dritt u d-dmir tal-vot, il-ħlas tat-taxxi, id-difiża
tal-pajjiż u d-dritt tal-kritika kostruttiva.
465. Meta ċ-ċittadin m’għandux jobdi lill-awtorità ċivili?
2242-2243
2256
Iċ-ċittadin m’għandux fil-kuxjenza tiegħu jobdi meta l-liġijiet ta’ l-awtorità ċivili huma kontra dak li jitlob l-ordni morali: “Jeħtieġ nobdu aktar lil Alla milli lill-bniedem” (Atti 5:29).
IL-ĦAMES KMANDAMENT:
LA TOQTOLX
466. Għaliex il-ħajja tal-bniedem għandha
tiġi rispettata?
2258-2262
2318-2320
Għax hi qaddisa. Mill-bidu
tagħha timpenja l-ħidma ta’ Alla fil-ħolqien u tibqa’ dejjem f’relazzjoni speċjali
mal-Ħallieq, l-uniku skop tagħha. Ħadd m’għandu
d-dritt li jeqred direttament il-ħajja ta’ bniedem
innoċenti ladarba dan imur kontra d-dinjità tal-persuna u l-qdusija
tal-Ħallieq. “Toqtolx lil min hu sewwa u bla
ħtija” (Eż 23:7).
467. Għaliex id-difiża leġittima
tal-persuna jew tas-soċjetà ma’ tmurx kontra din il-liġi?
2263-2265
Għax bid-difiża leġittima,
wieħed jagħżel li jiddefendi lilu nnifsu u jagħti valur
lid-dritt tal-ħajja, tiegħu nnifsu jew ta’ ħaddieħor, waqt li ma jkunx qiegħed
jagħżel li joqtol (lil min ħebb għalih). Id-difiża leġittima
tista’ saħansitra tkun ukoll dmir gravi għal min
hu responsabbli għall-ħajja ta’
ħaddieħor. Madankollu, mhux permess l-użu ta’ vjolenza iktar milli meħtieġ.
468. Għalxiex tiswa l-piena?
2266
Il-piena, mogħtija minn awtorità pubblika leġittima, għandha bħala għan
li ssewwi d-diżordni li ġġib il-ħtija, li tiddefendi
l-ordni pubblika u s-sigurtà tal-persuni, kif ukoll għandha tgħin
għall-korrezzjoni tal-ħati.
469. Liema kastig jista’ jingħata?
2267
Il-kastig mogħti għandu jkun
proporzjonat għall-gravità tar-reat. Illum il-ġurnata, minħabba
l-ħafna metodi li l-istat jista’ juża biex
irażżan il-ksur tal-liġi, u hekk il-ħati ma jagħmilx
iktar ħsara, il-każijiet fejn il-piena tal-mewt hi
bżonnjuża “huma rari ħafna, jekk mhux
saħansitra ineżistenti” (Evangelium Vitae).
Jekk il-mezzi mhux vjolenti jkunu biżżejjed, l-awtorità għandha
tillimita ruħha għal dawn il-mezzi għaliex dawn aktar jersqu
lejn dak li jitlob il-ġid komuni, u aktar jaqblu mad-dinjità tal-persuna u
ma jċaħħdux b’mod definittiv lill-ħati
mill-possibbiltà li jifdi lilu nnifsu.
470. X’jipprojbixxi l-ħames
kmandament?
2268-2283
2321-2326
Il-ħames kmandament jipprojbixxi
bħala dnub tassew gravi u li jmur kontra l-liġi morali:
·
Il-qtil dirett jew voluntarju,
u l-kooperazzjoni f’dan l-att.
·
L-abort dirett,
imfittex għalih innifsu jew bħala mezz għal xi ħaġa
oħra, kif ukoll il-kooperazzjoni f’dan l-att li jwassal
għall-piena ta’ skomunika għax il-bniedem,
mill-ewwel mument tat-tnissil tiegħu, għandu jiġi rispettat u
protett b’mod sħiħ fl-integrità tiegħu.
·
L-ewtanasja diretta,
li permezz ta’ azzjoni jew nuqqas ta’ azzjoni meħtieġa, ittemm il-ħajja ta’ persuna b’diżabilità, jew marida jew qrib il-mewt.
·
Is-suwiċidju
u l-kooperazzjoni ħielsa f’dan l-att minħabba li hi
offiża gravi lejn l-imħabba ta’ Alla, il-persuna
nnifisha u l-proxxmu; ir-responsabbiltà tista’ tikber
minħabba l-iskandlu; tista’ tikber minħabba
l-iskandlu; tista’ titnaqqas minħabba mard psikiku u
biża’ kbir.
471. Xi proċeduri mediċi huma aċċettati
meta jitqies li l-mewt hi fil-qrib?
2278-2279
B’mod leġittimu l-kura li
ordinarjament tingħata lill-marid ma għandhiex titwaqqaf.
Min-naħa l-oħra huwa leġittimu kemm l-użu ta’ mediċini biex itaffu t-tbatijiet tal-moribond, u li jiġu
amministrati mhux bil-ħsieb li tingħata l-mewt, kif ukoll ir-rifjut
ta’ kura terapewtika straordinarja, jiġifieri
l-użu ta’ proċeduri straordinarji u
mingħajr tama ta’ riżultat pożittiv.
472. Għaliex is-soċjetà għandha tipproteġi
kull embrijun?
2273-2274
Id-dritt assolut għall-ħajja ta’ kull individwu, mill-bidu tal-konċepiment tiegħu,
hu element kostituttiv tas-soċjetà ċivili u tal-liġijiet
tagħha. Meta l-Istat ma jużax is-setgħat tiegħu
għall-qadi tad-drittijiet ta’ kulħadd, speċjalment
ta’ dawk dgħajfin, fosthom dawk konċeputi li
għadhom mhux imwielda, l-istess sisien tal-Istat ikunu mhedda.
473. Kif jista’
jiġi evitat l-iskandlu?
2284-2287
L-iskandlu hu atteġġjament jew imġiba li
tħajjar persuni oħra biex jagħmlu dak li hu ħażin, u
dan jista’ jiġi evitat billi jkun hemm aktar rispett lejn ir-ruħ u l-ġisem
tal-persuna ta’ ħaddieħor. Li bi ħsieb u rieda ħielsa,
tħajjar oħrajn biex jidinbu b’mod gravi, hi ħtija gravi.
474. Xi
dmirijiet għandna lejn il-ġisem?
2288-2291
Hemm bżonn li nieħdu ħsieb
is-saħħa fiżika tagħna u ta’ l-oħrajn b’mod raġjonevoli
mingħajr ma naqgħu fl-eċċessi tal-kult tal-ġisem. Għandhom
jiġu evitati kull użu ta’ sustanzi, li jwasslu għal ħsarat
kbar fis-saħħa u l-ħajja tal-bniedem, kif ukoll l-esaġerazzjoni
fl-ikel, fix-xorb alkoħoliku, fit-tipjip jew fil-mediċini.
475. F’liema sitwazzjonijiet l-esperimenti xjentifiċi, mediċi
jew psikoloġiċi fuq persuni jew gruppi huma moralment aċċettabbli?
2292-2295
Huma moralment aċċettabbli jekk jaqdu l-bniedem u jġibu
‘l quddiem l-iżvilupp sħiħ tiegħu u tas-soċjetà,
mingħajr ma jpoġġu f’periklu kbir il-ħajja u l-integrità
fiżika u psikika tan-nies konċernati, illi jkunu jafu sew b’dak li
qiegħed isir u jagħtu l-kunsens tagħhom.
476. It-trapjant u d-donazzjoni ta’ l-organi huma aċċettati qabel u wara l-mewt?
2296
It-trapjant ta’ l-organi hu moralment aċċettabbli bil-kunsens tad-donatur u
jekk ma jkunx hemm riskji eċċessivi għalih. Sabiex isir
l-att nobbli ta’ l-għotja ta’
l-organi wara l-mewt, l-ewwel trid tiġi żgurata l-mewt tad-donatur.
477. Liema azzjonijiet imorru kontra r-rispett
għall-integrità tal-ġisem tal-persuna umana?
2297-2298
Dawn huma: it-teħid ta’ ostaġġi u l-ħtif tal-persuna,
it-terroriżmu, it-tortura, l-atti vjolenti, l-isterilizzazzjoni diretta.
L-amputazzjoni u l-mutilazzjoni fuq persuna huma biss moralment aċċettati
jekk meħtieġa għal raġunijiet strettament terapewtiċi.
478. Xi trattament għandhom ikollhom
dawk li waslu biex imutu?
2299
Il-moribondi għandhom dritt li
jgħixu b’dinjità l-aħħar
waqtiet ta’ ħajjithom fuq l-art, b’mod partikulari bl-għajnuna tat-talb u tas-Sagramenti li
jħejjuhom għal-laqgħa tagħhom ma’ Alla
l-Ħaj.
479. Kif għandhom jiġu meqjusa l-iġsma
tal-mejtin?
2300-2301
Għandu jintwera rispett u mħabba
lejn l-iġsma tal-mejtin. Il-kremazzjoni hija permessa sakemm dan ma jkunx
irid ifisser ċaħda tal-fidi fil-qawmien tal-ġisem mill-imwiet.
480. X’jitlob il-Mulej mingħand
kull persuna dwar il-paċi?
2302-2303
Il-Mulej li jgħid,
“Henjin dawk li jġibu l-paċi” (Mt 5:9), jrid il-paċi fil-qalb u kkundanna bħala moralment ħażin l-għadab, li hu x-xewqa li tivvendika
ruħek għad-deni li jagħmillek xi ħadd, u l-mibegħda,
li twassal lil bniedem biex jixtieq id-deni lil għajru. Jekk dan l-aġir
isir b’rieda ħielsa u wieħed ikun irid verament
iwettqu fi ħwejjeġ ta’ importanza kbira, dan
ikun nuqqas gravi kontra l-imħabba.
481. X’inhi l-paċi fid-dinja?
2304-2305
Il-paċi fid-dinja, li hija mixtieqa
minħabba r-rispett u l-iżvilupp tal-ħajja tal-bniedem, m’hijiex biss nuqqas ta’ gwerra u lanqas
hi tfittix biex dawk li huma kontra xulxin ikollhom forzi ndaqs, iżda hi “l-kwiet ta’ l-ordni” (Santu
Wistin), “opra tal-ġustizzja” (Is
32:17) u frott ta’ l-imħabba.
482. X’teħtieġ il-paċi
fid-dinja?
2304
2307-2308
Teħtieġ it-tqassim ġust u
l-ħarsien tal-ġid tal-persuni, il-komunikazzjoni bla xkiel bejn
il-bnedmin, ir-rispett lejn id-dinjità tal-bniedem u tal-popli, kif ukoll l-imġiba
mimlija ħeġġa għall-ġustizzja u l-imħabba ta’ l-aħwa.
483. Meta hu moralment aċċettat l-użu
tal-qawwiet militari?
2307-2310
L-użu tal-qawwiet militari hu moralment ġustifikat
meta jkun hemm f’daqqa l-kundizzjonijiet li ġejjin:
·
Iċ-ċertezza li l-ħsara li tkun
saret hi serja u se tibqa’;
·
Il-mezzi l-oħra li ntużaw
għall-paċi ma waslu mkien;
·
Possibbiltà soda ta’ suċċess;
·
Nuqqas ta’ deni ikbar, meta wieħed iqis il-qawwa tal-mezzi moderni
tal-qerda.
484. F’każ ta’ theddida ta’ gwerra, min hu responsabbli biex iqis is-sitwazzjoni?
2309
Dan jitħalla fil-ġudizzju
għaqli tal-awtoritajiet pubbliċi, li għandhom id-dritt li
jimponu fuq iċ-ċittadini l-obbligu għad-difiża
tal-pajjiż, basta jingħata każ tad-dritt personali ta’ dawk li għal raġunijiet ta’
kuxjenza ma jridux jużaw l-armi, iżda dejjem lesti jaqdu mod ieħor il-komunità
tal-bnedmin.
485. F’każ ta’ gwerra, x’titlob il-liġi morali?
2312-2314
2328
Il-liġi morali għandha tibqa’ dejjem tgħodd għall-waqt gwerra. Għandhom jiġu
trattati b’mod xieraq bħala bnedmin dawk li m’humiex qegħdin jiġġieldu, is-suldati feruti u l-priġunieri.
Kull għemil direttament kuntrarju għad-dritt tal-ġnus u
għan-normi li jimponu huwa delitt li lanqas l-ubbidjenza għamja ma hi
biżżejjed biex tiskużah. Il-qerda tal-massa jew ta’ nazzjon jew ta’ xi grupp etniku għandhom jiġu
kkundannati bħala dnub mejjet: wieħed hu moralment obbligat li ma
jobdix u jirreżisti dawn l-ordnijiet.
486. Xi jrid isir biex tiġi evitata gwerra?
2315-2317
2327-2330
Minħabba d-deni kollu u l-inġustizzji
li kull gwerra ġġib magħha għandna nagħmlu kull ma hu
raġunevolment possibbli biex nevitawha. B’mod partikulari, għandhom jiġu evitati l-ħażna u
l-kummerċ ta’ l-armi mhux irregolari
mill-awtoritajiet leġittimi; l-inġustizzji l-aktar fl-ordni ekonomiku
u soċjali; id-diskriminazzjonijiet etniċi u reliġjużi;
l-għira, is-suspetti, is-suppervja u l-ispirtu ta’
tpattija. Kull ma jsir biex jintrebħu dawn u kull diżordni ieħor
jgħin għall-bini tal-paċi u biex tinżamm ‘il bogħod il-gwerra.
IS-SITT KMANDAMENT:
LA TIŻNIX
487. Xi dmir għandu l-bniedem lejn l-identità
sesswali tiegħu?
2331-2336
2392-2393
Alla ħalaq il-bniedem raġel u mara,
bl-istess dinjità personali, u naqqax fih il-vokazzjoni għall-imħabba
u għall-għaqda. Kull bniedem għandu jaċċetta
l-identità sesswali tiegħu, billi jagħraf l-importanza tagħha
għall-persuna sħiħa, l-ispeċifiċità u
l-komplimentarjetà.
488. X’inhi l-kastità?
2337-2338
Il-kastità tfisser l-integrazzjoni
sħiħa tas-sesswalità fil-persuna umana. Is-sesswalità ssir tassew
umana meta tiġi integrate b’mod ġust f’relazzjoni ta’ persuna ma’
persuna oħra. Il-kastità hi virtù morali, don ta’
Alla, grazzja, frott ta’ ħidma ta’ l-Ispirtu.
489. X’titlob il-virtù tal-kastità?
2339-2341
Din titlob li wieħed ikun imħarreġ
fil-kontroll tiegħu nnifsu, bħala espressjoni tal-libertà
tal-bniedem. Il-kontroll tagħna nfusna għandu bħala għan
l-għotja tagħna nfusna. Il-kastità għandha l-liġi ta’ l-iżvilupp tagħha, kobor li jseħħ pass
pass, u għalhekk il-bżonn ta’ tagħlim
kontinwu u sħiħ.
490. X’inhuma l-mezzi li jgħinu
l-bniedem jgħix ħajja ta’ kastità?
2340-2347
L-għajnuniet huma ħafna:
il-grazzja ta’ Alla, l-għajnuna
tas-Sagramenti, it-talb, l-għarfien tiegħek innifsek, it-taħriġ
biex tgħin lilek innifsek togħla ‘l fuq minn
diversi sitwazzjonijiet, it-tħaddim tal-virtujiet morali, b’mod partikulari l-virtù tar-rażan, li jgħinna biex immexxu
skond ir-raġuni, il-passjonijiet tagħna.
491. B’liema mod aħna lkoll
imsejħin biex ngħixu l-kastità?
2348-2350
2394
Kull min jimxi wara Ġesù, mudell ta’ kull kastità, hu msejjaħ biex jgħix ħajja ta’ kastità skond l-istat partikulari tiegħu: xi wħud
jgħixu f’ħajja ta’ verġinità
u oħrajn fiċ-ċelibat konsagrat, u dan hu mod radikali biex
wieħed, aktar malajr, joffri lil Alla qalb sħiħa għalih;
oħrajn, jekk miżżewġa, jgħixu l-kastità
fiż-żwieġ tagħhom; dawk li mhux miżżewġa,
iħarsu l-kastità bil-kontinenza.
492. Liema huma d-dnubiet prinċipali kontra
l-kastità?
2351-2359
2396
Id-dnubiet li jmorru b’mod gravi kontra l-kastità, kull wieħed skond l-istat
tal-persuna, huma: l-adulterju, l-masturbazzjoni, iż-żina,
il-pornografija, il-prostituzzjoni, l-istupru, l-atti omosesswali. Dawn
id-dnubiet huma espressjoni tal-vizzju taż-żina. Jekk dawn id-dnubiet
jiġu mwettqa fuq minorenni, ikunu atti iktar gravi li jmorru kontra
l-integrità fiżika u morali tagħhom.
493. Għaliex is-sitt kmandament, avolja
jgħid “la tiżnix”, jipprojbixxi kull dnub li jmur kontra l-kastità?
2336
Għad li fit-test bibbliku tad-Dekalogu
hemm miktub, “la tagħmilx adulterju” (Eż 20:14), it-Tradizzjoni tal-Knisja timxi fuq
it-tagħlim morali tat-Testment l-Antik u tat-Testment il-Ġdid u tqis
is-sitt kmandament bħala dak il-kmandament li jħaddan kull dnub
li jmur kontra l-kastità.
494. X’inhu r-rwol ta’ l-awtoritajiet ċivili dwar il-kastità?
2354
Dawn għandhom jaħdmu favur
ir-rispett tad-dinjità tal-persuna u għandhom jagħtu sehemhom biex
joħolqu ambjent li jiffavorixxi l-kastità, anki billi jipprojbixxu,
b’liġijiet apposta, it-tixrid ta’ offiżi lejn il-kastità, biex jipproteġu fuq kollox
il-minorenni u l-iktar dgħajfa.
495. X’inhuma l-għanijiet ta’ l-imħabba tar-raġel
u l-mara fiż-żwieġ, li għaliha qiegħda s-sesswalità?
2360-2361
2397-2398
L-għanijiet ta’ l-imħabba fiż-żwieġ, li
għall-imgħammdin hi mqaddsa permezz tas-Sagrament taż-żwieġ,
huma: l-għaqda, il-fedeltà, l-indissobilità u l-ftuħ
għall-ħajja.
496. X’tifsira għandu l-att
taż-żwieġ?
2362-2367
L-att taż-żwieġ għandu
tifsira doppja: l-għaqda (li t-tnejn li huma jingħataw lil xulxin) u
t-tnissil (il-ftuħ għall-għoti tal-ħajja). Ħadd ma
għandu jifred minn xulxin ir-rabta dejjiema li Alla ried bejn
iż-żewġ tifsiriet ta’ l-att taż-żwieġ
billi jeskludi wieħed jew l-ieħor.
497. Meta hu moralment permess li tirregola t-twelid?
2368-2369
2399
Ir-regolamentazzjoni tat-twelid, li hi aspett
tal-paternità u maternità responsabbli, tkun taqbel oġġettivament
mal-kriterji tal-moralità meta tintuża mill-miżżewġin
mingħajr ma tkun imposta fuqhom minn barra; lanqas ma tkun frott ta’ egoiżmu, iżda minħabba raġunijiet serji
u b’mezzi li jimxu mal-kriterji oġġettivi
tal-moralità, jiġifieri bil-kontinenza perjodika u l-użu ta’ l-att taż-żwieġ fi żmenijiet li fihom it-tnissil
ma jistax iseħħ.
498. Liema huma dawk il-mezzi immorali
għar-regolamentazzjoni tat-twelid?
2370-2372
Huma immorali fih innifsu kull għemil
– bħal, per eżempju, l-isterilizzazzjoni diretta
jew l-użu ta’ kontraċettivi – li, jew qabel l-att taż-żwieġ, jew waqt dan l-att jew
waqt l-iżvilupp tal-konsegwenzi naturali tiegħu, isir bil-ħsieb,
bħala għan jew bħala mezz, biex ma jkunx hemm tnissil.
499. Għaliex l-inseminazzjoni u l-fekondazzjoni
artifiċjali huma meqjusa immorali?
2373-2377
Huma immorali għax din it-teknika
twassal biex tifred minn xulxin l-att taż-żwieġ, li fih
il-miżżewġin jingħataw lil xulxin, mill-att prokreattiv
biex b’hekk tkun it-teknika li
taħkem fuq il-bidu u d-destin tal-persuna umana. Barra minn hekk,
l-inseminazzjoni u l-fekondazzjoni eterologa, bl-użu ta’ mezzi tekniċi li jdaħħlu fin-nofs persuna barranija
għall-miżżewġin, jiksru d-dritt tat-tarbija li titnissel
minn missier u omm magħrufin minnha, marbutin bejniethom permezz
taż-żwieġ u li għandhom id-dritt esklużiv li jsiru ġenituri
biss permezz ta’ xulxin.
500. Kif
għandna nħarsu lejn it-tarbija?
2378
It-tarbija hi rigal ta’ Alla, l-akbar don
taż-żwieġ. M’hemm l-ebda dritt għat-tfal (“irrid tarbija b’kull
mod”). Jeżisti min-naħa l-oħra, id-dritt tat-tarbija li tkun
frott ta’ l-att ta’ l-imħabba fiż-żwieġ tal-ġenituri u
d-dritt li tkun rispettata bħala persuna sa mill-ewwel moment tat-tnissil
tagħha.
501. X’jistgħu
jagħmlu l-miżżewġin meta ma jkollhomx tfal?
2379
Ladarba d-don ta’ l-ulied ma jingħatax, il-miżżewġin,
wara li jkunu użaw il-mezzi leġittimi kollha li tagħtihom
il-mediċina, jistgħu juru il-qalb kbira tagħhom billi jadottaw
jew billi joffru servizz importanti favur il-proxxmu. B’hekk huma jesperjenzaw
tnissil spiritwali.
502. Liema huma
l-offiżi lejn id-dinjità taż-żwieġ?
2380-2391
2400
Dawn huma:
l-adulterju, id-divorzju, il-poligamija, l-inċest, l-għaqda bla rbit
(konvivenza, konkubinaġġ), u l-att sesswali qabel jew barra
miż-żwieġ.
IS-SEBA’ KMANDAMENT:
LA TISRAQX
503. X’jgħid
is-seba’ kmandament?
2401-2402
Hu jistqarr id-destinazzjoni u t-tqassim universali tal-ġid
ta’ l-art u d-dritt għall-proprjetà privata kif ukoll r-rispett
tal-persuni, tal-ġid tagħhom u l-integrità tal-ħolqien.
Il-Knisja ssib f’dan il-kmandament il-bażi tad-duttrina soċjali
tagħha, li tinkludi l-għemil rett fl-attività ekonomika kif ukoll
fil-ħajja soċjali u politika, id-dritt u d-dmir tax-xogħol
tal-bniedem, il-ġustizzja u s-solidarjetà fost il-ġnus u
l-imħabba lejn il-foqra.
504.
Taħt liema kundizzjonijiet jeżisti d-dritt
għall-proprjetà privata?
2403
Id-dritt għall-proprjetà private jeżisti sakemm din
il-proprjetà tinkiseb jew tingħata b’mod ġust, għad li jibqa’ fatt
ewlieni d-destinazzjoni universali tal-ġid ta’ l-art biex jaqdi
l-bżonnijiet bażiċi tal-bnedmin kollha.
505. X’inhu l-għan tal-proprjetà
privata?
2404-2406
L-għan tal-proprjetà private hu biex
ikun hemm garanzija għal-libertà u d-dinjità tal-persuni individwali, biex
jiġu mgħejjuna ħalli jgħinu lil dawk li jiddependu minnhom
fil-ħtiġijiet fundamentali tagħhom kif ukoll lil dawk li huma
fil-bżonn.
506. X’jordna s-seba’ kmandament?
2407
2450-2451
Is-seba’ kmandament jordna r-rispett
lejn il-ġid ta’ ħaddieħor, billi
jitħaddnu l-virtujiet tal-ġustizzja u tal-karità, tar-rażan u
tas-solidarjetà. B’mod partikulari, jitlob li l-wegħdiet
iridu jinżammu u l-kuntratti mħarsa, li titpatta l-inġustizzja li
tkun saret u li jintradd lura lill-proprjetarju dak li nsteraqlu; li tkun
rispettata l-integrità tal-ħolqien permezz ta’
l-użu għaqli u meqjus tar-riżorsi minerali, veġitali u
tal-bhejjem li hawn fid-dinja, b’attenzjoni speċjali
lejn dawk l-ispeċi mhedda mill-estinzjoni.
507. X’aġir għandu jkollu
l-bniedem lejn l-annimali?
2416-2418
2457
Il-bniedem għandu jittratta l-annimali,
ħlejjaq ta’ Alla, b’tjieba,
għad li wieħed għandu jikkontrolla mħabba żejda
lejhom, kif ukoll l-isfruttar tagħhom, b’mod speċjali
l-isperimentar xjentifiku li jsir fuqhom li jaqbeż il-limiti raġonevoli
u li jikkawża moħqrija bla bżonn lill-istess annimali.
508. X’jipprojbixxi s-seba’ kmandament?
2408-2413
2453-2455
Is-seba’ kmandament jipprojbixxi fuq
kollox is-serq, jiġifieri l-ħtif ta’ ġid ta’ ħaddieħor kontra r-rieda raġunevoli tiegħu. Dan
iseħħ ukoll meta jingħataw pagi mhux ġusti; meta ssir
spekulazzjoni li biha tbiddel il-valur ta’ xi ġid
biex jinkiseb vantaġġ fuq id-danni li jġarrab
ħaddieħor; meta tiffalsifika ċekkijiet jew riċevuti.
Jipprojbixxi wkoll li jsiru frodi fiskali jew kummerċjali, li tagħmel
ħsara volontarja f’xi proprjetà private jew pubblika.
Jipprojbixxi wkoll l-użura, il-korruzjoni, l-użu għalik jew li
tagħmel tiegħek il-ġid tas-soċjetà, ix-xogħol
magħmul ħażin ħtija tiegħek u l-ħala.
509. F’hiex tikkonsisti d-duttrina soċjali
tal-Knisja?
2419-2423
Id-duttrina soċjali tal-Knisja, ġabra
ta’ tagħlim dwar id-dinjità tal-bniedem
u d-dimensjoni soċjali tiegħu li żviluppat skond il-verità
tal-Vanġelu, tħaddan prinċipji ta’
riflessjoni, tagħti kriterji fuqiex wieħed jista’ jiġġudika, u orjentamenti dwar kif wieħed għandu
jaġixxi.
510. Meta l-Knisja għandha titkellem dwar
ħwejjeġ soċjali?
2420
2458
Il-Knisja tagħmel ġudizzju morali f’materja ekonomika u soċjali, meta dan hu mitlub
mid-drittijiet fundamentali tal-persuna, mill-ġid komuni jew
mis-salvazzjoni ta’ l-erwieħ.
511. Kif għandha tiġi eżerċitata
l-ħajja soċjali u ekonomika?
2459
Din għandha titmexxa bil-metodi proprji
tagħha, trid titħaddem skond l-ordni morali u timxi skond il-ġustizzja
soċjali biex taqdi lill-bniedem sħiħ u lill-komunità kollha
tal-bnedmin. Hi għandha jkollha lill-bniedem innifsu bħala l-awtur, iċ-ċentru
u l-għan ta’ kull ħidma soċjali.
512. Xi jmur kontra d-duttrina soċjali tal-Knisja?
2424-2425
Is-sistemi ekonomiċi u soċjali li
jmorru kontra d-duttrina soċjali tal-Knisja huma dawk li jissagrifikaw
id-drittijiet fundamentali tal-persuni, jew dawk li jagħmlu
mill-qligħ ir-regola esklussiva u l-għan aħħari
tagħhom. Għaldaqstant, il-Knisja tirrifjuta l-ideoloġiji
taż-żminijiet ta’ llum imseħbin
mal-komuniżmu jew ta’ forom ateji u totalitarji ta’ soċjaliżmu. Barra minn hekk, il-Knisja tirrifjuta
mill-prattika tal-kapitaliżmu, l-individwaliżmu u l-primat assolut
tal-liġi tas-suq fuq ix-xogħol tal-bniedem.
513. X’tifsira għandu
x-xogħol għall-bniedem?
2426-2428
2460-2461
Ix-xogħol għall-bniedem hu dmir u
dritt, li permezz tiegħu hu jissieħeb ma’ Alla l-Ħallieq. Fil-fatt, bil-ħidma serja u
kompetenti, il-bniedem ikun qed iħaddem il-kapaċitajiet li
għandu fl-istess natura tiegħu, jagħti ġieħ lid-doni
tal-Ħallieq u lit-talenti li hu rċieva, jipprovdi kull ma hu
meħtieġ għall-ħajja tiegħu u tal-familja tiegħu u
bih jaqdi lill-komunità tal-bnedmin. Barra minn hekk, bil-qawwa tal-grazzja ta’ Alla, ix-xogħol jista’ jkun mezz ta’ qdusija u ta’ sħubija ma’ Kristu fil-ħidma għas-salvazzjoni ta’
l-oħrajn.
514. Għal liema tip ta’ xogħol għandha dritt kull persuna?
2429
2433-2434
Il-bieb għal xogħol onest u sod għandu
jkun miftuħ għal kulħadd, bla ebda diskriminazzjoni inġusta,
fir-rispett għall-inizjattivi ekonomiċi ħielsa u bi ħlas
xieraq.
515. X’inhi r-responsabbiltà ta’ l-istat dwar ix-xogħol?
2431
L-Istat għandu l-obbligu li jipprovdi
garanziji żguri ta’ libertà individwali u ta’ proprjetà privata, kif ukoll politika monetarja soda u servizzi pubbliċi
effiċjenti; li jgħasses fuq it-twettiq tad-drittijiet tal-bniedem
fis-settur ekonomiku biex jara li huma mħarsin tajjeb. Fid-dawl taċ-ċirkustanzi
s-soċjetà għandha ukoll tgħin liċ-ċittadini jsibu
xogħol.
516. Xi rwol għandhom ir-responsabbli ta’ l-intrapriżi?
2432
Il-mexxejja ta’ l-intrapriżi għandhom ir-responsabbiltà ekonomika u ekoloġika
tal-ħidma tagħhom. Iridu jqisu l-ġid tal-persuni u mhux biss
it-tkattir tal-qligħ, għalkemm dan hu meħtieġ biex isiru
l-investimenti, li jiżguraw il-ġejjieni ta’
l-intrapriża, jiggarantixxu l-impjiegi u titjib tal-ħajja ekonomika.
517. Xi dmirijiet għandhom il-ħaddiema?
2435
Dawn għandhom iwettqu xogħolhom b’kuxjenza, kompetenza u dedikazzjoni, filwaqt li jippruvaw
isolvu kull nuqqas ta’ ftehim li jista’ jinqala’ permezz tad-djalogu. Il-waqfien
mix-xogħol (strajk) mingħajr vjolenza hu moralment leġittimu u
meħtieġ ukoll biex jinkisbu xi vantaġġi xierqa, iżda
jrid ikun proporzjonat għall-ġid li jista’
jinkiseb, waqt li dejjem jiġi meqjus il-ġid komuni.
518. Kif jitwettqu l-ġustizzja u s-solidarjetà fost
il-pajjiżi?
2437-2441
Fuq livell internazzjonali, bejn kull
pajjiż u istituzzjoni, hi meħtieġa solidarjetà u sussidjarjetà,
bil-għan li jispiċċaw jew għall-inqas jittaffu
l-miżerja, id-differenzi fir-riżorsi u l-mezzi ekonomiċi, l-inġustizzji
ekonomiċi u soċjali, l-isfruttar tal-persuni, iż-żieda
tad-dejn fil-pajjiżi foqra, il-mekkaniżmu perverse li qed ifixklu
l-iżvilupp tal-pajjiżi inqas avanzati.
519. B’liema mod jistgħu
l-Insara jieħdu sehem fil-ħajja politika u soċjali?
2442
Il-lajċi nsara jistgħu jieħdu
sehem direttament fl-istrutturi tal-ħajja politika u soċjali, billi
janimaw bi spirtu nisrani r-realtajiet ta’ din id-dinja u jaħdmu ma’ kulħadd bħala xhieda very ta’ l-Evanġelju
u ħaddiema ta’ paċi u ta’ ġustizzja.
520. Minn xhiex hi mnebbħa l-imħabba
għall-foqra?
2443-2449
2462-2463
L-imħabba għall-foqra hi
mnebbħa mill-Evanġelju tal-beatitudni u mill-eżempju ta’ Ġesù fl-attenzjoni kontinwa li hu jagħti
lill-foqra. Ġesù qal: “Kull ma għamiltu ma’ wieħed mill-iżgħar fost dawn ħuti, għamiltuh
miegħi” (Mt 25:40). L-imħabba
għall-foqra hi waħda mir-raġunijiet għax hu dmirna li
naħdmu kontra l-faqar materjali u wkoll kontra suriet ta’ faqar kulturali, morali u reliġjuż. L-għemejjel ta’ ħniena, spiritwali u materjali, u l-ħafna istituzzjonijiet
ta’ karità li twaqqfu matul is-snin, huma xhieda soda ta’ l-imħabba preferenzjali għall-foqra li hi tant għal
qalb id-dixxipli ta’ Ġesù.
IT-TMIN KMANDAMENT:
LA TIXHEDX FALZ
521. Xi dmir għandu l-bniedem lejn il-verità?
2464-2470
2504
Kull bniedem minnu nnifsu jinġibed lejn
is-sinċerità u verità fi kliemu u għemilu. Kulħadd hu fid-dmir
li jfittex il-verità u jħaddanha, billi jirregola l-imġiba
tiegħu skond ma titlob minnu l-verità. F’Ġesù Kristu l-verità ta’ Alla dehret
fis-sħuħija kollha tagħha: hu l-Verità. Timxi warajh
ifisser tgħix fl-Ispirtu ta’ verità u tiċħad
il-gideb, il-qerq u l-wiċċ b’ieħor.
522. Kif tingħata xhieda għall-verità?
2471-2474
2505-2506
In-Nisrani jrid jagħti xhieda
għall-verità ta’ l-Evanġelju f’kull aspett tal-ħajja pubblika u private tiegħu, ukoll, jekk
meħtieġ, bis-sagrifiċċju ta’
ħajtu stess. Il-martirju hu l-aqwa xhieda li tingħata lill-verità
tal-fidi.
523. X’jipprojbixxi
t-tmien kmandament?
2475-2487
2507-2509
It-tmien
kmandament jipprojbixxi:
·
Ix-xhieda falza, ħalf fil-falz, il-gideb,
li l-gravità
tiegħu titqies min-natura tal-verità li wieħed jgħawweġ, miċ-ċirkustanzi,
l-intenzjonijiet ta’ min jgħid il-gidba u mill-ħsara li jġarrbu
dawk li jkunu vittmi tal-gideb.
·
Il-ġudizju temerarju, l-għidut, il-malafama u l-kalunnji
li
jnaqqsu jew jeqirdu l-fama tajba u l-ġieħ, li għalihom
kulħadd għandu dritt.
·
It-tifħir b’mod esaġerat, bla ma jistħoqqlu,
bil-qerq, billi tagħlaq għajnejk għal kull nuqqas
tiegħu, l-aktar jekk iħajjar u jwettaq lil dak li jkun
fil-ħażen ta’ għemilu jew biex tikseb vantaġġ illeċitu.
Kull ħtija li ssir kontra l-verità titlob riparazzjoni, jekk
din tkun ġabet ħsara lill-oħrajn.
524. X’jitlob
it-tmien kmandament?
2488-2492
2510-2511
It-tmien kmandament jitlob ir-rispett għall-verità, għad
li f’xi okkażżjonijiet wieħed irid jara s-sitwazzjoni fid-dawl
tad-dawl tal-kmandament ta’ l-imħabba: fil-komunikazzjoni u
fl-informazzjoni dwar il-verità jrid jitqies il-ġid personali u
komuni, ir-rispett għall-ħajja private, ir-riskju ta’ l-iskandlu; ir-rispett
għall-ħajja private, ir-riskju ta’ l-iskandlu; ir-rispett tas-sigriet
professjonali, li ma għandux jiġi mxandar jekk ma jkunx hemm raġuni
gravi u proporzjonata. Hekk ukoll kull tagħrif marbut bis-siġill
tas-sigriet għandu jiġi rispettat.
525. Kif għandhom
jintużaw il-mezzi ta’ komunikazzjoni soċjali?
2493-2499
2512
L-informazzjoni li tingħata mill-mass media hi
għall-qadi tal-ġid komuni u t-tagħrif għandu jkun skond
il-verità u sħiħ, kif jitolbu l-ġustizzja u l-imħabba.
Għandu jkun ukoll onest u xieraq, billi bl-akbar reqqa jiġu osservati
l-liġijiet morali, id-drittijiet leġittimi u d-dinjità tal-bniedem.
526. X’rabta teżisti bejn
il-verità, il-ġmiel u l-arti sagra?
2500-2503
2513
Il-verità hi sabiħa fiha nnifisha.
Hi ġġib
id-dija tal-ġmiel spiritwali.
Barra
l-kliem, hemm suriet oħra ta’ espressjonijiet tal-verità, b’mod partikulari l-opri ta’ l-arti. Huma frott ta’ talent mogħti minn Alla u ta’ l-isforz
tal-bniedem innifsu. L-arti sagra, biex tkun vera u sabiħa, trid
tqanqal u tagħti glorja lill-Misteru ta’ Alla li
deher fi Kristu u trid twassal għall-adorazzjoni u għall-imħabba
ta’ Alla li deher fi Kristu u trid twassal
għall-adorazzjoni u għall-imħabba ta’ Alla
l-Ħallieq u Salvatur, l-ogħla ġmiel tal-Verità u ta’ l-Imħabba.
ID-DISA’ KMANDAMENT:
LA TIXTIEQX NISA TA’ L-OĦRAJN
527. X’jitlob id-disa’ kmandament?
2514-2516
2528-2530
Id-disa’ kmandament jordnalna li
nirbħu l-konkupixxenza tal-ġisem fil-ħsibijiet u fix-xewqat. Il-ġlieda
kontra din il-konkupixxenza tintrebaħ permezz tas-safa tal-qalb u t-taħriġ
fil-virtù tar-rażan.
528. X’jipprojbixxi d-disa’ kmandament?
2517-2519
2531-2532
Id-disa’ kmandament jipprojbixxi li
wieħed iżomm ħsibijiet u xewqat li għandhom x’jaqsmu ma’ l-aġir li jmur kontra s-sitt
kmandament.
529. Kif
tintlaħaq is-safa tal-qalb?
2520
L-imgħammed, bil-grazzja ta’ Alla u fit-taqbida kontra kull
xewqa diżordinata, jasal għas-safa tal-qalb bil-virtù u d-don
tal-kastità, bis-safa tal-fehma, bis-safa ta’ ħarstu bl-għajnejn tal-ġisem
u bl-għajnejn tar-ruħ, bit-trażżin tas-sentimenti u ta’
l-immaġinazzjoni u bit-talb.
530. Xi
bżonnijiet oħra għandha s-safa?
2521-2527
2533
Is-safa titlob il-mistħija, li tħares l-intimità
tal-persuna, li tfittex bil-ħlewwa u bl-attenzjoni l-kastità, u li
tirregola l-ħars u l-għemil skond id-dinjità tal-persuna u
l-għaqda ta’ bejniethom. Ħi teħles mill-erotiżmu u tibqa’
lura meta jkun hemm il-periklu għal kurżitajiet ħżiena.
Is-safa titlob li jkun safi wkoll l-ambjent soċjali, permezz ta’ ġlieda
kontinwa kontra l-permissività fl-imġiba mibnija fuq fehma żbaljata
tal-libertà tal-bniedem.
L-GĦAXAR KMANDAMENT:
LA TIXTIEQX ĦWEJJEĠ TA’ L-OĦRAJN
531. X’jitlob u
x’jipprojbixxi l-għaxar kmandament?
2534-2540
2551-2554
Dan il-kmandament itenni u jagħmel sħiħ dak ta’
qablu, jitlob attitudni ta’ rispett lejn il-proprjetà ta’ ħaddieħor u
jipprobixxi kull tip ta xeħħa, ir-regħba bla rażan għall-ġid
ta’ ħaddieħor, u l-għira li tfisser in-niket li
wieħed iħoss quddiem il-ġid ta’ l-oħrajn jew ix-xewqa bla
kontroll biex dan il-ġid isir tiegħu.
532. X’jitlob Ġesù
bil-faqar tal-qalb?
2544-2547
2556
Ġesù ried lid-dixxipli tiegħu jagħżlu lilu
qabel kollox u qabel kulħadd. Iċ-ċaħda għall-ġid
materjali – skond l-ispirtu tal-faqar evanġeliku – u l-fiduċja
fil-providenza ta’ Alla, li teħlisna mit-tħassib għall-għada,
tħarriġna fil-beatitudni li tgħid, “Ħenjin il-foqra
fl-ispirtu għax tagħhom hija s-saltna tas-smewwiet” (Mt 5:3).
533. X’inhi
l-iktar xewqa tal-bniedem?
2548-2550
2557
Il-vera xewqa tal-bniedem hi li jara lil Alla. Din hi l-għajta ħierġa mill-qalb ta’ kull bniedem: “Irrid nara lil Alla!” Il-bniedem jasal għall-milja u l-veru hena tiegħu fid-dehra u l-beatitudni ta’ Dak li ħalqu bi mħabba u li jiġbdu lejh bl-imħabba infinita tiegħu.
“Min jara lil Alla
għandu l-ġid kollu li wieħed jista’ qatt jittama
għalih.” (San Girgor ta’ Nissa).
IR-RABA’ TAQSIMA
IT-TALBA NISRANIJA
L-Ewwel Sezzjoni
IT-TALB FIL-ĦAJJA NISRANIJA
534. X’inhu t-talb?
2558-2565
2590
It-talb hu l-irfigħ tar-ruħ lejn
Alla jew id-domanda lil Alla, għall-ġid li jkun jaqbel mar-rieda
tiegħu. Huwa dejjem rigal mingħand Alla li jixtieq jiltaqa’ mal-bniedem. It-talb Nisrani hu relazzjoni personali u
ħajja bejn ulied Alla ma’ Missierhom ta’ tjieba bla qjies, ma’ Ibnu Ġesù Kristu, u ma’ l-Ispirtu s-Santu li jgħammar f’qalbhom.
L-EWWEL KAPITLU
IR-RIVELAZZJONI TAT-TALB
535. Għaliex teżisti sejħa
universali għat-talb?
2566-2567
Għax Alla kien li l-ewwel, permezz
tal-ħolqien, sejjaħ kull ħlejqa mix-xejn, u wkoll wara
l-waqgħa, il-bniedem baqa’ jagħraf il-Ħallieq
tiegħu filwaqt li baqgħet fih ix-xewqa ta’ Dak
li ħalqu. Ir-reliġjonijiet kollha, b’mod speċjali
l-istorja kollha tas-salvazzjoni, huma xhieda ta’ din
ix-xewqa ta’ Alla min-naħa tal-bniedem, iżda hu
Alla l-ewwel li ma jieqaf qatt isejjaħ kull persuna biex tiltaqa’ b’mod misterjuż miegħu fit-talb.
IR-RIVELAZZJONI TAT-TALB
FIT-TESTMENT IL-QADIM
536. Kif
Abraham hu xempju ta’ talb?
2570-2573
2592
Abraham huwa xempju ta’ talb għax jimxi fil-preżenza ta’
Alla, jisimgħu u jobdih. It-talb tiegħu hu taqbida tal-fidi għax
hu jibqa’ jemmen il-fedeltà ta’ Alla anki fil-mument ta’ tiġrib. Barra
minn hekk, wara li laqa’ ġewwa t-tinda tiegħu lill-Mulej li afdalu
l-pjanijiet tiegħu, Abraham kellu l-ħila jitlob għall-midinbin b’fiduċja
tassew kbira.
537. Kif
kien jitlob Mosè?
2574-2577
2593
It-talb ta’ Mosè hu talb tipiku ta’ kontemplazzjoni: Alla, li
jsejjaħ lil Mosè f’ħuġġieġa nar qalb l-għollieq,
u kien jibqa’ ta’ spiss u għal ħin twil jitkellem miegħu “wiċċ
imbwiċċ, bħalma bniedem ikellem lil ħabibu” (Eż 33:11).
Minn din l-intimità ma’ Alla, Mosè jikseb is-saħħa biex jinterċedi
b’qawwa għall-poplu: it-talba ta’ Mosè hi xbieha tat-talb ta’ interċessjoni
li jilħaq il-qofol tiegħu fil-medjatur waħdieni, Ġesù
Kristu.
538. X’rabta
hemm fit-Testment il-Qadim bejn it-tempju, ir-re u t-talb?
2578-2580
2594
Għad-dell ta’ l-għamara ta’ Alla – l-Arka tal-Patt , u
aktar tard fit-tempju – żviluppa t-talb tal-poplu t’Alla taħt,
it-tmexxija tar-rgħajja tagħhom. Fosthom, David hu s-sultan, “skond
il-qalb ta’ Alla”, ir-ragħaj li jitlob għall-poplu tiegħu.
It-talb tiegħu hu ta’ eżempju għat-talb
tal-poplu, għax hu rabta ta’ fedeltà liema bħalha mal-wegħda ta’ Alla, fiduċja
u mħabba, f’dak li hu waħdu s-Sultan u s-Sid.
539. X’importanza kellu t-talb fil-missjoni tal-profeti?
2581-2584
Il-profeti, permezz tat-talb, kisbu dawl u
qawwa biex iħeġġu lill-poplu fil-fidi u l-konverżjoni
tal-qalb tal-poplu. Jidħlu f’intimità kbira ma’ Alla u jinterċedu għal ħuthom, li jħabbrulhom dak
li jkunu raw u semgħu mingħand il-Mulej. Elija hu missier il-profeti,
jiġifieri, ta’ dawk li jfittxu wiċċ Alla.
Fuq l-għolja tal-Karmelu, huwa jaqla’ l-grazzja
tar-ritorn tal-poplu għall-fidi permezz ta’ intervent
ta’ Alla, li għalih kien talab b’dan il-mod: “Weġibni, Mulej, weġibni!” (1 Slat 18:37).
540. X’importanza għandhom is-Salmi fit-talb?
2579
2585-2589
2596-2597
Is-Salmi
huma l-aqwa opra ta’ talb tat-Testment il-Qadim:
il-Kelma t’Alla ssir talba tal-bniedem. Dan it-talb li
fl-istess ħin hu personali u komunitarju, imnebbaħ mill-Ispirtu
s-Santu, jgħanni l-għeġubijiet ta’ Alla
fil-ħolqien u fil-ġrajja tas-salvazzjoni. Kristu talab is-Salmi u
wassalhom biex jitwettqu. Għalhekk huma jibqgħu element essenzjali u
dejjiemi fit-talba tal-Knisja; jgħoddu għall-bnedmin kollha ta’ kull żmien u kundizzjoni.
IT-TALB HU RIVELAT U MWETTAQ
FIS-SĦIĦ F’ĠESÙ
541. Ġesù
mingħand min tgħallem jitlob?
2599
2620
Ġesù tgħallem jitlob skond il-qalb tiegħu ta’ bniedem
minn għand Ommu u mit-tradizzjoni Lhudija. Iżda t-talb tiegħu
kien ħiereġ minn għajn għal kollox moħbija, peress li
hu l-Iben etern ta’ Alla li, fl-umanità qaddisa tiegħu, joffri lil
Missieru t-talba filjali perfetta.
542. Meta
kien jitlob Ġesù?
2600-2604
2620
Bosta drabi, l-Evanġelju jurina lil Ġesù qiegħed
jitlob. Narawh jinġabar waħdu ukoll matul il-lejl.
Jitlob qabel il-mumenti deċisivi tal-missjoni
tiegħu jew dik ta’ l-Appostli. Fil-fatt,
ħajtu kollha hi talba, għax hi l-ħin kollu f’għaqda sħiħa ta’ mħabba
mal-Missier.
543. Kif talab Ġesù fil-passjoni
tiegħu?
2605-2606
2620
It-talb ta’ Ġesù waqt l-agunija tiegħu fil-ġnien taż-Żebbuġ
u l-aħħar kliem li tenna fuq is-Salib juru l-profondità tat-talb
filjali tiegħu: Ġesù jtemm il-pjan ta’
mħabba tal-Missier u jieħu fuqu n-niket kollu tal-bnedmin ta’ kull żmien, it-talb u l-interċessjoni tal-ġrajja kollha
tas-salvazzjoni. Huwa jwassalhom għand il-Missier li jilqagħhom, u
kontra kull tama jismagħhom, għax iqajjem lil Ibnu mill-imwiet.
544. Ġesù kif jgħallimna
nitolbu?
2608-2614
2621
Ġesù jgħallimna nitolbu, mhux biss
bit-talba tal-Missierna, imma wkoll bil-mod li bih kien jitlob. B’dan il-mod, minbarra l-kontenut tat-talb, hu jurina wkoll
kif għandna nħejju rwieħna biex nitolbu tassew. Irridu nitolbu b’qalb safja, li tfittex is-Saltna u taħfer l-għedewwa; b’fidi u kuraġġ ta’ wlied, li tmur ‘il hinn minn dak li nħossu u nifhmu; fis-sahra, li tħares
lid-dixxiplu mit-tentazzjoni.
545. Għaliex it-talb tagħna
għandu s-siwi tiegħu?
2615-2616
It-talb tagħna huwa ta’ siwi, għaliex jingħaqad bil-fidi ma’ dak ta’ Ġesù. Fih it-talb tan-Nisrani jsir
għaqda ta’ mħabba mal-Missier. Minħabba
dan, aħna nistgħu nippreżentaw it-talbiet tagħna lil Alla u
dawn jiġu mismugħa: “Itolbu u taqilgħu,
biex il-ferħ tagħkom ikun sħiħ” (Ġw
16:24).
546. Kif kienet titlob il-Verġni
Marija?
2617, 2618
2622, 2674
2679
It-talba ta’ Marija għandha bħala karatteristika l-fidi u l-offerta
kollha kemm hi tagħha nnifisha lil Alla. Omm Ġesù hi wkoll Eva l-Ġdida,
“Omm il-ħajjin”: hija titlob lil
Ġesù, Binha, għall-bżonnijiet tal-bnedmin.
547. Fl-Evanġelju nsibu xi talba ta’ Marija?
2619
Minbarra l-interċessjoni ta’ Marija f’Kana tal-Galilija, il-Vanġelu
jagħtina l-Magnificat (Lq 1:46-55), li hu l-kantiku ta’ Omm Alla u tal-Knisja, kantiku ta’ radd
il-ħajr u mimli ferħ ħiereġ mill-qalb tal-fqajrin li
t-tamiet tagħhom twettqu għax seħħu l-wegħdiet ta’ Alla magħmulin lil missirijietna.
IT-TALB FIŻ-ŻMIEN TAL-KNISJA
548. Kif
kienet titlob l-ewwel komunità nisranija ta’ Ġerusalemm?
2623-2624
Fil-bidu ta’ l-Atti
ta’ l-Appostli hemm miktub li fl-ewwel komunità ta’ Ġerusalemm,
mgħallma għall-ħajja ta’ talb mill-Ispirtu s-Santu, dawk li
emmnu “kienu jżommu sħiħ fit-tagħlim ta’ l-Appostli u
fl-għaqda ta’ bejniethom, fil-qsim tal-ħobż u fit-talb” (Atti
2:42).
549. Kif
jidħol l-Ispirtu s-Santu fit-talb tal-Knisja?
2623
2625
L-Ispirtu s-Santu, Imgħallem tat-talb nisrani fil-qalb
tal-fidili, iħarreġ il-Knisja fil-ħajja ta’ talb u
jgħinha tinżel iktar fil-fond fil-kontemplazzjoni u fl-għaqda
mal-misteru ta’ Kristu. Il-forom ta’ talb, kif juruhomlna l-kitbiet appostoliċi
u kanoniċi, jibqgħu dejjem in-norma tat-talb tan-Nisrani.
550. X’inhuma
l-iktar forom important fit-talb nisrani?
2643-2644
Dawn huma
l-barka u l-adorazzjoni, it-talb għal xi grazzja u l-interċessjoni,
ir-radd ta’ ħajr u t-tifħir. Fl-Ewkaristija hemm espresso
s-suriet kollha tat-talb.
551. X’inhi
l-Barka?
2626-2627
2645
It-tberik huwa t-tweġiba tal-bniedem għad-doni ta’ Alla:
aħna nbierku lil dak li jista’ kollox li kien hu l-ewwel li berikna u
mliena bid-doni tiegħu.
552. Kif
nistgħu nfissru l-adorazzjoni?
2628
L-adorazzjoni hi l-għaqda li l-bniedem jieħu meta
jagħraf li hu ħolqien ta’ Alla, u jinsab quddiem dak li ħalqu,
tliet darbiet qaddis.
553. Liema huma l-forom differenti ta’ talb biex naqilgħu xi ħaġa?
2629-2633
2646
Tista’ tkun talba
għall-maħfra jew talba umli mimlija fidi għal kull ma
neħtieġu, kemm bżonnijiet spiritwali, kif ukoll dawk materjali.
Iżda l-ewwel realtà li għandna nixxennqu għaliha hi l-miġja
tas-Saltna.
554. F’hiex tikkonsisti l-interċessjoni?
2634-2636
2647
L-interċessjoni hi talba favur xi ħadd. Hi
tressaqna ħafna lejn l-istess talba ta’ Ġesù, li jidħol għall-bnedmin kollha u l-aktar
għall-midinbin quddiem il-Missier. L-interċessjoni m’għandhiex limitu u għandha ssir ukoll
għall-għedewwa.
555. Meta għandna nroddu ħajr
lil Alla?
2637-2638
2648
Il-Knisja trod ħajr lil Alla bla waqfien, speċjalment
hija u tiċċelebra l-Ewkaristija, għax matulha Kristu
jsieħeb ir-radd tal-ħajr tal-Knisja ma’ l-att ta’ ringrazzjament tiegħu
lill-Missier. Kull ġrajja ssir għan-Nisrani raġuni biex trod
ħajr lil Alla.
556. X’inhu
t-talb ta’ tifħir?
2639-2643
2649
It-tifħir huwa forma ta’ talb li tagħraf minnufih li Alla hu tassew Alla. Huwa
talb għal kollox diżinteressat li jwassalna biex infaħħru
lil Alla għalih innifsu u nagħtuh glorja għal dak li hu.
IT-TIENI KAPITLU
IT-TRADIZZJONI
TAT-TALB
557. X’inhi l-importanza tat-Tradizzjoni meta nqisuha mat-talb?
2650-2651
Hu permezz tat-tradizzjoni ħajja, li
l-Ispirtu s-Santu, fi ħdan il-Knisja, jgħallem lil ulied Alla kif
jitolbu. Fil-fatt, it-talb mhux biss xi ħaġa li toħroġ
waħedha mqanqla mill-qalb, bla ħsieb, imma tinkludi l-kontemplazzjoni
u l-istudju u l-għarfien fil-fond ta’ l-affarijiet spiritwali li
tagħhom wieħed ikollu esperjenza.
MILL-GĦEJUN TAT-TALB
558. X’inhuma l-għejun tat-talb nisrani?
2652-2662
Dawn huma: il-Kelma ta’ Alla, li tagħtina “l-għerf bla qjies” ta’ Kristu (Fil 3:8); il-Liturġija tal-Knisja li tħabbar, iġġedded u twassal il-misteru tas-salvazzjoni; il-virtujiet teologali; is-sitwazzjonijiet tal-ħajja ta’ kuljum, għax fihom nistgħu niltaqgħu ma’ Alla.
“In ħobbok, Mulej, u
l-grazzja waħda li nitolbok hi li nħobbok għal dejjem. … Alla tiegħi, jekk fommi ma jistax itenni kull moment, li jiena
nħobbok, irrid li qalbi dan itennihulek ma’ kull nifs
li nieħu.” (Il-Kurat t’Ars, San Ġwann Marija Vianney)
IL-MIXJA TAT-TALB
559. Fil-Knisja jeżistu mixjiet differenti ta’ talb?
2663
Fil-Knisja jeżistu bosta mixjiet ta’ talb, skond l-ambjent storiku, soċjali u kulturali.
Huwa dritt tal-Maġisteru li jagħraf jekk ċerti triqat ta’ talb humiex skond it-tradizzjoni tal-fidi ta’
l-Appostli, u huwa dmir ir-rgħajja u l-katekisti li jfissru s-sens ta’ dan, dejjem b’referenza għal Ġesù
Kristu.
560. Liema hi t-triq tat-talb tagħna?
2664
2680-2681
It-triq tat-talb tagħna hi Kristu,
għax twassalna għand Alla Missierna, iżda aħna naslu
għandu, biss jekk nitolbu f’isem Ġesù Kristu.
L-umanità tiegħu hi, fil-fatt, it-triq waħdanija li minnha
jgħaddina l-Ispirtu s-Santu biex jgħallimna nitolbu ‘l Alla Missierna. Għalhekk it-talb liturġiku jagħlaq
bil-kliem: “Bi Kristu Sidna.”
561. Liema
hu r-rwol ta’ l-Ispirtu s-Santu fit-talb?
2670-2672
2680-2681
Peress li
l-Ispirtu s-Santu hu l-Imgħallem li jgħallimna nitolbu ġewwa
fina u “aħna anqas biss nafu nitolbu kif imiss” (Rum 8:26),
il-Knisja tistedinna biex f’kull okkażżjoni nitolbuh u ngħidulu: “Ejja, Spirtu s-Santu!”
562. F’liema
sens it-talb nisrani hu talb Marjan?
2673-2679
2682
Minħabba s-sehem tagħha fil-ħidma ta’ l-Ispirtu s-Santu,
il-Knisja tħobb titlob lil Marija u titlob ma’ Marija, il-mara ta’ talb
perfetta, biex magħha tfaħħar il-kobor tal-ħwejjeġ li
Alla għamel fiha u ssejjaħ ‘il-Mulej.
Fil-fatt, Marija “turina t-triq” li hu Binha, il-Medjatur waħdieni.
563. Il-Knisja
kif titlob lil Marija?
2676-2678
2682
L-ewwel
nett, bl-Ave Maria, li biha l-Knisja titlob l-għajnuna bit-talb
tal-Verġni Marija. Talb Marjan ieħor hu r-Rużarju, l-Innu
Akathistos, il-Paraclesis, l-innijiet u l-kantiċi ġejjin
minn diversi tradizzjonijiet insara.
MEXXEJJA FIT-TALB
564. B’liema
mod il-Qaddisin jiggwidana fit-talb?
2683-2684
2692-2693
Il-qaddisin huma l-mudelli tagħna tat-talb u lilhom
għandna nitolbu jidħlu għalina u għad-dinja kollha, quddiem
it-Trinità Qaddisa. It-talb tagħhom hu l-ogħla qadi tal-pjan ta’
Alla. Fix-xirka tal-qaddisin, żviluppaw tul l-istorja twila tal-Knisja
diversi tipi ta’ spiritwalità li jgħallmu kif tgħix u
tipprattika t-talb.
565. Min
jista’ jħarreġ fit-talb?
2685-2690
2694-2695
Il-familja nisranija
hi l-ewwel post fejn isir it-taħriġ fit-talb. It-talb kull jum
fil-familja huwa rikmandat, b’mod speċjali, għax hu l-ewwel xhieda
tal-ħajja tal-Knisja.
Il-katekeżi, il-gruppi ta’ talb, id-“direzzjoni spiritwali” jiffurmaw skola u għajnuna għat-talb.
566. Liema huma l-postijiet li
jgħinu għat-talb?
2691
2696
Nistgħu nitolbu kullimkien, iżda
l-għażla tal-post adatt hi important għat-talb. Il-knisja hi
l-post proprju għat-talb liturġiku u għall-adorazzjoni
ewkaristika. Hemm postijiet oħra li jgħinu għat-talb bħal-“rokna tat-talb” fid-dar; monasteru; jew
sanrwarju.
IT-TIELET KAPITLU
IL-ĦAJJA TA’ TALB
567. Liema mumenti huma l-iktar indikati
għat-talb?
2697-2698
2720
Kull ħin hu indikat għat-talb, iżda l-Knisja toffri lill-fidili ritmi ta’ talb sabiex isostnu talb li ma jaqtax: talb ta’ filgħodu u ta’ filgħaxija, it-talb ta’ qabel u wara l-ikel; il-Liturġija tas-Sigħat; il-Quddiesa tal-Ħadd; ir-Rużarju u l-festi tas-sena liturġika.
“Għandna niftakru f’Alla aktar ta’ spiss milli nieħdu n-nifs.” (San Girgor Nazjanzenu)
568. Liema huma
s-suriet tal-ħajja tat-talb?
2697-2699
It-tradizzjoni nisranija żammet tliet modi kif tesprimi u
tgħix it-talb; it-talb bil-fomm, il-meditazzjoni u l-orazzjoni
kontemplattiva. It-tliet suriet ta’ talb għandhom l-istess aspett
fundamentali: il-ġabra tal-qalb.
IS-SURIET TAT-TALB
569. X’inhu
dak li jagħmel it-talb bil-fomm?
2700-2704
2722
It-talb bil-fomm isieħeb il-ġisem fit-talb ġewwieni
tal-qalb. Ukoll it-talb l-aktar mistur fil-moħħ, jeħtieġ
it-talb bil-fomm. F’kull każ, dan irid dejjem joħroġ b’qawwa
minn fidi personali.
Bil-Missierna, Ġesù
għallimna formula perfetta ta’ talb bil-fomm.
570. X’inhi l-meditazzjoni?
2705-2708
2723
Il-meditazzjoni hi riflessjoni fit-talb, li
l-aħjar tibda bil-kelma ta’ Alla fil-Bibbja. Timpenja
l-intelliġenza, l-immaġinazzjoni, l-emozzjonijiet, u x-xewqa li
tikber il-konvinzjoni tal-fidi tagħna, titqanqal il-qalb
għall-indiema u l-konverżjoni, tisaħħaħ ir-rieda
tal-mixja wara Kristu. Hi tarġa li twassal lejn l-għaqda fl-imħabba
mal-Mulej.
571. X’inhi l-orazzjoni kontemplattiva?
2709-2719
2724
2739-2741
L-orazzjoni kontemplattiva hi l-ħarsa
sempliċi f’Alla fis-silenzju u
l-imħabba. Hi don mingħand Alla, moment ta’ fidi safja, li matulu dak li jitlob ifittex lil Kristu, jorbot lilu
nnifsu mar-rieda kollha mħabba tal-Missier u jħalli lilu nnifsu
jitqanqal mill-Ispirtu s-Santu. Santa Tereża t’Avila
tispjegaha bħala relazzjoni ta’ ħbiberija
intima, “fejn spiss wieħed ikun kollu kemm hu
waħdu ma’ Alla u li dak li jkun jagħraf li hu
maħbub minnu.”
IT-TAQBIDA TAT-TALB
572. Għaliex
it-talb hu taqbida?
2725
It-talb hu don tal-grazzja, u min-naħa tagħna tweġiba
li niddeċiedu li nagħtu aħna, għax dak li jitlob irid
jissielet kontra tiegħu nnifsu, kontra l-ambjent ta’ madwaru, u fuq kollox
kontra t-Tentatur, li jagħmel minn kollox biex ibiegħed il-bniedem
mit-talb. It-taqbida tat-talb ma tistax tinfired mill-progress tal-ħajja
spiritwali. Nitolbu kif ngħixu għax ngħixu kif nitolbu.
573. Hemm
xi oġġezzjonijiet għat-talb?
2726-2728
2752-2753
Barra minn fehmiet żbaljati dwar it-talb, ħafna
jaħsbu li m’għandhomx ħin għat-talb jew jaħsbu li
t-talb ma jiswa xejn. Dawk li jitolbu jistgħu jaqtgħu qalbhom meta
jsibu xi diffikultà jew għax it-talb ma ġiex milqugħ kif riedu.
Sabiex nirbħu dan it-tfixkil, għandna bżonn l-umiltà, il-fiduċja
u l-perseveranza.
574. Xi
jxekkel it-talb?
2729-2733
2754-2755
Id-distrazzjoni
hi l-aktar diffikultà għat-talb tagħna. Hija
tneħħi l-attenzjoni tagħna minn fuq Alla, u tista’ wkoll turina
ma’ xiex aħna għandna qalbna marbuta.
F’dak il-waqt, qalbna trid
umilment terġa’ lura lejn Alla. It-talb tagħna
hu ħafna drabi attakkat min-nixfa li meta tintrebaħ
tgħinna biex insaħħu l-fidi tagħna fil-Mulej anki jekk
mingħajr faraġ sensibbli. It-telqa fil-ħwejjeġ ta’ Alla hi forma ta’ għażż spiritwali
li tiġi għax inkunu nqasna li nishru kif imiss, u għax ma
għassisniex biżżejjed lil qalbna.
575. Kif inqawwu l-fiduċja
tagħna ta’ wlied?
2734-2741
2756
Il-fiduċja ta’ l-ulied tgħaddi
mill-prova meta naħsbu li t-talb tagħna mhux se jkun milqugħ.
Hawnhekk irridu nistaqsu lilna nfusna jekk Alla huwiex il-Missier li aħna
rridu nagħmlu r-rieda tiegħu jew jekk huwiex mezz ħafif li
ninqdew bih biex nieħdu dak li nixtiequ. Jekk it-talba tagħna hi
magħquda ma’ dik ta’ Ġesù,
aħna niksbu ferm aktar minn dak li nitolbu: nirċievu d-don ta’ l-Ispirtu s-Santu li jbiddel il-qalb tagħna.
576. Huwa possibbli li nitolbu f’kull moment?
2742-2745
2757
It-talb hu dejjem possibbli, għax iż-żmien tan-Nisrani hu dak ta’ Kristu Rxoxt, li qal “jiena magħkom dejjem, sa l-aħħar taż-żmien” (Mt 28:20). It-talb u l-ħajja nisranija ma jistgħux jinfirdu minn xulxin.
“Tistgħu titolbu ta’ spiss u bil-ħerqa wkoll jekk tkunu s-suq, jew waqt passiġġata
waħedkom. Ukoll jekk tkunu fil-ħanut, waqt li tixtru jew tbigħu,
u wkoll waqt li ssajru.” (San Ġwann
Griżostmu)
577. X’inhi t-talba tas-Siegħa ta’ Ġesù?
2604
2746-2751
2758
Hekk hi msejħa t-talba saċerdotali ta’ Ġesù waqt
l-Aħħar Ċena. Ġesù, il-Qassis il-Kbir tal-Patt il-Ġdid,
joffriha lill-Missier meta tasal is-Siegħa tal-“mogħdija”, is-Siegħa
tas-sagrifiċċju tiegħu.
IT-TALBA
TAL-MISSIERNA
Missierna
Missierna, li
Inti fis-smewwiet
Jitqaddes
Ismek,
tiġi saltnatek,
ikun li trid Int,
kif fis-sema, hekkda fl-art.
Ħobżna ta’ kuljum
agħtina llum,
aħfrilna dnubietna,
bħalma naħfru lil min hu ħati għalina,
u la ddaħħalniex fit-tiġrib,
iżda eħlisna mid-deni.
Pater Noster
Pater
noster, qui es in cælis:
sanctificétur Nomen Tuum:
advéniat Regnum Tuum:
fiat volúntas Tua,
sicut in cælo, et in terra.
Panem nostrum
cotidiánum da nobis hódie,
et dimítte nobis débita nostra,
sicut et nos
dimíttimus debitóribus nostris.
et ne nos indúcas in tentatiónem;
sed líbera nos a Malo.
578. X’inhu l-oriġini tat-talba tal-Missierna?
2759-2760
2773
Ġesù għallimna din it-talba
nisranija fundamentali, il-Missierna, meta wieħed mid-dixxipli rah
jitlob u staqsieh: “Għallimna nitolbu”
(Lq
11:1). It-tradizzjoni liturġika tal-Knisja dejjem żammet it-talba kif
tidher f’San Mattew (6:9-13).
“ĠABRA FIL-QOSOR TA’ L-EVANĠELJU KOLLU”
579. X’post għandha l-Missierna fl-Iskrittura?
2761-2764
2774
Il-Missierna hi
“tassew ġabra fil-qosor ta’ l-Evanġelju
kollu” (Tertulljanu), “l-aktar talba
perfetta” (San Tumas ta’ Aquino).
Tinsab fil-qalba tad-Diskors tal-Muntanja (Mt 5-7), u b’hekk il-messaġġ l-aktar essenzjali ta’
l-Evanġelju jieħu forma ta’ talba.
580. Għaliex
tissejjaħ “it-talba tal-Mulej”?
2765-2766
2775
Il-Missierna tissejjaħ
“it-talba tal-Mulej “ (“Oratio Dominica”) għax għallimhielna
l-Mulej Ġesù nnifsu.
581. X’post jingħata lill-Missierna fit-talb
tal-Knisja?
2767-2772
2776
Il-Missierna hi l-aqwa talba tal-Knisja: “tingħata”
fil-magħmudija biex tfisser it-twelid ġdid għall-ħajja
divina bħala wlied Alla. L-Ewkaristija turi t-tifsir sħiħ
tagħha, għax it-talbiet u l-interċessjonijiet kollha jinbnew fuq
il-misteru tas-salvazzjoni tagħna li ġa seħħ, u jaslu
fit-tmiem tagħhom mal-miġja tal-Mulej. Il-Missierna hi parti
integrali mil-Liturġija tas-Sigħat.
“MISSIERNA LI INTI
FIS-SMEWWIET”
582. Għaliex nistgħu
“nersqu b’kunfidenza” sħiħa lejn il-Missier?
2777-2778
2797
Għax Ġesù, il-Feddej tagħna, jurina l-Wiċċ
tal-Missier, u l-Ispirtu tiegħu jagħmel minna wlied Alla.
Għalhekk nistgħu nitolbu l-Missierna b’sempliċità, b’fiduċja
ta’ wlied, b’garanzija hienja, b’kuraġġ umli, u b’ċertezza li
nkunu maħbubin u mismugħin.
583. Kif nistgħu nsejħu lil
Alla “Missier”?
2779-2785
2789
2798-2800
Nistgħu nsejħu lill-“Missier” għax ġie rivelat
lilna mill-Iben t’Alla magħmul bniedem u għax l-Ispirtu tiegħu
għarrafhulna. Is-sejħa tal-Missier tagħtina li nidħlu
fil-misteru tiegħu bi stagħġib dejjem ġdid, u tqanqal ġewwa
fina x-xewqali ngħixu ta’ wlied.
Bit-talba
tal-Missierna nsiru konxji li aħna wlied il-Missierna fl-Iben.
584. Għaliex
ngħidu “Missierna”?
2786-2790
2801
“Tagħna” tfisser relazzjoni għal kollox ġdida ma’ Alla. Meta aħna nitolbu lill-Missier, nadurawh u nigglorifikawh
flimkien ma’ l-Iben u ma’ l-Ispirtu s-Santu wkoll. Fi Kristu aħna l-poplu “tiegħu”,
u huwa Alla “tagħna”, minn issa u għal dejjem. Għalhekk
ngħidu “Missierna”, għax il-Knisja ta’ Kristu hi l-għaqda ta’
kotra kbira li emmnu “b’qalb waħda u ruħ waħda” (Atti 4:32).
585. B’liema spirtu ta’ komunjoni u ta’ missjoni nitolbu lil Alla bħala Missier “tagħna”?
2791-2793
2801
Peress li t-talba tal-“Missierna” hi ġid komuni ta’
l-imgħammdin kollha, dawn iħossu l-bżonn urġenti li
għandhom jissieħbu fit-Talba ta’ Ġesù għall-għaqda
tad-dixxipli tiegħu. Titlob il-“Missierna” jfisser titlob mal-bnedmin
kollha u għall-bnedmin kollha, biex kulħadd jasal biex jagħraf
lil Alla wieħed u veru u biex ilkoll ninġabru f’ġemgħa
waħda.
586. Xi tfisser l-espressjoni
“li qiegħed fis-smewwiet”?
2794-2796
2802
Din l-espressjoni biblika ma tfissirx xi
mkien, imma sura ta’ eżistenza: Alla hu ‘l hinn u ‘l fuq minn kollox.
Hi turi
l-kobor, il-qdusija ta’ Alla u anki l-preżenza tiegħu fil-qlub tal-ġusti.
Is-sema, jew id-Dar tal-Missier, hi pajjiżna tassew lejn fejn bit-tama
aħna nħarsu, waqt li għadna fuq din l-art. Aħna diġa’
qegħdin hemm, “moħbija flimkien ma’ Kristu f’Alla” (Kol 3:3).
IS-SEBA’ TALBIET
587. Minn xiex inhi magħmula t-talba
tal-Missierna?
2803-2806
2857
Tikkonsisti f’seba’ talbiet lil Alla l-Missier. L-ewwel tlieta,
iktar teologali, iwassluna dritt għandu, lejn il-glorja tiegħu: hi
l-imħabba li taħseb l-ewwel f’dak li tħobb.
Dawn juruna x’għandna nitolbuh: it-tqaddis ta’ Ismu, il-miġja
tas-Saltna tiegħu, u t-twettiq tar-rieda tiegħu. L-aħħar
erba’ jippreżentaw lill-Missier mimli ħniena, it-tbatija u
l-bżonnijiet tagħna. Nitolbuh biex jitmagħna, biex
jaħfrilna, biex iżommna ‘l bogħod mit-tentazzjoni u biex
jeħlisna mill-Ħażin.
588. Xi
tfisser: “Jitqaddes Ismek”?
2807-2812
2858
It-tqaddis ta’ l-Isem ta’ Alla hu fuq kollox att ta’ qima li bih
tagħraf lil Alla bħala Qaddis. Fil-fatt, Alla rrivela l-isem qaddis
tiegħu lil Mosè u ried li l-poplu tiegħu jkun ikkonsagrat
bħala ġens qaddis li fih hu jgħammar.
589. Kif
jitqaddes isem Alla fina u fid-dinja?
2813-2815
It-tqaddis ta’ Isem Alla li sejħilna “fil-qdusija” (1 Tess
4:7) jseħħ fix-xewqa li nżommu ħajja l-konsagrazzjoni
tal-magħmudija matul ħajjitna kollha. Barra minn hekk, mill-mod kif
ngħixu u nitolbu jiddependi kemm l-isem ta’ Alla jkun magħruf u
mqaddes mill-bnedmin kollha.
590. X’titlob
il-Knisja meta tgħid “Tiġi Saltnatek”?
2816-2821
2859
Il-Knisja titlob għall-miġja ta’ l-aħħar
tas-Saltna ta’ Alla meta Kristu jerġa’ jiġi fil-glorja kollha
tiegħu. Iżda l-Knisja titlob ukoll sabiex is-Saltna t’Alla tikber
minn issa stess permezz tal-qdusija tal-bnedmin fl-Ispirtu, u minħabba
l-ħidma tagħhom, bis-servizz lejn il-ġustizzja u l-paċi,
skond il-Beatitudnijiet. Din it-talba hi l-għajta ta’ l-Ispirtu u ta’
l-Għarusa: “Ejja, Mulej Ġesù!” (Apok 22:20).
591. Għaliex
nitolbu: “Ikun li trid Int kif fis-sema u hekkda fl-art”?
2822-2827
2860
Ir-rieda tal-Missier hi li
“l-bnedmin kollha jsalvaw” (1 Tim 2:4).
Għalhekk ġie Ġesù: biex isseħħ u sseħħ darba
għal dejjem ir-rieda salvifika tal-Missier.
Aħna
nitolbu lil Alla l-Missier biex ngħaqqdu r-rieda tagħna mar-rieda ta’
Ibnu, fuq l-eżempju ta’ Marija Santissima u l-Qaddisin. Nitolbuh biex
il-pjan tiegħu jseħħ sa l-aħħar fuq l-art kif diġa’
seħħ fis-sema. Hu permezz tat-talb li jirnexxilna “nagħrfu x’inhi
r-rieda ta’ Alla” (Rum 12:2) u niksbu “s-sabar biex nagħmlu r-rieda
ta’ Alla” (Lhud 10:36).
592. Xi
tfisser it-talba: “Hobżna ta’ kuljum agħtina llum”?
2828-2834
2861
Nitolbu lil Alla, b’fiduċja ta’ l-ulied, l-ikel meħtieġ
ta’ kuljum biex kulħadd ikollu l-ħajja, waqt li nagħrfu kemm
Alla l-Missier hu tajjeb u ‘l fuq minn kull ħaġa tajba. Nitolbu anki
l-grazzja biex nagħrfu kif se nġibu ruħna għax il-ġustizzja
u t-tqassim tal-ġid iwasslu biex iż-żejjed ta’ xi wħud
jgħin għan-nuqqas ta’ l-oħrajn.
593. X’inhi
t-tifsira nisranija ta’ din it-talba?
2835-2837
2861
Peress li “l-bniedem mhux bil-ħobż biss jgħix,
iżda b’kull kelma li toħroġ minn fomm Alla” (Mt 4:4), din
it-talba tiswa wkoll għall-ġuħ tal-Kelma t’Alla kif ukoll
għall-Ġisem ta’ Kristu, li jingħata
fl-Ewkaristija, kif ukoll il-ġuħ għall-Ispirtu s-Santu. Aħna
nitolbuh dan b’fiduċja bla qjies, għal-lum, l-illum ta’ Alla,
u dan jiġi mogħti lilna l-iktar fl-Ewkaristija, li fiha nduqu minn
qabel l-ikla tas-saltna tas-sema l-għad trid tiġi.
594. Għaliex
ngħidu: “Aħfrilna dnubietna bħalma naħfru lil min hu
ħati għalina”?
2838-2839
2862
Waqt li nitolbu lil Alla l-Missier biex jaħfrilna, aħna
magħrfu quddiemu li aħna midinbin. Iżda nistqarru fl-istess waqt
il-ħniena kbira ta’ Alla, għax, f’Ibnu stess u permezz
tas-Sagramenti, “għandna l-fidwa, il-maħfra tad-dnubiet” (Kol 1:14).
It-talba tagħna, madanakollu, tiġi mismugħa biss jekk aħna,
l-ewwel, naħfru lil min hu ħati għalina.
595. Kif inhi possibbli l-maħfra?
2840-2845
2862
Il-ħniena tidħol f’qalbna biss jekk aħna nkunu
saħansitra lill-għedewwa tagħna. Issa, anki jekk
għall-bniedem dan jidher impossibbli li jitwettaq, il-qalb li toffri lilha
nnifisha lill-Ispirtu s-Santu tista’, bħal Kristu, tħobb sa
l-aħħar, tbiddel l-offiża f’mogħdrija u l-offiża f’talba.
Il-maħfra, li tieħu l-qawwa tagħha mill-ħniena ta’ Alla, hi
fil-quċċata tat-talba nisranija.
596. Xi
tfisser: “La ddaħħalniex fit-tiġrib”?
2846-2849
2863
Aħna nitolbu lil Alla l-Missier biex ma
jħalliniex waħidna f’ħalq it-tentazzjoni.
Nitolbu l-għajnuna ta’ l-Ispirtu
għad-dixxerniment, minn naħa, bejn il-prova meħtieġa
biex il-bniedem jikber fit-tajjeb u t-tentazzjoni li twassal
għad-dnub u għall-mewt, u min-naħa l-oħra, bejn li nkunu
mġarrbin u li naċċettaw it-tentazzjoni.
Din it-talba
tgħaqqadna ma’Ġesù li rebaħ it-tentazzjoni bit-talb.
Nitolbu wkoll il-grazzja li nishru dejjem u li niksbu
l-perseveranza ta’ l-aħħar.
597. Għaliex nispiċċaw
billi nitolbu: “Eħlisna mid-Deni”?
2850-2854
2864
Id-Deni hu persuna – ix-Xitan, li jeħodha kontra Alla u li hu
“l-qarrieq tad-dinja kollha” (Apok 12:9). Ir-rebħa fuq ix-xitan
diġa’ nkisbet fi Kristu. Iżda aħna nitolbu sabiex il-familja
tal-bnedmin tkun meħlusa mix-Xitan u mill-opri tiegħu. Nitolbu wkoll
għad-don għażiż tal-paċi u tal-grazzja ta’ l-istennija
perseveranti tal-miġja ta’ Kristu, li teħlisna darba għal dejjem
mill-Ħażin.
598. Xi
tfisser l-Amen ta’ l-aħħar?
2855-2856
2865
“Meta ttemm it-talba inti tgħid ‘Ammen’, u b’dan l-Ammen, li jfisser ‘Hekk ikun’, inti twettaq it-talba li għallimna l-Mulej” (San Ċirillu ta’ Ġerusalemm).
Ara wkoll Zieda ta' Talb u Tagħlim ....